Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро мухандислик-технология институти бино ва иншоотлар қурилиши кафедраси

n1 =	й и.б.ғишт	=		40•120000
= 2,92 ≈ 3 дона.
				100•16460
Ичи бўш ғиштни қолиплаш учун 3 дона пресс қабул қиламиз.
Қалинлаштирилган ғишт қолиплаш учун n2 прессдан неча дона
кераклиги ҳисобланади:
n2 =	й қал ғишт		=		60•120000			= 4,3 ≈ 5 дона.
					100•16714,5

Бунда: Qй и.б.ғишт ва Qй кал ғишт – ғишт ва қалинлаштирилган ғишт бўйича заводнинг йиллик дастури.

Қалинлаштирилган ғиштни қолиплаш учун 5 дона пресс қабул қиламиз.

Ичи бўш ғиштнинг маркасини 100 га тенг деб қабул қилиб, 2-расм бўйича бўшлиқлиги 25% бўлганда М100 бўлган 1000 дона шартли ғишт учун боғловчининг солиштирма сарфи топилади.

Б1= 410 кг/м.д.ш.ғишт.

Ичи тўла ва ичи бўш ғиштларнинг маркалари орасидаги нисбат 1-расмдаги номограмма бўйича аниқланади. 25 % бўшлиқ учун бу нисбат 0,6 га тенг. Шундай қилиб ичи тўла ғиштнинг мустаҳкамлиги
Rсиқ = ¹⁰⁰_0,6 = 166 кг/см² га тенг бўлади

Қалинлаштирилган ғишт маркаси 150 га тенг деб қабул қилинади. М150 қалинлаштирилган 1000 дона шартли ғишт учун боғловчи солиштирма сарфи

Б2=515 кг/ м.д.ш.ғишт. га тенг.

Оҳак активлиги 60% бўлганлиги учун боғловчи сарфини 70/60=1,167 га оширамиз.

Унда ичи бўш бирталик ғишт ишлаб чиқариш учун боғловчи сарфи қуйидагига тенг бўлади:

Б^` = Б1 ∙ 1,167 = 410 ∙ 1,167 = 478.47 кг/м.д.ш.ғишт.

Ичи тўла қалинлаштирилган ғишт ишлаб чиқариш учун эса:

Б^` = Б2 ∙ 1,167 = 515 ∙ 1,167 = 601 кг/м.д.ш.ғишт.

Оҳак сарфини ҳисоблаймиз. Ичи бўш бирталик ғишт учун:

О1 = 0,5 ∙ Б^` = 0,5 ∙ 478,47 = 239,24 кг/м.д.ш.ғишт.

Қалинлаштирилган ичи тўла ғишт учун:

О2 = 0,5 ∙ Б^` = 0,5 ∙ 601 = 300,5 кг/м.д.ш.ғишт.

Боғловчининг йиллик сарфи қуйидагича бўлади:

-ичи бўш бирталик ғишт ишлаб чиқариш учун

боғ ^=	й.и.б.ғ ^• ^Б^`			=		48000•478,47		= 24037,4 т
	^Кя ^•Кя
						0.985 •0.97
-ичи тўла қалинлаштирилган ғишт учун
боғ ^=	й.қ.ғ • Б^`		=		73000•601		= 44610,3 т
	^Кя ^•Кя
					0.985 •0.985

Ҳаммаси
_боғ = _боғ + _боғ = 24037,4 + 44610,3 = 68647,3 т

Шу жумладан оҳак

_оҳак = , • _боғ = 0,5 •68647,3 = 34323,7 т
4% йўқотилишини инобатга олган ҳолда боғловчи сарфи қуйидагини ташкил этади
^`_боғ = _боғ • , = 68647,3 • 1,04 = 71393,2 т

Шу жумладан оҳак сарфи

^{`</sup><sub>оҳак</sub> = , • <sup>`}_боғ = 0,5 • 71393,2 =35696,61 т

Бўш қумнинг йиллик сарфи қуйидагича ҳисобланади. Қумнинг тўкма зичлиги 1300 кг/м³ га тенг. 1000 дона шартли ғишт учун қум сарфи қуйидагини ташкил қилади:

-ичи бўш ғишт учун –

-қалинлаштирилган ичи тўла ғишт учун –

Қ1=1,95 м3;

Қ2= 2,54 м3.

