Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қЎҚон давлат педагогика институти

8.3. Ижтимоий ва педагогик тадқиқотнинг босқичлари ва усуллари. Тадқиқот мантиғини шакллантиришнинг уч босқичи мавжуд: Тадқиқотнинг 1-босқичи тадқиқот йўналишини танлаш, муаммони аниқлаш, мавзуни аниқлаштириш, гипотеза ва тадқиқот мақсадларини олдиндан шакллантиришни ўз ичига олади. Ҳар қандай илмий изланиш муаммони аниқлаш билан бошланади: назарий ёки амалий савол, сиз билмаган ёки сиз жавоб беришингиз керак бўлган савол. Ҳақиқий ижтимоий-педагогик ҳақиқат жуда катта ва кўп қиррали, шунинг учун биринчи навбатда тадқиқотчининг (объектнинг) ва мавзунинг диққат-еътиборини йўналтирадиган объектив соҳани - ўрганилмаган соҳани ажратиб кўрсатиш керак. Кейинги муҳим процедура - бу гипотезанинг таърифи, у ўрганиш давомида тўлиқ ёки қисман асосли бўлиши мумкин ёки умуман оқланмаслиги мумкин. Илмда салбий натижа ҳам натижадир. Бундан ташқари, тадқиқот режасини аниқлаштириш учун тадқиқотчига тадқиқотнинг муаммоси, мавзуси ва гипотезасига мос келадиган вазифаларни аниқлаш керак. Кейинчалик тадқиқотчи ушбу муаммоларни бирма-бир ҳал қилади. Илмий ишнинг 2-босқичи - тадқиқотнинг ўзи Ушбу босқичда тадқиқотчи усулларни танлайди. Амалий тадқиқотлар, қоида тариқасида, адабий манбаларни ўрганиш ва илғор педагогик тажрибани умумлаштиришдан бошланади. Назарияни қуриш учун тадқиқотчи педагогика ва социологияда кузатиш, педагогик експеримент, сўров усуллари ва бошқалар каби таниқли усуллардан фойдаланади. 3-босқич - тадқиқотнинг якуний босқичи бўлиб, олим илмий тадқиқотлар натижаларини расмийлаштиради. Талабалар учун бу муддатли ишлар ва тезислар. Тадқиқот натижаси илмий ихтиро ёки кашфиёт учун патент бўлиши мумкин.
Ўзини текшириш учун саволлар:
1. Илмий изланишларнинг моҳиятини очиб бериш
2. Ижтимоий ва педагогик тадқиқотларнинг ўзига хос хусусияти нимада?
3. Ижтимоий педагогик тадқиқотларда емпирик ва назарий билимларни тавсифланг.
4. Тадқиқотнинг концептуал аппарати нималарни ўз ичига олади?
5. Ижтимоий ва ўқув тадқиқотларини ташкил етишнинг асосий босқичларини санаб беринг.
6. Ижтимоий ва ўқув тадқиқотларини ўтказиш босқичларини таҳлил қилинг.