Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти к. Б. Уразов, Н. У худайбердиев

Модда тартиб рақами
Модда номи
1	Қонуннинг мақсади
2	Бухгалтерия ҳисоби тўғрисидаги қонун ҳужжатлари
3	Бухгалтерия ҳисобининг асосий принциплари
4	Бухгалтерия ҳисоби
5	Бухгалтерия ахбороти
6	Бухгалтерия ҳисоби субъектлари
7	Бухгалтерия ҳисоби объектлари
8	Синтетик ва аналитик ҳисоб
9	Бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботини тартибга солиш
10	Бухгалтерия ҳисоби стандартлари
11	Бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботини ташкил этиш
12	. Бухгалтерия ҳисоби хизматининг раҳбари
13	Имзо ҳуқуқи
14	Бошланғич ҳисоб ҳужжатлари
15	Бухгалтерия ҳисоби регистрлари
16	Активлар ва мажбуриятларни инвентаризация қилиш
17	Активлар ва мажбуриятларни баҳолаш
18	Даромадлар ва харажатларни ҳисобга олиш
19	Хусусий капитални ҳисобга олиш
20	Гаровни ҳисобга олиш
21	Ички назорат
22	Молиявий ҳисобот
23	Консолидациялашган молиявий ҳисобот
24	Молиявий ҳисоботнинг ҳисобот даври
25	Молиявий ҳисоботни тақдим этиш
26	Молиявий ҳисоботни эълон қилиш
27	Тугатиш чоғидаги молиявий ҳисобот
28	Бухгалтерия ахборотининг махфийлиги
29	Бухгалтерия ҳужжатларини сақлаш
30	Бухгалтерларнинг жамоат бирлашмалари
31	Низоларни ҳал этиш
32	Бухгалтерия ҳисоби тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганлик учун жавобгарлик

Қонунда, қўриниб турибдики, бухгалтерия ҳисобини ташкил этишда муҳим ўрин тутувчи энг асосий тартиб-қоидалар белгиланган. Ушбу тартиб-қоидаларга амал қилиш барча турдаги хўжалик юритувчи субъектлар учун мажбурийдир.
Бухгалтерия ҳисобининг халқаро ва миллий
стандартлари

Бухгалтерия ҳисобининг муҳим жиҳатларидан бири бўлиб уни бутун дунё мамлакатларида яхлит бир-бирига ўхшаш тартиб-қоидаларга асосланган ҳолда юритилиши мумкинлиги ҳисобланади. Бунга эришишнинг асосий йўлларидан ва воситаларидан бири – бу бухгалтерия ҳисобининг халқаро стандартларини ишлаб чиқиш ҳамда уларни барча мамлакатларда жорий этишдир.

Бухгалтерия ҳисобининг халқаро стандартлари (БҲХС) – бу бухгалтерия ҳисобини юритишда дунё мамлакатлари томонидан умумтан олинган тартиб-қоидаларни ўзида мужассамлаштирувчи меъёрий ҳужжат.
БҲМСлар БМТ қошидаги махсус БҲХС қўмитаси (GAAP) томонидан ишлаб чиқилади ва дунёнинг барча мамлакатлари учун тавсиявий характерга эга. Ҳозиргача қуйидаги БҲМСлар ишлаб чиқилган ва компаниялар амалиётида қўлланиб келинмоқда (3.2-жадвалга қаранг).
3.2-жадвал
Бухгалтерия ҳисоби халқаро стандартлари

Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари			Кучга кириш санаси
БҲХС 1 (IAS 1)	Молиявий ҳисоботларни тақдим этиш	Сен 2007
БҲХС 2 (IAS 2)	Товар-моддий захиралар	Дек 2003
БҲХС 7 (IAS 7)	Пул оқимлари тўғрисидаги ҳисобот	Дек 1992
БҲХС 8 (IAS 8)	Ҳисобот давридан кейинги ҳодисалар	Дек 2003
БҲХС 10 (IAS 10)	Ҳисобот давридан кейинги ҳодисалар	Дек 2003
БҲХС 12 (IAS 12)	Фойда солиқлари	Ноя 2000
БҲХС 16 (IAS 16)	Асосий воситалар	Дек 2003
БҲХС 19 (IAS 19)	Ходимларнинг даромадлари	Дек 2004
БҲХС 20 (IAS 20)	Давлат грантларини ҳисобга олиш ва давлат ёрдами тўғрисида маълумотларни очиб бериш	Янв 1995
БҲХС 21 (IAS 21)	Валюта курсларидаги ўзгаришларнинг таъсирлари	Дек 2003
БҲХС 23 (IAS 23)	Қарзлар бўйича харажатлар	Янв 2008
БҲХС 24 (IAS 24)	Ўзаро боғлиқ томонлар тўғрисидаги маълумотларни очиб бериш	Дек 2003
БҲХС 26 (IAS 26)	Пенсион тизимлар бўйича бухгалтерия ҳисоби ва ҳисобот	Янв 1995
БҲХС 27 (IAS 27)	Алоҳида молиявий ҳисоботлар	Май 2011
БҲХС 28 (IAS 28)	Қарам тадбиркорлик субъектларидаги ва қўшма корхоналардаги инвестициялар	Дек 2003
БҲХС 29 (IAS 29)	Гиперинфляцияли иқтисодиётларда молиявий ҳисобот бериш	Янв 1995
БҲХС 30 (IAS 30)	Банклар ва шу каби молиявий институтларда молиявий ҳисоботларни очиб бериш	Янв 1995
БҲХС 32 (IAS 32)	Молиявий инструментлар: тақдим этиш	Дек 2003
БҲХС 33 (IAS 33)	Бир акцияга тўғри келадиган фойда	Дек 2003
БҲХС 34 (IAS 34)	Оралиқ молиявий ҳисоботлар	Фев 1998
БҲХС 36 (IAS 36)	Активларнинг қадрсизланиши	Мар 2004
БҲХС 37 (IAS 37)	Резервлар, шартли мажбуриятлар ва шартли активлар	Сен 1998
БҲХС 38 (IAS 38)	Номоддий активлар	Мар 2004
БҲХС 40 (IAS 40)	Инвестицион мулк	Дек 2003
БҲХС 41 (IAS 41)	Қишлоқ хўжалиги	Фев 2001
МҲХС 1 (IFRS 1)	Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларини биринчи марта қўллаш	Янв 2003
МҲХС (IFRS 2)	Акцияга асосланган тўлов	Фев 2004
МҲХС (IFRS 3)	Бизнес бирлашувлари	Янв 2008
МҲХС (IFRS 4)	Суғурта шартномалари	Мар 2004
МҲХС (IFRS 5)	Сотиш учун мўлжалланган узоқ муддатли активлар ва давом эттирилмайдиган фаолият	Мар 2004
МҲХС (IFRS 6)	Сотиш учун мўлжалланган узоқ муддатли активлар ва давом эттирилмайдиган фаолият	Дек 2004
МҲХС (IFRS 7)	Молиявий инструментлар: маълумотларни очиб бериш	Авг 2005
МҲХС (IFRS 8)	Операцион сегментлар	Ноя 2006
МҲХС (IFRS 9)	Молиявий инструментлар	Июл 2014
МҲХС (IFRS 10)	Жамланган (консолидациялашган) молиявий ҳисоботлар	Май 2011
МҲХС (IFRS 11)	Биргаликдаги фаолият бўйича келишувлар	Май 2011
МҲХС (IFRS 12)	Бошқа тадбиркорлик субъектларида иштирок этиш тўғрисидаги маълумотларни очиб бериш	Май 2011
МҲХС (IFRS 13)	Хакконий қийматни баҳолаш	Май 2011
МҲХС (IFRS 14)	Кечиктирилган тарифлардаги фарқлар ҳисоби	Янв 2014
МҲХС (IFRS 15)	Мижозлар билан тузилган шартномалардан олинган тушум	Май 2014
МҲХС (IFRS 16)	Ижара	Янв 2016
МҲХС (IFRS 17)	Суғурта шартномалари	Май 2017