	^Қ^•й и.б.ғ		^Қ^•йқ.ғ	=	1,95 •48000				2,54 •73000		= 311878,2м^3
қум =		+						+
	^Кя ^•Кя		^Кя ^•Кя		0,97•0,985		0,985 •0,985

2% йўқотилишини инобатга олган ҳолда қум сарфи қуйидагича бўлади ^`_қум = _қум • , = 311878,2 • 1,02 = 318115,8 м³

Пигмент сарфи минг дона шартли ғишт учун П=25кг юзасидан ҳисобланади . Дастлаб бир йил давомида ишлаб чиқариладиган рангли ғиштлар сонини топамиз

й ранг ^=	• й	=	3,0•120000		= 3710,48	м.д.ш.ғишт
	•Кя • Кя		100•0,985•0,985

бунда: n-йиллик буюм ишлаб чиқаришда рангли ғиштнинг % ҳисобида ҳиссаси;

Qй – заводнинг йиллик лойиҳавий унумдорлиги, м.д.ш.ғишт;

Кя1 – прессдан яроқли маҳсулот чиқиш коэффициенти;

Кя2 – автоклавдан яроқли маҳсулот чиқиш коэффициенти.

4% йўқотилишини инобатга олган ҳолда пигмент сарфи қуйидагига тенг бўлади
Рпиг =1,04 • П • _{й ранг} = 1,04 • 25 • 3710,48 = 96472,46 кг = 96,47 т

Буюмлар ишлаб чиқариш учун йиллик сув сарфи қуйидаги формула билан ҳисобланади

Рсув = ( қум • ^{`</sup><sub>ққум</sub> + <sup>`}_боғғ + Рпиг) • 0,04 = (1,3 • 318115,8 + 71393,2 +
96,47) • 0,04 = 19401,61т

бунда қум – қумнинг тўкма зичлиги, т/м³.

Асосий компонентларни ҳисоблаш натижалари 8-жадвалга киритилади. Материал сарфи қолиплаш бўлими иш режимига мос равишда аниқланади. Қолиплаш бўлими 253 кун 2 сменада ишлайди ва бўлимнинг иш вақтидан фойдаланиш коэффициенти Кф=0,82 га тенг, қолиплаш ускунасининг нотекис истеъмол коэффициенти бир соатда – 1,15÷1,3 ва

суткада - 1,05÷1,1 га тенг.

8-жадвал. Асосий материаллар сарфи.

					Ўл.						Материал сарфи
		Номланиши						Бир соатда						Бир суткада
					бир.															Йиллик
								ўртача			максимал			ўртача			максимал
		1			2			3			4			5			6			7
		Боғловчи,			т			21,506			27,959			282,187			310,41			71393,2
		шу жумладан оҳак			т			10,75			13,98			141,1			155,2			35696,6
		Қум			м^3			95,8			124,59			1257,4			1383,1			318116
					т			124,59			161,95			1634,59			1798,1			413551
		Пигмент			т			0,029			0,0377			0,381			0,419			96,47
		Намлантириш			т			5,84			7,6			76,69			84,36			19401,61
		учун сув
		Қолипланадиган			т			151,96			197,54			1993,88			2193,29			504442,28
		аралашма			м^3			108,55			141,10			1424,17			1566,63			360315,91

Изоҳ: материал сарфи қолиплаш бўлимининг иш режими бўйича ҳисобланади.
Асосий материалларнинг ўлчов бирликларини м³ дан тоннага ўтказиш учун материал ҳажмини зичлигига кўпайтириш керак.

9-жадвал. Асосий материалларнинг зичлиги.