Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро мухандислик-технология институти бино ва иншоотлар қурилиши кафедраси

1.Технологик қисм.
1.1.Маҳсулот номенклатураси.
Силикат ғиштнинг техник хусусиятларига	бўлган талаб унинг

қўлланилиш соҳасидан келиб чиқиб ўзгариб туради. Турли давлатларда қурилиш меъёрлари турлича бўлади ва ўша ҳудудда қўлланиладиган меъёрлардан келиб чиқиб қурилишда ишлатиладиган материалларга талаблар қўйилади.

Лойиҳаланаётган завод қуввати йилига 120 млн. дона шартли ғишт. Ундан 40% и бўшлиқлиги 25% бўлган бирталик ичи бўш ғишт ва 60% и ичи тўла қалинлаштирилган ғишт.

Ғиштлар тўғри бурчакли параллелепипед шаклида қуйидаги 1-жадвалда келтирилган ўлчамларда ишлаб чиқарилади.

1-жадвал. Ишлаб чиқариладиган ғишт номенклатураси.

	Маҳсулот тури			Узунлиги, мм			Эни, мм			Қалинлиги. мм
	Қалинлаштирилган			250			120			88
	ичи тўла ғишт
	Бирталик ичи бўш			250			120			65
	ғишт

Номинал ўлчамлари ва геометрик шаклидан чегаравий оғиши қуйидагидан ошмаслиги керак, мм:

-узунлиги, қалинлиги ва эни бўйича - ±2; -қирраларнинг параллеллиги бўйича - ±2.

Буюмлар ўлчамлари, шакли ва бўшлиқлар ҳосил қилиниши қуйидаги 1-расмда кўрсатилган.

88 120

250

120

250

56

1-расм. Буюмларнинг схематик чизмалари. Чапда - қалинлаштирилган ичи тўла ғишт; ўнгда – 25% бўшлиқли бирталик ғишт.
Қатор ғиштларининг ташқи кўринишида ўлчами ва сони 2-жадвалдагидан катта бўлган дефектларга рухсат берилмайди.

2-жадвал. Дефектлар тури.

Дефект тури	қиймати
1.Чуқурлиги 10 дан 15 мм гача бўлган бурчаклардаги ўйиқлар, дона	3
2.Чуқурлиги 5 дан 10 мм гача бўлган қирралардаги ўйиқлар, дона	3
3.Қирраларнинг нотекислиги ва синиши, мм	5
4.Буюмнинг бутун қалинлиги бўйича постел томони бўйича 40 мм гача	1
чўзилган ёриқлар, дона

Ичи бўш буюмларнинг постел томонида ўлчами 10 мм дан катта бўлган тешиклар, шунингдек сиртларида шишлар, ҳажмнинг катталашиши, сўнмаган силикат аралашмадан ҳосил бўладиган майда ёриқлар бўлишига йўл қўйилмайди.

Қатор ғиштлари сиртида ёки синдириб кўрилганда ўлчами 5 мм дан катта бўлган лой, қум, оҳак ва бегона қўшилмалар 3 тадан кўп бўлмаслиги керак.

Томонлар сирти текис, қирралар тўғри чизиқли бўлиши керак. Юза буюмларни радиуси 6 мм дан ошмайдиган вертикал юмалоқ қирралар билан ишлаб чиқаришга рухсат берилади.

Қатор ғиштларида яримталик ғиштлар сони бир партияда 5% дан ошмаслиги керак.

Тошларнинг мустаҳкамлик бўйича маркаси сиқилишдаги мустаҳкамлик чегараси билан, ғиштники эса сиқилиш ва эгилишдаги мустаҳкамлик чегараси қийматлари билан белгиланади. Тош ва ғиштларнинг мустаҳкамлик чегараси 3- жадвалда келтирилган.

Музлашга чидамлилик маркаси сифатида музлаш ва эриш цикллари сони қабул қилинади, бунда буюмда бузилиш аломатлари кузатилмаслиги ҳамда қатор ғиштлари учун сиқилишдаги мустаҳкамлигининг пасайиши 25% дан ошмаслиги лозим.