Бухгалтерия ҳисобининг миллий стандартлари (БҲМС) – бу бир мамлакат доирасида бухгалтерия ҳисобини юритишда умумтан олинган тартиб-қоидаларни ўзида мужассамлаштирувчи ҳамда ушбу мамлакатда амал қиладиган меъёрий ҳужжат.
Ўзбекистон Республикасида БҲМСлар қонуности ҳужжатлар бўлиб ҳисобланади, улар БҲМСлар Ўзбекистон Республикаси молия вазирлиги томонидан ишлаб чиқилади ва Адлия вазирлиги томонидан рўйхатга олингандан кейин кучга киритилади. БҲМСларга амал қилиш барча хўжалик юритувчи субъектлар учун мажбурий ҳисобланади. Ҳозиргача республикамизда қуйидаги БҲМСлар ишлаб чиқилган ва амалиётда қўлланилмоқда (3.3-жадвалга қаранг).
3.3-жадвал
Ӱзбекистон Республикаси бухгалтерия ҳисоби миллий стандартлари

Бухгалтерия Ҳисоби Миллий Стнадартлари (БҲМС)	Кучга кириш санаси
Молиявий ҳисоботни тузиш ва тақдим қилишнинг концептуал асослари	14.08.1998
№1 БҲМС Ҳисоб сиёсати ва молиявий ҳисобот	14.08.1998
№2 БҲМС Асосий хўжалик фаолияти даромадлари	26.08.1998
№3 БҲМС Молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисобот	26.08.1998
№4 БҲМС Товар-моддий заҳиралар	28.08.1998
№5 БҲМС Асосий воситалар ҳисоби	23.08.1998
№6 БҲМС Ижара ҳисоби	02.07..2004
№7 БҲМС Номоддий активлар	20.09.1998
№8 БҲМС Консолидацияланган молиявий ҳисобот ва шўъба хўжалик жамиятларида сармоялар ҳисоби	28.12.1998
№9 БҲМС Пул оқими тўғрисидаги ҳисобот	04.11.1998
№10 БҲМС Давлат субсидиялари ҳисоби ва давлат ёрдамлари тавсифи	03.12.1998
№11 БҲМС Илмий-тадқиқот ва тажриба-конструкторлик ишланмалари харажатлари	28.12.1998
№12 БҲМС Молиявий инвестициялар ҳисоби	16.01.1999
№14 БҲМС Хусусий капитал тўғрисидаги ҳисобот	17.04.2004
№15 БҲМС Бухгалтерия баланси	20.03.2003
№16 БҲМС Олдиндан кўра билинмаган ҳолатлар ва бухгалтерия балансини тузиш санасидан кейинги хўжалик фаолиятида юз берган ҳодисалар	23.12.1998
№17 БҲМС Капитал қурилишда пудрат шартномалари	23.12.1999
№19 БҲМС Инвентаризацияни ташкил қилиш ва ўтказиш	2.11.1999
№20 БҲМС Кичик тадбиркорлик субъектлари томонидан ҳисобни юритиш ва ҳисоботни тузишнинг ихчамлаштирилган тартиби тўғрисида	24.01.2000
№21 БҲМС Хўжалик субъектлари молиявий-хўжалик фаолияти бухгалтерия ҳисоби счётлар режаси ва уни қўллаш бўйича йуриқнома	23.10.2002
№22 БҲМС Хорижий валютада ифодаланган активлар ва мажбуриятлар ҳисоби	31.05.2004
№23 БҲМС Қайта ташкил этишни амалга оширишда молиявий ҳисоботни шакллантириш	12.04.2005
№ 24 БҲМС Қарзлар бўйича харажатлар ҳисоби)	18.08.2009

Бухгалтерия ҳисобини ташкил этиш ва юритишга асос бўлувчи 3-даражали меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатлар бўлиб ҳисобнинг у ёки бу масалаларига оид тартиб-қоидаларни ўзида мужассамлаштирувчи низомлар, йўриқномалар, тушунтиришлар ва бошқа меъёрий ҳужжатлар ҳисобланади. Бу даражали меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатлар ҳам Ўзбекистон Республикаси молия вазирлиги томонидан ишлаб чиқилади ва Адлия вазирлиги томонидан рўйхатга олингандан кейин кучга киритилади. Бухгалтерия ҳисобини ташкил этиш ва юритишда муҳим аҳамиятга молик бўлган 3-даражали меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларнинг айримлари қуйида келтирилган (3.4-жадвалга қаранг).

3.4-жадвал