Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика

Дифференциал ташхис ривожланиш нуқсонини аниқлайди, ва унинг 
натижалари орқали боланинг имкониятларига хос таълим шакллари 
аниқланади. Дифференциал ташхиснинг вазифалари қуйидагилар: 
- 
бола ривожланишидаги ақлий, нутқий ва ҳиссий нуқсонлар характери 
ва даражасини аниқлаш; 
- 
бирламчи ва иккиламчи нуқсонларини аниқлаш ҳамда бузилиш 
тизимли тахлил қилиш; 
- 
ҳаракат - таянч аппарати, кўрув, эшитув камчиликларида психик 
ривожланиш нуқсонларининг хусусиятларига баҳо бериш; 
- 
педагогик ташхисни аниқлаш ва уни асослаш. 
Ушбу маълумотларга таянган ҳолда коррекцион-педагогик жараённи, 
таълим дастурини, таълим муасссасаси турини аниқлаш ва ташкиллаштириш 
мумкин. Дифференциал ташхис психолгик-тиббий-педагогик комиссияда 
амалга оширилади. Ривожланишида нуқсони бўлган болаларни бир гурух 
мутахассислар комплекс ўрганиб ташхис натижасини келишган ҳолда 
қўядилар. Иш боланинг индивидуал хусусиятларини инобатга олган ҳолда 
аниқ бир тизимда тузилади. Ривожланишида нуқсони бўлганларни 
дифференциал ташхис қилиш, ҳозирги кунда бир қатор муаммоларга дуч 
келади. 
Маълумки, ривожланишида нуқсони бўлган болаларнинг ҳар бир турида 
психологик хусусиятларининг ўхшаш жиҳатлари ҳам кузатилади. Масалан, 
ривожланишида нуқсони бўлганларнинг деярли барчасида нутқ камчиликлар 
ёки таълим олишида сустликлар характерлидир. Ривожланиш нуқсонини, 
даражасини аниқловчи ўзига хос хусусиятлар, дифференциал ташхиснинг 
асоси бўлиб ҳисобланади (В.И.Лубовский). Бу ҳозирги кунда махсус 
психологияда аномал ривожланишларни таққослаш характерига эга илмий 
изланишларнинг етарлича эмаслиги билан боғлиқ. Бундай илмий ишларни 
олиб бориш дифференциал ташхис имкониятларини янада кенгайтирар эди. 
Яна бир муаммо ТППК амалий фаолияти билан боғлиқдир. Ҳозирги 
кунда ташкилий характерга эга кўпгина саволлар ечилмаган, ҳусусан доимий 
фаолият кўрсатувчи бир қатор методологик ва терминологик муаммоларни 
ҳал қилувчи ташхис муассасасини ташкил этиш, уни керакли кадрлар билан 
таъминлаш. Методологик муаммолар ичидан болани дифференциал ташхис 
мақсадида психодиагностика натижаларини тахили ҳамда сифатли 
бажаришларига имкон берувчи самарали ва ишончли методларни ишлаб 
чиқиш муаммосини алоҳида таъкидлаш жоиз. 
Ривожланишида нуқсони бўлган болаларни чуқур психолого-педагогик 
ўрганиш ташхис натижаларига асосланиб, коррекцион дастурни ишлаб 
чиқиш мақсадини қўяди. Бунда ўрганиш вақт талаб этади, у асосан таълимда, 
баъзида эса консультатив муассасаларда ўтказилади. Бундай ўрганишнинг 
аниқ вазифалари турли ёш даврлари учун кўп тарафлама ва ўзига хосдир. 
Улар ичидан қўйидагиларни ажратиш мумкин:

Боланинг индивидуал психолого-педагогик хусусиятларини аниқлаш; 

Ривожланирувчи ва таълимий коррекцион индивидуал дастурларни 
ишлаб чиқиш; 

---

29 

Оиласидаги ички муносабатларни ўрганиш ва тарбия шароитларини 
аниқлаш; 
Мутахассислар 
у 
ёки 
бу 
функциядаги 
камчилик 
ёки 
ривожланмаганликда самарали тавсиялар бермоқдалар, лекин боладаги 
ижобий ҳислатларни аниқлашдаги, айниқса шахс ҳусусиятлари яъни 
боланинг тасаввури, нутқи, ижтимоий шахсий муаммоси ҳал этишга 
қаратилган ишлари етарлича ривож топмаган. Аммо, самарали коррекцион-
педагогик жараён фақатгина салбий омилларга эмас, балки биринчи ўринда 
болани психолого-педагогик индивидуал имкониятларини аниқлаш ҳам 
қаратилган.
Шундай қилиб, ривожланишида нуқсони бўлган болаларни психолого-
педагогик ташхис қилишнинг муҳим вазифалари қуйидагилардир: 
-бола ривожланишидаги нуқсонларни эрта аниқлаш; 
-нуқсоннинг сабаби ва характерини аниқлаш; 
-боланинг педагогик йўлланмасини аниқлаш; 
-ривожланишидаги 
нуқсонлари бўлган болаларнинг индивидуал 
психологик хусусиятларини аниқлаш; 
-таълимий ва ривожлантирувчи дастурларни ишлаб чиқиш.