Ўзбекистон Республикаси Марказий банки пул-кредит сиёсатининг 2022 йил ва 2023-2024 йиллар даврига мўлжалланган асосий йўналишлари

ПУЛ-КРЕДИТ СИЁСАТИНИНГ 2022 ЙИЛ ВА 2023-2024 ЙИЛЛАР
ДАВРИГА МЎЛЖАЛЛАНГАН АСОСИЙ ЙЎНАЛИШЛАРИ
71
 
инфляциянинг ўзига хос умумлашган прогнозини беради. Сўнгра якуний 
инфляция прогнозини олиш учун турли моделлардан олинган прогнозлар 
уларнинг аниқлигига мутаносиб вазн билан жамланади. 
Қисқа 
муддатли 
прогнозлаш 
моделлари 
орасида 
Вектор 
авторегрессив моделини Байес усулида баҳолаш (BVAR) инфляцияни 
прогноз қилишда кенг қўлланиладиган воситадир.
Мисол учун, Туркия Марказий банки томонидан ўтказилган 
тадқиқотда BVAR ёрдамида инфляцияни прогнозлаш самарадорлиги 
муқобил 
таснифларга 
кўра 
баҳоланди. 
Натижаларга 
кўра, 
ўзгарувчилардан логарифмик айирма кўринишида фойдаланилганда 
BVAR аниқроқ прогнозларни беради
6
. Бунда ўзгарувчилар сифатида 
нефть нархи, импорт товарлари нархи, валюта курси, ишлаб чиқариш 
тафовути, ишчи кучига қилинган реал харажатлар, инфляцион 
кутилмалар ва ИНИ танлаб олинган. 
Шу билан бирга, Албания Марказий банки тадқиқот бўлими BVAR 
ва VAR моделларининг қиёсий таҳлили келтирилган тадқиқотни чоп этди. 
Таҳлил натижаларига кўра, BVAR кўпроқ эндоген (эрксиз) ўзгарувчиларни 
қамраб олиш имконини беради ва стандарт VAR моделига хос бўлган 
“ортиқча параметрлаш” (“overfitting”) муаммоларини ҳал қилади. 
Шундай қилиб, қисқа муддатли прогнозлаш инструментлари қатори 
BVAR модели билан кенгайтирилиши, инфляцияни ҳар томонлама 
таҳлил қилиш ҳамда Марказий банк прогноз салоҳиятини 
мустаҳкамлаш имконини беради. 
BVAR (Байес вектор авторегрессияси) вектор авторегрессиясини 
(VAR) баҳолаш учун Байес усулидан фойдаланади. Векторли 
авторегрессия (VAR) бир қанча ўзгарувчи миқдорлар ўртасидаги боғликни 
уларнинг 
вақт 
давомида 
ўзгариши 
орқали 
аниқлаш 
учун 
фойдаланиладиган статистик моделдир.
VAR кўп ўзгарувчили вақт қаторларини қамраб олгани учун битта 
эрксиз ўзгарувчили авторегрессия (AR) моделининг умумлашмаси 
ҳисобланади. Авторегрессия моделида бўлгани каби, ҳар бир ўзгарувчи 
учун унинг вақт давомида шаклланишини моделлаштирувчи тенглама 
мавжуд бўлади. Бу тенглама мазкур ўзгарувчининг олдинги қийматлари 
(лаглари), моделдаги бошқа ўзгарувчиларнинг лаглари ва хатоликлардан 
ташкил топади.
6
A Bayesian VAR Approach to Short-Term Inflation Forecasting. Central Bank of the Republic of Turkey, 
2019. 

---