Œзбекиcтон Республикаси Олий ва ¢рта махсус

1-masala. Metallarning qattiqligini Brineli metodi bilan sinash keng 
tarqalgan bo`lib nakonechnik sifatida diametri D bo`lgan po`lat sharchadan 
foydalaniladi. Sinash natijasida hosil qilingan otpechatkaning diametri dni 
o`lchash bilan baholanadi (chegaralanadi). Brinelli metodi bo`yicha metalning 
qatiqligi (N
V
) ni hisoblash formulasini yozing. 
Yechish. Masala shartidagi otpechatka shar segmentini ifodalaydi. 
Uningsirtyuzi 
Dh
S


bundah segment balandligi bo`lib, uni Pifagor teoremasi yordamida berilgan D va 
d miqdorlar bilan ifoda etildi. UholdaN
V
miqdor 


2
2
2
d
D
D
D
P
S
P
H
B





formula bilan aniqlanadi, bundan R jismning S sirt yuzaga qo`yilgan yuk 
(nagruzka) yukning o`lchov birligi qaralayotgan o`lchov sistemasiga mos qilib 
olinadi). 

---

81 
2-masala. Metallarning qattiqligini Vikers metodi bilan sinashda 
nakonechnik sifatida qarama-qarshi yoqlari orasidagi burchak α=136
0 
bo`lgan 
muntazam to`rtburchakli almaz piramidadan foydalaniladi. Sinash natijasi hosil 
qilingan otpechatkaning asos diogonalini hisoblash bilan baholanadi. Vikers 
metodi bo`yicha metal qattiqligi N
V
ni hisoblash formulasini yozing. 
Yechish. Otpechatka masala shartidagi piramidaning «teskari turishidan» 
(aylantiridganidan) iborat. Uning yon sirtini hisoblash mumkin. Buning uchun 
piramida yon qirralarining proektsiyasi piramida asosini qoplashni ehtiborga olish 
zarur (bez propuskov i nakloneniy). Shuninguchun 

cos
Q
S

bunda β piramida yon qirrasi bilan uning asosi orasidagi burchak, Q asos yuzi. 
Qaralayotgan misolimizda 
0
0
22
2
90





2
2
d
Q

d
2
=a
2
+a
2
=2a
2
Demak, 
2
2
8554
,
1
cos
2
d
P
d
P
S
P
H
V




bunda R miqdor S sirt yuziga qo`yilgan yuk (nagruzka).