Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти “Бухгалтерия ҳисоби” кафедраси

Бешта кучнинг биринчиси рақобатчилар сони ва уларнинг компанияни қисқартириш қобилиятига ишора қилади. Рақобатчилар сони, улар таклиф қиладиган тенг маҳсулот ва хизматлар сони билан бир қаторда қанча кўп бўлса, компаниянинг кучи шунчалик кам бўлади. Таъминловчилар ва харидорлар, агар улар яхшироқ шартнома ёки арзонроқ нархларни таклиф қила олсалар, компаниянинг рақобатини излайдилар. Aксинча, рақобатдош рақобат паст бўлган тақдирда, компания юқори нархларни белгилаш ва юқори савдо ва фойда олиш учун битимлар шартларини белгилаш учун кўпроқ кучга ега.

Саноатда янги иштироқчилар салоҳияти-

Компаниянинг қудратига унинг бозорига янги иштирокчиларнинг кучи ҳам таъсир қилади. Рақобатчининг компания бозорига кириб бориши ва самарали рақобатчиси бўлиши учун қанча вақт ва пул сарфланса, шунча ташкил етилган компаниянинг мавқеи сезиларли даражада заифлашиши мумкин. Кириш учун тўсиқлари кучли бўлган саноат ушбу соҳадаги мавжуд компаниялар учун жуда мос келади, чунки компания юқори нархларни талаб қилиши ва яхши шартлар бўйича музокаралар олиб бориши мумкин эди.
Таъминловчи кучи-бешта куч моделидаги навбатдаги омил етказиб берувчиларнинг сарф-харажатлар нархини қандай осонликча ошириши мумкинлигини ҳал қилади.Бунга товар ёки хизматнинг асосий маълумотларини етказиб берувчилар сони, ушбу маълумотлар қанчалик ноёблиги ва компаниянинг бошқа етказиб берувчига ўтиши қанча харажат қилиши таъсир қилади. Саноатга етказиб берувчилар қанча кам бўлса, шунча компания етказиб берувчига боғлиқ бўлади. Натижада, етказиб берувчи кўпроқ қувватга ега ва кириш харажатларини ошириши ва савдода бошқа афзалликларга еришиши мумкин. Бошқа томондан, кўплаб етказиб берувчилар мавжуд бўлганда ёки рақиб етказиб берувчилар ўртасида коммутация харажатлари паст бўлса, компания кириш харажатларини пастроқ ушлаб туриши ва фойдасини ошириши мумкин.
Мижозларнинг кучи- мижозларнинг нархларни пасайишига ёки уларнинг қувват даражасига тушиши керак бўлган қобилият бешта кучдан биридир. Бунга компаниянинг қанча харидорлари ёки харидорлари борлиги, ҳар бир мижознинг қанчалик аҳамиятли еканлиги ва янги мижозлар ёки ишлаб чиқариш бозорларини топиш учун компанияга қанча маблаг ъсарфланиши таъсир қилади. Кичикроқ ва кучли мижозлар базаси ҳар бир мижоз арзон нархлар ва яхши битимлар бўйича музокаралар олиб бориш учун кўпроқ кучга ега еканлигини англатади. Кўп, кичикроқ, мустақил мижозларга ега бўлган компания рентабелликни ошириш учун юқори нархларни талаб қилишда осонроқ вақтга ега бўлади. "Беш куч" модели корхоналарга даромадларни кўпайтиришга ёрдам бериши мумкин, аммо улар бешта кучдаги ҳар қандай ўзгаришларни доимий равишда кузатиб боришлари ва ўзларининг бизнес стратегиясини тўғрилашлари керак.
Ўрнини босадиган маҳсулотларга таҳдид- Бешта кучнинг охиргиси ўринбосарларга қаратилган. Компаниянинг маҳсулотлари ёки хизматлари ўрнига ишлатилиши мумкин бўлган товар ёки хизматларни алмаштириш таҳдид солади. Яқин ўрнини босадиганлар бўлмаган товарларни ёки хизматларни ишлаб чиқарадиган компаниялар нархларни ошириш ва қулай шароитларда қулфлаш учун кўпроқ кучга ега. Яқин ўрнини босадиганлар мавжуд бўлганда, мижозлар компания маҳсулотини сотиб олишдан воз кечиш имкониятига ега бўладилар ва компаниянинг кучи заифлашиши мумкин.
Портернинг бешта кучини ва уларнинг соҳага қандай татбиқ етилишини тушуниш компанияга ўз бизнесининг стратегиясини ўз инвесторларидан юқори даромад олиш учун ўз ресурсларидан яхшироқ фойдаланиш учун тузатишга имкон бериши мумкин.²⁹