Zamonaviy texnika va texnologiyalar, avtomatlashtirilgan ishlab chiqarish jarayonlari bu ma’lum bir tizimga solingan elektrotexnik va elektron qurilmalarning majmuasidir

Ketma-ket ulangan zanjir elementlarida kuchlanishning tushib borishi
Amaliyotda ko’proq tarmoqlangan elektr zanjirlari ishlatiladi. Bir- nechta iste’molchini manbaga parallel ulash natijasida tarmoqlangan elektr zanjirlari yuzaga keladi. Masalan 12 V kuchlanishda ishlovchi 4 ta lampani bitta 12 V kuchlanishli akkumulyatorga ulanish sxemasini ko’ramiz
2.5 - rasmda berilgan zanjirda har bir lampa (R₁ , R₂ , R₃ , R₄ qarshiliklar) bir xil 12 V kuchlanish ostida buladi. Ushbu zanjir orqali elektr zanjirining asosiy tushunchalari bilan tanishamiz. Tugun. Elektr zanjirida uch va undan ortiq elementlarni birlashtiruvchi nuqta tugun deb ataladi, 10-rasmda A, V, S, D, E, I tugunlar ko’rsatilgan. Tugunlar zanjirda albatta katta nuqta sifatida ajratilishi shart, aks holda bunday nuqta simlarni kesishmasi (ulanmagan) deb qaraladi. 10- a rasmda keltirilgan sxemada A, V, S tugunlar bitta tugun , D, E, I tugunlar bitta tugun hisoblanadi. Odatda sxemada simmetrik ko’rinishni ta’minlash va chizishga qulay bo’lishi uchun shunday tasvirlanadi. Aslida ular bitta tugun hisoblanadi, 10 b rasmga qarang. SHunday qilib ushbu sxemada ikkita tugun mavjud. Tugunlar uchun Kirxgofning birinchi qonuni o’rinlidir. YA’ni tugunga kelayotgan toklar tugundan chiqayotgan toklarga teng
I₀ = I₁ + I₂ + I₃ + I₄ , yoki tugundagi toklarning algebraik yig’indisi nolga teng I₀ + I₁ + I₂ + I₃ + I₄ = 0.
Tarmoq. Elektr zanjirida tugunlar oralig’i tarmoq deb ataladi. Masalan 10-rasmda A tugundan R₁ qarshilik orqali D tugungacha bitta tarmoq; A tugundan K kalit va E manba orqali D tugungacha ikkinchi tarmoq, va hokazo. 10 - a, b rasmlardan ko’rinib turibdiki zanjirda 5 ta tarmoq mavjud. SHuningdek qarmoq qarshiligi, tarmoq toki, tarmoq uchlaridagi kuchlanish tushunchalari mavjud. Tarmoq qarshiligi deb shu tarmoqda ketma-ket ulanib turgan iste’molchilarning umumiy qarshiligiga aytiladi va bu qarshilik ketma-ket ulangan iste’molchilar qarshiliklari yig’indisiga teng. Tarmoq toki Om qonuniga muvofiq tarmoq uchlaridagi kuchlanishni tarmoqning umumiy qarshiligiga nisbatiga teng.
Kontur. Elektr zanjiridagi yopiq xalqa kontur deb ataladi. 9 rasmdagi zanjir konturlarini ko’ramiz:
1- kontur: A tugun, R₁ qarshilik, D tugun, E manba va yana A tugun, kontur yopildi. Konturda bitta manba bitta iste’molchi mavjud.
2- kontur: A tugun, V tugun, R₂ qarshilik, E tugun, D tugun, R₁ qarshilik va yana A tugun. Konturda manba yo’q.
Shu tarzda, zanjirdagi barcha konturlarni belgilab chiqishimiz mumkin. Konturlar uchun Kirxgofning 2-qonuni o’rinli. YA’ni Konturdagi elektr yurituvchi kuchlarning yig’indisi shu kontur elementlaridagi kuchlanishlar tushuvining yig’indisiga teng. 1- va 2- konturlar uchun Kirxgofning 2- qonunini qo’llasak:
1- kontur uchun E = I₁ • R₁ , yoki E = U₁
2- kontur uchun I₁ • R₁ + I₂ • R₂ = 0, yoki U₁ + U₂ = 0,
chunki 2- konturda tok manbai yo’q, shuning uchun E = 0.
Murakkab zanjirlarni hisoblashda “kontur toki” tushunchasi kiritiladi. Masalan 2.5 – rasmdagi sxemaning 1-va 2- konturlarini alohida tasvirlab qayta chizamiz, 2.6- rasmga qarang. Zanjirdagi 1- kontur tokini I_I , 2- kontur tokini I_II deb belgilaymiz. Konturdagi toklar yo’nalishi soat strelkasi yo’nalishida deb qabul qilamiz va sxemada ifodalaymiz 2.6-rasm.