Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент ирригация ва мелиорация институти

Атроф-муҳит мониторинги тизими  
Мониторинг 
даражалари 
Мониторинг объектлари 
Ҳарактерли кўрсаткичлар 
Биоэкологик
(санитар) 
Ҳавонинг ер юзасига 
яқин қатлами 
Зарали моддалар
миқдори 
Ер усти ва ер ости 
сувлари 
Физик ва биологик 
қўзғатувчилар (шовқин, 
аллерген ва б.) 
Саноат ва маиший оқава 
сувлар чиқиндилари 
Заҳарли моддалар 
,сувлар, газлар, буюмлар 
миқдори.
Радиоктив нурланиш
Радионурланиш 
даражаси 
Геоэкологик, 
геотизимли
(хўжалик) 
Йўқолиб бораѐтган 
ҳайвон ва ўсимликлар турлари.
Табиий 
экотизмларнинг функционал 
тузилмаси ва унинг бузилиши. 
Табиий экотизмлар 
Ўсимлик ва 
ҳайвонларнинг популяция 
ҳолати. 
Агроэкотизмлар 
Қишлоқ хўжалик 
экинларининг ҳосилдорлиги 
Ўрмон экотизмлари 
Экилган дарахтлар 
маҳсулдорлиги . 
Биосфера 
(глобал) 
Атмосфера (тропосфера) 
ва озон экрани. 
Радиация баланси, 
ортиқча қиздириш, газ таркиби 
ва чангга тўйилиш.
Гидросфера 
Йирик дарѐ ва сув 
ҳавзаларининг ифлосланиши, 
Сув ҳавза ва 
материкларда сувнинг глобал 
тавсифи. 
Ўсимлик ва тупроқ 
қатлами, ҳайвонот дунѐси. 
СО
2
ва О
2
нинг глобал 
баланси.Моддаларнинг йирик 
масштабдаги ҳаркат айланмаси 
Мақсад, макон, вақт, компонентлар, босқич, тузилма, сабаб, услуб 
жиҳатлари 
бўйича мониторинг 
турлари. 
Булардан ташқари 
мониторингнинг турлари жихатларига қараб ҳам турларга ажратилади: 

---

1. Мақсади жихатидан – ресурслардан оқилона фойдаланиш ва атроф-
муҳит муҳофазаси мақсадида; 

табиий муҳитнинг ифлосланиш мониторинги ; 

табиий ресурслар мониторинги; 
2. Макон жиҳатдан; 

глобал (дунѐ миқѐсида) мониторинг; 

регионал (ҳудудий ,минтақавий ) мониторинг; 

локал (маҳаллий ) мониторинг; 
3. Вақт жиҳатдан; 

об-ҳаво мониторинги (тезкор); 

иқлим мониторинги (узоқ муддатга); 
4. Компонентлар жиҳатдан – биосферанинг қайси компонентлари 
назорат қилишга қараб

биосфера ҳолатининг асл мониторинги;

ер-қуруқлик экотизмлар ҳолати мониторинги; 

ҳаво ҳавзаси ҳолати мониторинги; 

қуруқлик сувлари ҳавзаси мониторинги; 

океан ифлосланиши мониторинги. 

литосферанинг юқори қисми ҳолати мониторинги; 

тупроқ деградациясининг глобал баҳолаш мониторимнги; 

ўсимликлар қоплами, жумладан тропик ўрмонлар мониторинги ; 

денгиз тирик ресурслари мониторинги ; 

инсонлар саломатлиги ҳолати мониторинги; 
5.Босқич жиҳатдан – биосферанинг қайси босқичлари назорати 
бўйича; 

биосфера мониторинги

биосфера тизимлари сифатида экотизмлар мониторинги; 

экотизмлардаги биотоплар мониторинги; 

организмлар мониторинги ; 

организм тўқималари мониторинги; 

---


генетик мониторинг ; 
6. Тузилмали – вазифа жиҳатдан: 

табиий жараѐнлар динамикаси мониторинги; 
7.Сабаб ѐки генетик (ифлосланиш манбалари ) жиҳатдан: 

ифлослантирувчи манбалар мониторинги

олтингугурт оксиди мониторинги; 
8.Услубий жиҳатдан; 

коинот мониторинги ;

биосфера қўриқхоналари мониторинги; 

денгиз мониторинги; 
9.Сиѐсий жиҳатдан; 

Чегаравий мониторинг;