Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети самарқанд филиали бухгалтерия ҳисоби, солиқ ва молия кафедраси

Бошқа жараёнга (тайёр маҳсулотни) топшириш ва тугалланмаган ишлаб чиқаришни баҳолаш.

1. 
   Ўртача чамалаш усули
   

Ўртача чамалаш усули давр ишлаб чиқариш харажатларини давр боши тугалланмаган ишлаб чиқариш харажатлари билан ўртача ҳисобда яқинлаштиради. Эквивалент ишлаб чиқариш давр мобайнида тугалланган бирликларни тугалланмаган ишлаб чиқаришдаги эквивалент бирликлар билан жамлаш орқали аниқланади. Кейин маҳсулот бирлигига кетган харажатни аниқлаш учун умумий харажатлар (давр бошидаги тугалланмаган ишлаб чиқариш харажатлари ва жорий харажатлар) эквивалент бирликларга бўлинади.

2. 
   ФИФО усули
   

ФИФО усули аввало давр бошидаги тугалланмаган ишлаб чиқаришда турган буюмларнинг ишлови тугалланади, кейин ишлаб чиқаришга янги буюмлар туширилади, деб таъкидлайди. ФИФО усули тушуниш учун анча мураккаб бўлса ҳам, ўртача чамалаш усулига қараганда анча аниқ натижалар беради. Муҳими, бу усул ҳақиқий шарт-шароитдан келиб чиқади. Мазкур ёндошув давр мобайнидаги эквивалент бирликларни ишлаб чиқариш натижасида юзага келган жорий харажатларнинг тақсимланишига олиб келади. Эквивалент ишлаб чиқариш учта элементдан ташкил топган:
1) давр бошидаги тугалланмаган ишлаб чиқаришдаги тугалланган бирликлар;
2) ишлов бериш бошланган ва тугалланган бирликлар;
3) давр охирига келиб ишлов бериш билан қисман тугалланган бирликлар.


Миқдори

1. 
   Эквивалент бирликларни ҳисоблаб чиқиш.
   
2. 
   Маҳсулот бирлигига кетган харажатларни ҳисоблаб чиқиш.
   
3. 
   Ишлаб чиқариш ҳисоботи тузиш.
   

“Харажатлар- маҳсулот ҳажми – фойда” таҳлили
“Харажатлар- маҳсулот ҳажми – фойда” таҳлили қуйидаги омиллар ўртасидаги ўзаро боғлиқликни ўрганишни ўз ичига олади:

1. 
   Товарларнинг нархи;
   
2. 
   Ишлаб чиқариш ҳажми;
   
3. 
   Маҳсулот ишлаб чиқаришга кетган ўзгарувчан чиқимлар;
   
4. 
   Умумий мунтазам чиқимлар;
   
5. 
   Сотувлар таркиби.