Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат аграр университети доривор ўсимликлар кафедраси

6- AMAЛИЙ МАШҒУЛОТ


Гален ва новогален препаратлар, таркиби ва технологияси, назорат қилиш усуллари.


Maвзунинг мақсади: Tалабаларга гален ва новогален препаратлар, таркиби ва технологияси, назорат қилиш асосий усуллари тўғрисида тавсиф берилади.

54

Keракли жиҳозлар: мавзуга оид адабиётлар	(дарслик,	X вa XI	Давлат
фармакопеялари доривор ўсимликлари турларининг гербарий наъмуналари .
Maвзунинг қисқача мазмуни: Tалабаларга гален ва новогален препаратлар, таркиби ва
технологиясини назорат қилиш асосий усуллари	доривор	усимликлар	асосида
тайёрланадиган гален ва новогален препаратлардан бир қанчасининг сифат тахлили ва

кимёвий таркиби чуқур ўрганилади.

	Aмалий машғулотнинг технологик харитаси
Мақсад ва		Талабаларга гален ва новогален препаратлар, таркиби ва
вазифалар		технологияси ва уларнинг таркиби ҳамда уларни назорат
		қилишнинг асосий усулларини чуқур ўргатиш.
Ўқув жараёнинг		Taлабаларга ўсимликларнинг асосий дориворлик хусусиятларини,
мазмуни		фитопрепаратлар ва биофаол моддаларни ўргатиш
Ўқув жараёнини		Усул – «ақлий хужум», «мунозара», «тушунтириш», «кичик
амалга ошириш		гуруҳларда ишлаш».
технологияси		Шакл – лаборатория машғулоти, гуруҳларда ва якка ҳолда. Восита
		–доска, жадваллар, тарқатма материаллар.
		Назорат – ёзма ва оғзаки савол-жавоб, кузатиш, ўз- ўзини
		назорат қилиш.
		Баҳолаш - рағбатлантириш, 100 балли рейтинг тизими асосида.
Кутиладиган		Ўқитувчи: Республикамизда ўсимликлар асосида олинадиган
натижалар		гален ва новогален препаратларини сифат таҳлили ва кимёвий
		таркибини ўргатишга эришади.
		Барча талабаларни баҳолайди ва кейинги ўтказиладиган ўқув
		ишларига рағбатлантиради.
		Талаба: янги мавзуни ўзлаштиради, фаоллашади, қизиқиш
		орттирилади, қисқа вақт ичида кўп маълумотга эга бўлади.
		Кафолатланган натижа олади, ўз- ўзини назорат қилиш ва
		бажарилган ишлар натижалари бўйича хулоса чиқаришни ўрганиш.
Keлгуси режалар		Ўқитувчи: янги педагогик ва ахборот технологияларини
(тахлил,ўзгаришлар)		ўзлаштириш ва ўқув жараёнига татбиқ этиш, такомиллаштириш.
		Ўз устида ишлаш, педагогик маҳоратини ошириш.
		Талаба: мустақил ишлашни ўрганиш. Ўз фикрини ҳимоя қила
		олиш. Мазкур мавзу бўйича қўшимча маълумотлар топиш, уларни
		ўрганиш, ўз фикри ва гуруҳ фикрини таҳлил қилиб бир ечимга
		келиш,билим ва кўникмаларни шакллантириш

Амалий машғулотнинг ташкилий тузилиши ва хронометражи:
-Талабаларнинг давомати ва дарсга таёрланиш даражасини аниқлаш - 20 дақиқа

• 
  Ўқитувчи томонидан мавзу бўйича бажариладиган ишларни тушунтириш - 10 дақиқа
  
• 
  Машғулотда талабаларнинг мустақил шуғулланиши - 30 дақиқа
  

• 
  натижаларни умумлаш ва уларни баённама дафтарига тўгри расмийлаштириш назорати - дарс давомида
  

• 
  Мазкур мавзу бўйича талабаларнинг ўзлаштириш даражасини якуний назоратдан ўтказиш - 5 дақиқа
  

• 
  Кейинги амалий машғулоти учун уйга - 5 дақиқа
  

Мустақил тайёрлаш учун саволлар


Рутинни чинлигини аниқлаш. Рутинни кислотали шароитда гидролизга учратиб, унга Фелинг реактиви қўшилса қизил рангдаги чўкма хосил бўлади (гликозид). Препаратга кучли хлорид кислота ва магний қипиғи қўшилса, эритма қизил рангга
55
бўялади (флавоноидлар). Натрий ишқори билан эса сариқ-қизил рангли эритма хосил бўлади (флавоноидлар).


Тозалиги. Препартда спиртда эримайдиган бегона моддалар: алкалоидлар, хлорофилл ва пигмент бўлмаслиги керак. Қуруқ моддаларга нисбатан хисоблаганда кверцетин 5% дан, сульфат кули 0,1% дан ортмаслиги, қуритилганда оғирликнинг камайиши 6% дан кам, 9% дан кўп бўлмаслиги керак.


Миқдорини аниқлаш. Спектрофотометрик усулда, қуруқ моддага нисбатан хисоблаганда рутин миқдори 95% дан кам бўлмаслиги керак. Тайёр махсулотнинг тавсифи. Рутин кверцетинни 3-рутинозиди бўлиб, 3-рамногликозид 3, 5, 7, 31-41-пентаоксифлавондир. Хидсиз ва мазасиз, призма шаклидаги кўкиш сариқ талқон. Сув, эфир, хлораформ ва кислотада эримайди, спиртда озроқ, қайноқ спиртда яхши эрийди.


Қадоқлаш. 1-10 кг дан полиэтилен халтачаларга солиб, қопларга жойланади. Сақланиши. Зич беркитилган идишларда қоронғи жойда 3 йил сақланади. Ишлатилиши. Р витамини етишмаслигининг олдини олиш ва даволашда, қон

томирлари ўтказувчанлиги бузилганда, кўз парда қаватига қон қуйилганда ва бошқа касалликларда ишлатилади.