Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ш. Д. Эргашходжаева, И. Б. Шарипов

Анъанавий маркетинг концепцияси ўтган асрнинг 50-йиллари 
ўрталаридан бошлаб маркетинг бозор концепцияси тарзида бошқаришда 
фирманинг фақат бозор стратегиясини эмас, балки ишлаб чиқариш 
стратегиясини ҳам белгилайдиган етакчи вазифага айланди. Маркетинг 
хизмати фирманинг асосий бошқариш маркази, бозор, ишлаб чиқариш, 
илмий-техника ва молиявий фаолияти масалалари бўйича ахборотлар ва 
тавсиялар манбаи бўлиб қолди. Маркетинг хизмати ижтимоий талаб ва 
бозор коньюнктураси ҳолати ҳамда ўзгаришларини батафсил таҳлил 

---

26
қилиш асосида у ёки бу товарни ишлаб чиқариш зарурати, истиқболи ва 
фойдадорлиги, 
ишлаб 
чиқариш 
дастурларини 
моддий-техника 
жиҳатларидан таъминлаш имкониятлари тўғрисидаги масалаларни ҳал 
этади. 
XX асрнинг 60-йилларига келиб бозордаги ўзгаришларга қараб 
стратегик режалаштиришни амалга ошириш масаласи илгари сурилди ва 
ҳал қилинди. 
Ўтган асрнинг 70-йилларга келиб, маркетингнинг шундай 
концепцияси ишлаб чиқилдики, у иқтисодий жиҳатдан ривожланган 
мамлакатлар хаётига мустақил кириб борди. 
Қуйида сотиш ва маркетинг концепцияси берилган. 
Сотиш (тижорат) концепцияси 
 
Маркетинг концепцияси 
 
1.4.-расм. Сотиш ва маркетинг концепцияси 
 
Мамлакат хўжалик субъектлари ички фаолиятида яхлит организм 
тарзида ва фирма ичидаги режалаштиришда ҳам марказий ўринни 
эгаллади. Бу бозор иқтисодиётига қаратилган стратегик бошқаришнинг 
янги шакли бўлиб, у энг кўп фойда олиш мақсадида товарларни ўзлуксиз 
равишда ишлаб чиқарувчилар истеъмолчига ҳаражат қилдирадиган, 
корхонани ишлаб чиқариш ва сотишни таҳлил қилиш кўп камровли 
тушунчадир. 
Маҳсулотлар кўриниши ва технологияси қисман ўзгартирилган ҳолда 
кўплаб ишлаб чиқаришлар бошланди. Рақобат курашининг асосий шакли 
Олди-сотди ва 
сотишни 
рагбатлантириш 
Товарлар 
Сотиш хажмини 
купайтириш хисобига 
фойда олш 
Маркетинг чора-
тадбирлари 
комплекси 
Харидорлар эҳтиёжи 
Харидорлар эхтиё-жини 
кондириш оркали фойда 
олиш 

---

27
нарх рақобатига айланди. Шунинг учун кейинги йилларда ҳаражатларни 
камайтириш, самарадор технологияларни жорий этиш йўлида доимий 
кўраш олиб бориш муваффақият гарови бўлиб қолди.