Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қЎҚон давлат педагогика институти

3.3.Ижтимоий педагогиканинг фан сифатида ривожланишининг учинчи босқичи.
ХИХ асрохирида мустақил фанга айланган ижтимоий педагогика ривожига айнан шу омил туртки бўлди.Шундай қилиб, немис педагоги Фридрих Дистервегтомонидан фанга киритилган «ижтимоий педагогика» атамаси ХХ аср охирига келиб расмий равишда кенг қулланила бошлаган.Айнан шу вақтдан бошлаб ижтимоий педагогиканинг фансифатида ривожланишининг учинчи босқичи бошланади. ХХ асринсон цивилизацияси тарихида илмий-техникавий инқилоблар асри сифатида ном қолдирди. Фан ишлаб чиқариш объектиданиқтисодий ва маданий соҳанинг етакчи омилига айланди. Илмийинқилоблар ижтимоий педагогиканинг кейинги ривожига энгбиринчи навбатда фалсафа орқали уз таъсирини курсатди.Ижтимоий педагогиканинг қатор фанлар: психология,физиология, анатомия, тарих, социология ва бошқалар биланяқинлашуви рўй берди. Энг асосийси ХХ аерда инсоннинг муаммолари, унинг тарбияси ва таълими учун ижтимоийшароитларни яратиш замоннинг энг глобал муаммосига айланди.Айнан шу даврда “педалогия” — болани ҳар томонлама ўрганишҳадқидаги фан ривожлана бошланди. Унинг асосчилари Э. Мейман,С. Холл, Торндайк ҳисобланади. Бу борада Рудольфтейнернинг педагогикаси ҳдм муҳим аҳамиятга эга. Ижтимоийпедагогикани янги ғоялар ва тарбия усуллари билан бойитганпедагог олимлардан Георг Киршенштейнер (1854 — 1932,Германия), Жон Дьюи (1859 — 1952, АҚШ), ВильгельмНайларнинг (1862 — 1926, Германия) номларини алоҳидатаъкидлаб ўтиш лозим.Г. Киршениггейнернинг педагогик назарияси мактаблардаболаларнинг суст қабул қилишидан фаол ҳаракатдагиэҳтиёжларини ижодий амалга оширишга, ижодга кўра ислоҳқилиш ғоясига асосланади. Киршенштейнер ижтимоийпедагогик қарашларининг асосини болаларни жамиятда ҳартомонлама тайёрлаш учун меҳнат мактабларини яратиш,ҳамкорлик малакаларини ривожлантириш, давлат манфаатигахизмат қилувчи болаларнинг фуқаролик тарбиясини амалгаошириш кераклиги ташкил этади.Жон Дьюи прагматик педагогика асосчиси ҳисобланади.Амалий натижа ҳамда бизнесда муваффақиятга эришиш мазкурпедагогиканинг олий қадриятлари ҳисобланади. Жон Дъхизматлари шундаки, у мактаб билан ҳаётнинг алоқаси, таълимнинг индивидуаллашуви каби ижтимоий психологикғояларга мурожаат қилганидадир.Ҳозиргача турли давлат олимлари ўртасида ижтимоийпедагогиканинг бошқа педагогик фанлар орасидаги ўрниборасида “Бу мустақил фан бўла оладими ёки фақатгина ёшгуруҳларини ўрганиш билан чекланадиган педагогиканинг бирсоҳаси бўлиб қолаверадими?”, деган масалада баҳс-мунозаралардавом этмокда.Бу баҳслар, янги фан тушунчасининг шаклланмаганлигиижтимоий педагогика моҳиятини инкор этувчи баъзи педагоглар назарияларида пайдо бўлган. Масалан Г Нолль ва Г Боймер(1920 — 1930 й.) ижтимоий педагогикани болаларга ёрдам бериш ва вояга етмаган ҳуқуқбузарларнинг профилактикаси,деб тушунишган.Ижтимоий педагогиканинг моҳиятини немис олими ПаульНаторп (ХХ асрнинг 20-йиллари) умуман бошқача таърифлаган.У ижтимоий педагогика халқнинг маданий ва аҳлоқийдаражасини кўтариш мақсадида жамиятнинг барча тарбиявийкучларини яқинлаштириш муаммосини тадқиқ этади, дебҳисоблаган. Бунақа тушуниш янги даврнинг буюртмасига кўпроқмос келган ва ижтимоий педагогика инсонни ҳаёти давомидатарбиялаш ҳақидаги билим соҳаси эканлигини тасдиқлаган.ХХ асрнинг 60-йилларида ижтимоий педагогикаҳуқуқбузарлик содир этган болаларга ёрдам бериш, болаларуйларида тарбиявий ишларни олиб бориш, ижтимоий педагогик фаолият олиб борувчи мутахассисларни тайёрлашниўз ичига қамраб олади. Хусусан, ХХ асрнинг 70-йиллариданбошлаб Германияда олий маълумотли ижтимоий педагоглартайёрлана бошланган.ХХ асрнинг иккинчи ярмига келиб ижтимоий педагогик муаммоларнинг глобал даражага етганига БМТ Бош Ассамблеяситомонидан 1959 йилнинг 20 ноябрида ва 1989 йилнинг 20ноябрида қабул қилинган «Бола ҳуқукугари Декларацияси»гувоқлик беради. Унда алоҳида эътибор етимларнинг ижтимоий ҳимоясига, кўп болали ва кам таъминланган оилалар болаларигаижтимоий ёрдам кўрсатилишига ва бошқа бир қатор муаммоларни ҳал қилишга қаратилган.Ўзбекистонда ижтимоий педагогиканинг анъана ватамойилларини тикланиши мураккаб шароитларда амалгаошмокда. Давлат таълимстандартларини ва дарсликларни яратиш, мутахассислар тайёрлаш, ўқув режалари ва дастурлари итузиш мавжуд тажриба ва чет эл мутахассислари билан яқинҳамкорлик асосида амалга оширилиши керак. Чунки Германия,Англия, АҚШ каби давлатларда бой ижтимоий педагогиктажриба мавжуд.