Ўзбекистон республикаси бош прокуратураси академияси

турдаги (бир хилдаги) жиноятларни тергов қилишда кўпгина умумий 
хусусиятлар ҳам мавжуддир, булар – типик тергов версияларининг 
мавжудлиги, исботлаш предметининг умумий эканлиги, тергов ҳаракатларига 
тайёргарлик кўриш ва уни ўтказиш хусусиятларининг ўхшашлиги ва 
бошқалар. Шу сабабли криминалистик услубий тавсиялар имкони борича 
тайин, лекин бирон-бир ягона хусусий ҳол учун эмас, балки мазкур турдаги 
жиноятларни очиш, тергов қилиш ва уларнинг олдини олишни ташкил этиш 
ҳамда амалга ошириш учун мўлжалланган бўлиши керак. Криминалистик 
услубий тавсияларнинг умумийлиги ва аниқлиги, меъёри уларнинг амалиёт 
эҳтиёжлари ҳамда назарий имкониятлари билан боғлиқ илмий қоидаларни 
тавсифлаш даражасида намоён бўлади. 
Ташкил этилиши нуқтаи назаридан жиноятларни тергов қилиш 
жараёнини учта алоҳида босқичга бўлиш лозим. Ҳар бир босқич – бу тергов 

---

47 
қилишнинг шундай босқичики, унинг давомида умумий вазифалар билан бир 
қаторда унинг ўзига хос вазифалари ҳам ҳал этилади.
Биринчи босқич – бу дастлабки тергов ҳаракатларини бажариш 
давридир. Мазкур ҳаракатлар ҳам умумий, ҳам ўзига хос вазифаларни (жиноят 
аломатларига эга бўлган ҳодисани аниқлаш, айбдорни “из босилмасдан” 
таъқиб қилиш ҳамда ушлаш ва ҳоказо) ҳал этишга қаратилган. Қоида 
тариқасида, улар дарҳол ўтказилади. Дастлабки кечиктириб бўлмайдиган 
тергов ҳаракатлари нисбатан чекланган муддатда ўтказилади, лекин унинг 
қанча давом этишини жиноятларни тергов қилишнинг барча ҳоллари учун 
олдиндан белгилаб қўйиш мумкин эмас. Умуман олганда, шуни қайд этиш 
зарурки, тергов қилишнинг дастлабки босқичи кечиктириб бўлмайдиган, 
шошилинч тергов ҳаракатларини ўтказиш билан тугайди. Жиноятларни тергов 
қилиш дастлабки босқичининг муддати чекланганлиги терговчининг 
фаолияти имкони борича жадаллаштирилишни талаб қилади.