Œзбекиcтон Республикаси Олий ва ¢рта махсус
-§. O’quvchilarning geometrik tasavvurlarini rivojlantirishning
Download 39.03 Kb. Pdf ko'rish
|
kasb-hunar kollejlarida stereometriya masalalarini yechishda oquvchilarning fazoviy tasavvurlarini rivojlantirishning ilmiy-metodik asoslari
|
1.3-§. O’quvchilarning geometrik tasavvurlarini rivojlantirishning asosiy yo’nalishlari Geometrik tasavvurning psixologik va pedagogik strukturasi haqidagi fikrlar oldingi paragrafda ko’rsatib o’tilgan edi. Geometrik tasavvurning umumtahlim maktab o’quvchilaridagi rivojlanishi shu darajadaki, anketa so’rovlari, test materiallari, olingan yozma ish natijalariga ko’ra, o’quvchini mustaqil biror teorema isbotining to’liq keltirishi, o’rta va undan yuqoriroq qiyinlik darajasidagi masalani mustaqil to’liq yechishi maktab darajasidagidek bo’lmaydi. Shu bois, olib borilgan tajriba-sinov natijalari umumta’lim maktab o’quvchilari geometrik tasavvurini rivojlantirishni talab darajasiga olib chiqish masalasi dolzarb muammolardan iborat ekanligi ayon bo’lib qoldi. Shuning uchun ham o’quvchilarning geometrik tasavvurini rivojlantirishni quyidagi yo’nalishlarda olib borishni lozim topdik; 1. Hayotiy tajribaga suyangan holda hamda hayotiy geometrik o’yinlar o’tkazishni boshqarish orqali tasavvurni rivojlantirish. Bunda o’quvchilarga boshlang’ich geometrik ob’ektlar nuqta, to’g’ri chiziq, tekislik tushunchalar berilganidan keyin, shu asosiy uchta tushunchalar orasidagi bog’lanishni ko’plik formasiga olib chiqiladi. Masalan, yettinchi sinfda birinchi aksioma «To’g’ri chiziq va unga tegishli va tegishli bo’lmagan nuqtalar mavjud» ni qo’yishdan oldin tekislikda cheksiz ko’p nuqtalar borligi haqidagi fikrlar berilgandan keyin, ixtiyoriy qog’oz tekisligini olib unda to’g’ri chiziqlarni joylashtirish hamda to’g’ri chiziq va tekislik nuqtalari, to’g’ri chiziq tekislikda yotgani uchun bu nuqtalar har ikkalasi uchun umumiy ekanligi, shu to’g’ri chiziqqa tegishli va tegishli bo’lmagan nuqtalarni o’quvchi o’z tajribasidan kelib chiqqan holda aniqlaydi va o’z inhikosiga oladi. Bunda bu bilim tajribaga suyanib 38 1-чизма 11-rasm amalga oshiriladigan bo’lgani sababli poydevor bo’lib qoladi. Ana shu sistema asosida har bir mavzuni o’quvchilarga tushuntirilib borilsa, Ma’lum qadamdan keyin o’quvchilarda o’zlarining tajribalariga suyangan holda tasavvuri rivojlanadi va asta-sekinlik bilan o’quvchilarda o’qituvchining ayrim fikrlariga ehtirozlar qilish ham paydo bo’la boshlaydi. Bu ehtiroz o’z navbatida o’quvchining o’qituvchi bilan tortishish, bellashish elementlari bilan bog’liq bo’ladi. Tajribalar shuni ko’rsatadiki, har doim shu uslub asosida mavzular bayon qilinsa, o’qituvchilarning tajribasiga tushmagan bilimni o’quvchilar qabul qilishi va undan amalda foydalanish ancha muammolarni keltirib chiqaradi, shuning uchun doimiy shu yo’nalishda yangi mavzuni o’quvchilarga o’rgatishning salmog’i har doim ham yaxshi bo’ladi deb aytib bo’lmaydi. 2. Boshlang’ich Ma’lumotlarning sodda kombinatsiyalarini idrok qilish asosida o’quvchilar tasavvurini rivojlantirish. Bunda o’quvchilar berilgan kichik- kichik geometrik ob’ekt, qonun, qoidalarni idrok qiladi va bu idrokni bir yoki ikkitasini kombinatsiyasiga ko’chiradi, natijada shu sodda idrokning o’zini Ma’lum darajada murakkablashtiradi, bu esa to’g’ridan-to’g’ri uning tasavvuriga ko’chadi. Masalan A.V. Pogorelovning «Geometriya» darsligini 3- kesma, 4- kesmalarni o’lchash, 8- kesmalarni va burchaklarni qo’yish mavzularini tahlilida 3-bandda «To’g’ri chiziqning berilgan ikki nuqtasi orasida yotgan hamma nuqtalardan iborat qismi kesma deyiladi». «Har bir kesma noldan katta uzunlikka ega. Kesma uzunligi shu kesmaning har qanday nuqtasi ajratgan qismlari uzunliklarining yig’indisiga teng». «Istalgan yarim to’g’ri chiziqqa uning boshlang’ich nuqtasidan berilgan 39 uzunlikda yagona kesma qo’yish mumkin» degan mulohazalarni qarasak, bunda birinchi jumla kesma nima ekanini idrok qilish imkoniyatini bersa, ikkinchi jumla kesma uzunligini kesmachalar uzunligi yig’indisiga tengligini tasdiqlasa, uchinchi jumla berilgan uzunlikdagi kesmani yarim to’g’ri chiziq boshidan boshlab ketma- ket qo’yish mumkin ekanligidan darak berishi bir sodda idrokni keyingi idrokka o’sib o’tishi to’g’ridan – to’g’ri kesma haqidagi tasavvurini idrok qilish va uni murakkablashtirish asosida rivojlantirishni ko’rsatadi. Shuning uchun ham idrok qilish orqali tasavvurni rivojlantirish, kengaytirish ayrim murakkab sharoitda idroklarning yig’indisi, kesishmasi sifatida ham yuzaga kelishi mumkin. Masalan, Download 39.03 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|