‘zbekist0n respubukasi oliy уа ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

1.2. Qadimgi Yunonistondagi iqtisodiy ta’limotlar
Yuqorida qayd etilganidek, antik dunyo mamlakatlarida quldorlik 
klassik shaklda rivoj topdi, m.a. II-I mingyilliklar davrida shakllandi. 
Qadimgi Gretsiya (Yunoniston) da ijtimoiy-iqtisodiy hayotning hamma 
jabhalarida quldorlik bevosita ishlab chiqaruvchilami ekspluatasiya 
qilishning asosiy shaldiga aylangan edi. Ishlab chiqarish, asosan, 
quldorlik munosabatlariga asoslanib olib borildi, qul asosiy ishlab 
chiqaruvchi kuch hisoblangan (Sharq bilan solishtiring). Dastlabki 
iqtisodiy g‘oyalar Gomeming «Iliada» va « Odisseya» poemalarida aks 
ettirilgan bo‘lib, iqtisodiyotning natural xo'jalik konsepsiyasi ilgari 
surilgan. Yunon shoiri Gesiad (m.av.VIII-VII asrlar)ning «Mehnat 
va qonunlar» asarida boylikning kuchi, hokimiyati aks ettirilgan. U 
dehqonchilikni ulug‘laydi, bu sohada qisman qullar mehnati ham 
ishlatilgan. U davrda oddiy xalq orasida mehnat ancha qadrlangan. 
Qulchilik ofatining bosib kelayotganligidan xavfsiragan shoir go'yoki 
ilgari hukm surgan «oltin asr», ijtimoiy jabr va og‘ir jismoniy mehnatga 
ehtiyoj bo‘lmagan davmi ham yoritgan.

---

Miloddan awalgi VII-VI asrlarda polis (shahar) sistemasi shakllanib 
bo‘lgach, qulchilik keng tus oladi, urug'chilik mulki xususiy mulkchilik 
tomonidan siqib chiqariladi, savdo, sudxo‘rlik tez rivojlanadi. Solon 
(m.av. 640/635-559) islohotlari pul xo'jaligining afzalhgini ko'rsatib 
berdi (m.av. 594). Islohot tufayli qulni qarzga berish taqiqlandi. Afinada 
Perikl (m.av. 444/443-429) tomonidan olib borilgan ishlar muhim 
ahamiyat kasb etdi. Qurilish, hunannandchilik, savdo o'sdi. Shu davrda 
fuqarolar va fuqaro bo‘lmagan aholini bir-biriga qarama-qarshi 
qo'yadigan qonunlar qabul qilindi. Bu ishlar qullami hunarmandchilik 
va savdo sohalarida beayov ekspluatatsiya qilish, savdo va pul xo‘jaligini 
rivojlantirish hisobiga amalga oshirildi.
Qulchilik o‘z tabiatiga ko‘ra insonga yot, u majburiylikni talab etgan, 
oqibatda ma’lum davrdan inqirozga uchray boshlagan. Shu davrda iqtisodiy 
g‘oyalar tobora reaksionlashib, davlatni, aristokratiyani himoya qilish, 
natural xo‘jalikni yoqlash yo‘lini tanlaydi, ya’ni sinfiy xarakterga ega 
bo‘la boradi. Bu yo'nalish Ksenofont (taxminan m.av. 430-354), Platon