Ўзбекистон Республикаси маданият ва спорт вазирлиги

Рейтинг топшириқлари

1. 
   Композиция сўзига изоҳ беринг.
   
2. 
   Композиция театршуносликка қачон кириб келди?
   
3. 
   Г.Фрейтаг драматик ҳаракатни неча бўлимга бўлди?
   
4. 
   Ҳозирда олимлар драматик ҳаракатни неча қисмга бўлишади?
   
5. 
   Пролог ва эпилог ҳақида сўзлаб беринг.
   

Назорат саволлари

1. 
   Арасту драматик ҳаракатни қайси бўлимларга бўлган эди?
   
2. 
   Экспозиция атамасини изоҳланг.
   
3. 
   Тугун ва тугундан бошланувчи ҳаракат ривожи ҳақида тўхталинг.
   
4. 
   Кульминация деган сўзни шарҳлаб беринг.
   
5. 
   Ечим драмада нимага керак?
   

Фойдаланиладиган адабиётлар

рўйхати

Умумий - услубий адабиётлар

1. 
   И.А.Каримов. Маънавий юксалиш йўлида. Т.;Ўзбекистон, 1998.
   
2. 
   Каримов И. Ўзбекистоннинг ижтимоий-сиёсий ва иқтисодий ривожланишининг асосий тамойиллари. Т.; “Ўзбекистон”, 1995.
   

Дарслик ва ўқув қўлланмалар

1. 
   Гегел. Эстетика. 3-жилд. М.; 1971.
   
2. 
   Арасту. Поэтика. Ахлоқи кабир. Риторика. “Яни аср авлоди”, 2011.
   
3. 
   Холодов Е. Драма композицияси. М.; Искусство, 1957.
   
4. 
   Сановский-Панкеев В. Драма. Л.; Искусство, 1969.
   

Қўшимча адабиётлар

1. 
   И.А.Каримов. “Ўзбекистон мустақилликка эришиш остонасида”. Т.; Ўзбекистон. 2011.
   
2. 
   Тошпўлат Турсунов. Ўзбек театри тарихи. Т.; 2008.
   
3. 
   Ҳақиқат манзаралари. Т.; “Янги аср авлоди”, 2011.
   
4. 
   Ўзбек тилининг изоҳли луғати, 2-жилд, 2006.
   

14. Драматургия жанрлари

1. 
   Жанр драматик асарни сюжетли тузиш тизими сифатида.
   
2. 
   Драматик асарни жанрларга ажратиш тамойиллари.
   

Жанр (фр. сўз бўлиб, тур, усул деган маъноларни англатади) Санъат ва адабиётда маълум тур бўлинмаси. Адабиётнинг эпос, лирика, драма сингари турлари бор. Мана шу 3 асосий тур яна қуйидагиларга бўлинади: Эпосда (роман, масал, ҳикоя – насрий асарлар). лирикада (бағишлов, шеър – шеърий асарлар), драмада (трагедия, драманинг ўзи, комедия - драматик асарлар).

Бундай тақсимлашдан кейин биз ҳар бир турнинг жанрларга бўлинишини ҳам кўришимиз мумкин. Хусусан, трагедия – оптимистик, фалсафий, романтик, драма – психологик, маиший, лирик, комедия - сатирик, гротеск, фарс сингариларни ўз ичига олади.
Шундай қилиб, турлар жанрларга бўлинади. Шекспирнинг “Отелло” драматик асари шажара “драма”сига мансуб, турига кўра трагедия, жанрига кўра романтик трагедиядир.
Жанрларга мавзуий, таркибий, вазифавий сингари турли принциплар асосида тақсимланади. Жанрий тақсимлаш бадиий маданият тарихида турлича талқин қилинди ва баҳоланди. Классицизм эстетикасида у қатъий тизим сифатида намоён бўлади, бунда ҳар бир жанр “юқори” – трагедия ёки “тубан” – комедия сифатида баҳоланди. Жанрлар қоришмаси танқид қилинди.
Романтизм эстетикаси босқичли нуқтаи назарни рад этди ва санъаткорга турли жанрларни бир асарга жамлаш имконини берди, масалан, трагик ва кулгили спектакл ўйнаш мумкин.
Реализм эстетикаси жанрни кўпқиррали ҳаётий воқеаларни ҳаққоний тасвирлаш ва уларни баҳолашнинг бутун бойлиги билан қабул қилади, босқичма-босқичсиз вужудга келган таркибларни ўтмишдагиси ва янгиларининг барчасидан фойдаланишни тавсия этади. Негаки, у инсон ҳаёти, унинг қилмишлари, ички руҳий ҳаёти бутун борича бадиий тасвирлашга қаратилган.
Жанр – бу бадиий усул, бадиий усуллар мажмуи ҳамдир, бу ифодавий воситаларни маълум мажмуини сюжетли ташкил этишнинг алоҳида тизимидир. Тасвирий-ифодавий воситалар, усуллар ўзига хослиги маъносида жанрларни чеклаш бир қатор йўналишлар бўйича ўтиши мумкин – булар тўқнашув тури, характер тури, ҳаётий алоқалар тури кабилардан иборат, айнан шулар жанрнинг мазмуний моҳияти ҳисобланади. Жанрнинг айрим элементлари асосан мазмунга (мавзу, ғоя –“нима” саволи), бошқаси шаклга (композиция, лисоний воситалар, тасвирлар – “қандай” саволи) тегишли бўлади. Шундай қилиб, асар жанрини аниқ белгилаш учун инсонни бадиий очишнинг ўзига хос хусусиятларини тақоза этувчи драматик қаҳрамон ва

воқелик ўртасидаги алоқа асосида ётувчи тўқнашув турини аниқлаш лозим бўлади.