Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат аграр университети доривор ўсимликлар кафедраси

9- AMAЛИЙ МАШҒУЛОТ


Ароматерапияда қўлланиладиган эфир мойлари сақлаган


Фитопрепаратларни назорат қилиш.


Maвзунинг мақсади: Tалабаларга фитопрепаратларни назорат қилиш асосий усуллари тўғрисида тавсиф берилади.


Keракли жиҳозлар: мавзуга оид адабиётлар (дарслик, X вa XI Давлат фармакопеялари доривр ўсимликлари турларининг гербарий наъмуналари .


Maвзунинг қисқача мазмуни: фитопрепаратларни назорат қилиш асосий усуллари ва табиий ҳолда ўсадиган ҳамда ўстирилдиган ўсимликлардан бир қанчасининг сифат тахлили ва кимёвий таркиби чуўур ўрганилади.

	Aмалий машғулотнинг технологик харитаси
Мақсад ва		Талабаларга фитопрепаратлар ва уларнинг таркиби ҳамда уларни
вазифалар		назорат қилишнинг асосий усулларини чуқур ўргатиш.
Ўқув жараёнинг		Taлабаларга ўсимликларнинг асосий дориворлик хусусиятларини,
мазмуни		фитопрепаратлар ва биофаол моддаларни ўргатиш
Ўқув жараёнини		Усул – «ақлий хужум», «мунозара», «тушунтириш», «кичик
амалга ошириш		гуруҳларда ишлаш».
технологияси		Шакл – лаборатория машғулоти, гуруҳларда ва якка ҳолда. Восита
		–доска, жадваллар, тарқатма материаллар.
		Назорат – ёзма ва оғзаки савол-жавоб, кузатиш, ўз- ўзини
		назорат қилиш.
	62

	Баҳолаш - рағбатлантириш, 100 балли рейтинг тизими асосида.
Кутиладиган	Ўқитувчи: Ўзбекистон халқ табобатида ишлатиладиган ва
натижалар	Республикада ёввойи ҳолда ўсадиган ўсимликлар асосида
	олинадиган фитопрепаратларни сифат таҳлили ва кимёвий
	таркибини ўргатишга эришади.
	Барча талабаларни баҳолайди ва кейинги ўтказиладиган ўқув
	ишларига рағбатлантиради.
	Талаба: янги мавзуни ўзлаштиради, фаоллашади, қизиқиш
	орттирилади,
	қисқа вақт ичида кўп маълумотга эга бўлади.
	Кафолатланган натижа олади, ўз- ўзини назорат қилиш ва
	бажарилган ишлар натижалари бўйича хулоса чиқаришни ўрганиш.
Keлгуси режалар	Ўқитувчи: янги педагогик ва ахборот технологияларини
(тахлил,ўзгаришлар)	ўзлаштириш ва ўқув жараёнига татбиқ этиш, такомиллаштириш.
	Ўз устида ишлаш, педагогик маҳоратини ошириш.
	Талаба: мустақил ишлашни ўрганиш. Ўз фикрини ҳимоя қила
	олиш. Мазкур мавзу бўйича қўшимча маълумотлар топиш, уларни
	ўрганиш, ўз фикри ва гуруҳ фикрини таҳлил қилиб бир ечимга
	келиш,билим ва кўникмаларни шакллантириш

Амалий машғулотнинг ташкилий тузилиши ва хронометражи:
-Талабаларнинг давомати ва дарсга таёрланиш даражасини аниқлаш - 20
дақиқа

- Ўқитувчи томонидан мавзу бўйича бажариладиган ишларни тушунтириш -

10. 
    дақиқа
    

• 
  Машғулотда талабаларнинг мустақил шуғулланиши - 30 дақиқа
  

• 
  натижаларни умумлаш ва уларни баённама дафтарига тўгри расмийлаштириш назорати - дарс давомида
  

• 
  Мазкур мавзу бўйича талабаларнинг ўзлаштириш даражасини якуний назоратдан ўтказиш - 5 дақиқа
  

• 
  Кейинги амалий машғулоти учун уйга - 5 дақиқа
  

Мустақил тайёрлаш учун саволлар


Folia Menthar piperitae


Сон кўрсаткичлари. Эфир мойлари 1% дан кам; намлиги 14% дан кўп; умумий кули 14% дан кўп; 10% ли хлорид кислотасида эримайдиган кул 6% дан кўп; қорайган барглар 5% дан кўп; шохчалари 10% дан кўп; 0,5 мм ли элакдан ўтадиган зарралар 8% дан кўп; органик ёт моддалар 3% дан кўп; минерал ёт моддалар 1% дан кўп бўлмаслиги керак.
Миқдорини аниқлаш:

Эфир мойларининг миқдори 30 г хомашё таркибида аниқланади.

30 г хомашё ҳажми 1000 мл бўлган колбага солинади ва устига 500 мл сув қўшилади. Колбанинг оғзи тескари совутгич уланган резина тиқин билан ёпилади. Резина тиқиннинг пастки томонига ўлчов белгилари бўлган идишни махкамлаш учун мўлжалланган металл илгичлар мустахкамланади. Йиғувчи идиш колбанинг деворларига тегмаслиги, колбадаги сув сатхидан 50 мм баландликда жойлаштирилиши, йиғгичнинг градуировкаси 0,025 мл бўлиши керак.

63
Колба 1 соат давомида қиздириб, қайнатилади.

Йиғгичга йиғилган мойнинг миқдори хайдаш жараёни тугаб, колба хона ҳароратигача совутилгандан кейин ўлчанади.

Мутлоқ қуруқ хомашёга нисбатан эфир мойининг ҳажмий – оғирлик фоиз миқдори (Х) қуйидаги формула ёрдамида ҳисобланади:

Бунда: V – эфир мойининг ҳажми, мл;

13. 
    – хомашё оғирлиги, г;
    

W – хомашёнинг намлиги, %.

Наъматак (шиповник) мевалари