Буюмларнинг сув шимувчанлиги 6% дан кам бўлмаслиги керак. Қалинлаштирилган ғиштнинг массаси қуритилган ҳолатда 4,3 кг дан

ошмаслиги керак.

Буюртмачи ва ишлаб чиқарувчи ўртасидаги шартномада кўрсатилган бўлса қалинлаштирилган ичи тўла ғиштнинг массаси 4,3 кг дан ортиқ бўлиши мумкин.

ГОСТ – 30244 га асосан буюмлар ёнмайдиган қурилиш материаллари гуруҳига киради.

3-жадвал.

								Мустаҳкамлик чегараси, ...дан кам эмас
					сиқилишда									эгилишда
		Буюм									Бирталик ва						Қалинлаштирилган
					Барча буюмлар						қалинлаштирилган
																	ичи бўш ғишт
		марка-									ичи тўла ғишт
		си			5 та			5 та			5 та			5 та			5 та			5 та
					намуна						намуна						намуна
								намунадан						намунадан						намунадан
					учун						учун						учун
								энг кичиги						энг кичиги						энг кичиги
					ўртача						ўртача						ўртача
		300			30,0(300)			25,0(250)			4,0(40)			2,7(27)			2,4(24)			1,8(18)
		250			25,0(250)			20,0(200)			3,5(35)			2,3(23)			2,0(20)			1,6(16)
		200			20,0(200)			15,0(150)			3,2(32)			2,1(21)			1,8(18)			1,3(13)
		175			17,5(175)			13,5(135)			3,0(30)			2,0(20)			1,6(16)			1,2(12)
		150			15,0(150)			12,5(125)			2,7(27)			1,8(18)			1,5(15)			1,1(11)
		125			12,5(125)			10,0(100)			2,4(24)			1,6(16)			1,2(12)			0,9(9)
		100			10,0(100)			7,5(75)			2,0(20)			1,3(13)			1,0(10)			0,7(7)
		75			7,5(75)			5,0(50)			1,6(16)			1,1(11)			0,8(8)			0,5(5)

Изоҳ: Эгилишдаги мустаҳкамлик чегараси буюмнинг бўшлиқлари юзаси айрилмаган ҳолда ҳақиқий юзаси бўйича аниқланади. Юза ғиштларининг мустаҳкамлик бўйича маркаси 125 дан, юза тошларники 100 дан кам бўлмаслиги керак.
Ташқи деворлар терими учун мўлжалланган буюмлар иссиқлик ўтказувчанлик бўйича синовдан ўтказилиши керак.

Буюмларда табиий радионуклидлар солиштирма эффектив фаоллиги 370 Бк/кг дан ошмаслиги керак.

Буюм тайёрлаш учун ишлатиладиган материаллар амалдаги меъёрий ва техник ҳужжатларда келтирилган талабларга тўлиқ жавоб бериши керак.

Ҳар бир штабел маркировкаланиши шарт.

Буюмларга ўчмайдиган бўёқ билан трафарет ёки штамп ёрдамида ишлаб чиқарувчи – корхона товар белгиси туширилади.

Ҳар қайси юк ўрни ГОСТ 14192 бўйича транспорт маркировкасига эга бўлиши шарт.

1.2. Хом-ашё.

Силикат ғишт ва тошлар ишлаб чиқариш учун асосий хом-ашё сифатида оҳак ва қумдан фойдаланилади.

Калцийли сўндирилмаган оҳак туйилган кварц қуми билан автоклавда ишланганда цементлаштирувчи воситанинг асосини ташкил этади.

Силикат ғишт ишлаб чиқаришда ишлатиладигн оҳак сифати иккита кўрсаткич билан характерланади: таркибидаги фаол СаО+MgO миқдори ва сўниш тезлиги. ГОСТ 9179-77 “Қурилиш оҳаги” талабларига асосан калцийли оҳак уч навга бўлинади.

Силикат ғишт мустаҳкамлигини ошириш учун шарли тегирмонда оҳакни туйиш жараёнида таркибга маълум миқдорда майдаланган кварц қуми аралаштирилади.

4-жадвал. Оҳакка бўлган техник талаблар.