Ўзбекистон республикaси олий тaълим, фан ва инновациялар вaзирлиги

 
BOYITILGAN NON MAHSULOTLARINING TIBBIYOT 
SOHASIDAGI AHAMIYATI 
Sattarova B. N., Utanova N. M. 
Farg‘ona politexnika institute., Uzbekistan. 
. 
[e-mail]
 
Respublikamiz aholisi oziq-ovqat mahsulotlaridan non mahsulotlarini ko‘p 
miqdorda iste’mol qiladi. Non mahs ulotlari orqali inson salomatligini 
mustahkamlash maqsadida non mahsulotlarini vitamin va minerallar bilan 
boyitish ham yo‘lga qo‘yilgan. Mahsulotlarni mikronutrientlar bilan boyitishda 
mahsulot ishlab chiqarish, ularni sarflanadigan xomashyolar tarkibidagi tabiiy 
vitamin va mineral mahsulotlarni olish, ishlab chiqarish jarayonlarida va saqlash 
davomida ularning yo‘qotilishini hisobga olish kerak. 
O‘zbekiston Respublikasida “Aholi o‘rtasida mikronutruent yetishmasligi 
profilaktikasi to‘g‘risida”gi Qonun Qonunchilik palatasi tomonidan 2009 yil 25 
noyabrda qabul qilingan. Ushbu Qonunning maqsadi aholi o‘rtasida 
mikronutrient yetishmasligi profilaktikasi sohasidagi munosabatlarni tartibga 
solishdan iborat. Mikroelementli nonni ratsionga kiritish aholi salomatligini 
yaxshilashning tejamkor va oson usuli hisoblanadi. 
Mikroelementli non mahsulotlari insonning vitamin va minerallarga 
bo‘lgan kunlik ehtiyojini 20% dan 75% gacha to‘ldiradi. Ularning tufayli 
immunitet tizimi, yurak-qon tomir, asab tizimi va boshqalar mustahkamlanadi. 
Mikroelementlar bilan boyitilgan oziq-ovqat mahsulotlarini tananing 
normal ishlashi uchun zarur bo‘lgan foydali va almashtirib bo‘lmaydigan 
moddalar miqdorini to‘plashga yordam beradi. 
Non sanoati korxonalarining assortiment siyosatini tahlil qilish shuni 
ko‘rsatadiki, deyarli barcha korxonalar profilaktik ovqatlanish uchun 
mo‘ljallangan mahsulotlar ishlab chiqaradi. Bunga quyidagilar kiradi: boyitilgan 
non mahsulotlari, tarqoq don mahsulotlari, biologik faol qo‘shimchali 
mahsulotlar va yodlangan mahsulotlar. 

---

135 
Non mahsulotlarining biologik qiymatini kuchaytirish va oshirish uchun 
turli xil vitaminlar, birinchi navbatda, beta-karotin ishlatiladi, bu inson 
salomatligiga, ayniqsa, ekologik noqulay omillarni hisobga olgan holda, ijobiy 
ta’sir ko‘rsatadi. Bu tananing himoya kuchlarini oshiradi va radioprotektiv 
xususiyatlarga ega. Un va non mahsulotlarini boyitish uchun vitamin 
aralashmalari (premikslar) ham ishlatiladi. Ular minerallar qo‘shilishi mumkin 
bo‘lgan turli xil vitaminlar aralashmasidir. Mamlakatda turli xil 
kompozitsiyalarning mahalliy vitamin va mineral prikslari ishlab chiqilgan. Ular 
vitaminlarni o‘z ichiga olishi mumkin B
2
, B
6
, PP, foliy kislotasi va temir + kalsiy, 
yoki B
2
, PP va temir va boshqalarda, ulardan foydalanish bilan profilaktik non 
mahsulotlari ishlab chiqilgan. 
Parhezli non mahsulotlari ishlab chiqarishni samarali olib borish uchun 
hududlar kesimida aholining joylashgan geografik o‘rni bo‘yicha aholining 
ovqatlanish standartlari va meʼyorlarini joriy etish va yangi ishlab chiqarish 
texnologiyalarini joriy etish shuningdek, ovqatlanish sifati ustidan nazorat 
qilish mexanizmini yanada rivojlantirish lozim. 
Xulosa o’rnida shuni aytish joizki, non mahsulotlarini boyitish orqali aholi 
salomatligini ta’minlash, bolalar va ayollarda temir moddasi tanqisligi hamda 
anemiyaning oldini olishga yordam beradi. Shu maqsadida tizimdagi 
korxonalarning tegirmonlarida ishlab chiqarilayotgan birinchi navli un to‘liq 
mineral-vitamin aralashmalari bilan boyitilmoqda. Mahalliy xomashyolardan 
foydalanib, non mahsulotlarini yangi navlarini tayyorlash restepturalari va 
texnologiyasini yaratish, non mahsulotlari tarkibini inson salomatliligi uchun 
foydali bo‘lgan oqsil, vitamin va minerallar bilan boyitish, non va non 
mahsulotlarining sifat ko‘rsatkichlari, ozuqaviy va biologik qiymatlarini 
yaxshilash dolzarb masala hisoblanadi.