Урф-одат нормалари – кишилар ўртасида кўп марта такрорланганлиги сабабли одатга айланган ва шу тариқа авлоддан-авлодга ўтиб келаётган хулқ-атвор қоидалари. Урф-одатлар муайян ижтимоий муҳитда таркиб топиб, авлоддан-авлодга ўтиб юрадиган хулқ-атвор қоидалари сифатида кишиларнинг табиий-ҳаётий эҳтиёжи кўринишида майдонга чиқади ва қайта-қайта такрорланиш натижасида улар учун одатий ҳол бўлиб қолади.
Анъанавий нормалар – илғор анъаналарни асраш муносабати билан юзага келадиган умумлашган ва барқарор хулқ-атвор қоидалари. Анъаналар кишилар авлодлари ўртасидаги ворисликнинг хилма-хил боғланиш йўналишлари сифатида, катталар тажрибаси ёшлар томонидан ўзлаштириладиган узатиш механизми сифатида тасаввур этилади.
14-§. Ҳуқуқ тушунчаси ва белгилари.
Ҳуқуқ давлат томонидан ўрнатилган ёки маъқулланган унинг кучи билан муҳофаза қилинадиган, барча учун умуммажбурий хулқ атвор қоидаларидир.
Ҳуқуқнинг белгилари:
1. Давлат томонидан ўрнатилган ёки маъқулланганлиги − фақат давлат муайян тартибга риоя қилган ҳолда ўзининг махсус органлари орқали ҳуқуқий нормалар ўрната олади.
2. Умуммажбурийлиги − ҳуқуқий нормалар кимга қаратилган бўлса, ўшалар томонидан ижро этилиши шарт.
3. Давлатнинг мажбурлов кучи билан таъминланганлиги − ҳуқуқий нормалар кўрсатмалари ижро этилмаган тақдирда, одатда юридик жавобгарлик сифатидаги давлат мажбурлов чоралари қўлланилиши мумкин.
4. Кўп марта қўлланилиши− ҳуқуқий нормалар тегишли давлат органлари томонидан бекор қилинмагунга қадар кўп маротаба қўлланилади.
5. Расман аниқлиги −ҳуқуқий нормалар аниқ расмийлаштирилган ва ёзма тартибда мустаҳкамланган бўлади.
15-§. Ҳуқуқ принциплари ва функциялари.
Принцип тушунчаси раҳбарий ғоя, асосий қоида маъноларини англатади, шу билан бирга, у “қонуният”, “моҳият” каби тушунчалар билан узвий боғлиқ тушунчадир.
Ҳуқуқ принциплари - бу ҳуқуқнинг ижтимоий муносабатларни тартибга солувчи восита сифатидаги моҳиятини ифодаловчи бошланғич норматив асослар, энг асосий қарашлар, ғоялар ва қоидалардир. Ҳуқуқ принциплари таъсир этиш доирасига кўра умумҳуқуқий, соҳалараро ва соҳавий тамойилларга бўлинади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
