Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я

нищдан вужудга келган. Ибтидоий одам хаёлини ўзига жалб 
қилган исталган предметни фетиш сифатида қабул қилиши 
мумкин эди. Унинг объекти ҳисобланган предметлар ораси­
да энг кўп тарқалганлари одам ёки ҳайвонларнинг суяк қол- 
диқлари, қабр тошлари бўлган. Суяк қолдиқлари фетиш эга­
сини табиий офатлардан, касалликлардан, ёвуз руҳлардан 
сак^айди деб \исобланган. Қабр тошлари вафот этган киши­
нинг тинчлигини қўриқлайдиган ру\лар жойлашган пред­
мет вазифасини ўтаган. Қабр жойлашган ҳудудга сиғиниш 
натижасида кейинчалик муқаддас қадамжолар вужудга кел­
ган. Бундай қадамжоларда мақбаралар, қўрғонлар қурилган.
Қадимда жонсиз фетишлар билан бирга жонли фетиш- 
лардан \ам фойдаланилган. Жонли фетишларга сиғиниш барча 
халқларда мавжуд бўлган. Энг кўп тарқалган жонли фетиш­
ларга илон, қарға, бўри, айиқ, ҳўкиз сингари ҳайвонларни 
мисол келтириш мумкин, Жонсиз фетишлар элатга хос. хусу­
сиятларни ифодаламаганлиги учун, қабилада жонли фетиш­
лар кўп бўлган.
Фетишлар асосан кучли руҳни ўзида мужассамлаштирган 
ва ижтимоий ҳаётнинг айрим соҳаларидаги муаммоларни ҳал 
этишга ёрдам берган.
Фетишизмнинг кўринишларидан бири 
бутпараспыикдир.
 Буг 
одам ёки \айвоннинг қиёфаси тасвирланган предмет бўлиб, 
унда ғайритабиий куч мужассамлашган деб ҳисобланади.
Диний тизимлар вужудга келганидан кейин ҳам фети­
шизмнинг қолдикутри сак^аниб қолган. Унинг таъсирини 
муқаддас қадамжолар, туморлар, хоч тақиш, дин йўлида 
изтироб чекиб авлиё деб тан олинган кишиларга сиғиниш 
каби ҳолатларда кўриш мумкин.
- 39 -

---

Дин билан боғлиқ бўлмаган фетишизм қолдик^арини ҳам