Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

Дифференциал рента II хўжаликларни интенсив 
ривожлантириш, ернинг ҳосилдорлигини ошириш учун 
қўшимча харажатлар сарф қилиш билан, яъни қишлоқ 
хўжалигида кимёвий ўғитларни қўллаш, ерларнинг 
мелиоратив ҳолатини яхшилаш, қишлоқ хўжалигини 
механизациялаш ва электрлаштириш даражаси билан 
боғлиқ ҳолда вужудга келади. 
Бу ҳолни биз 13.3-жадвалда шартли мисол билан ифода 
этишимиз мумкин.
234 
13.2-жадвал
Дифференциал рента I нинг ҳосил бўлиши 
Ер 
участ-
каси 
Ижтимоий 
ишлаб 
чиқариш 
харажат-
лари (сўм) 
Ўртача 
фойда 
(сўм) 
Ижти-
моий 
қиймат 
(сўм) 
Ялпи 
маҳсулот 
(тонна) 
Маҳсулот-
нинг инди-
видуал 
қиймати 
(сўм) 
Ижтимоий 
қиймат – 
бозор 
нархи (сўм) 
Ялпи 
сотилган 
маҳсулот 
(сўм) 
Диффе- 
ренциал 
рента I 
(сўм) 
А 
8000 
2000 
10000 
20 
500 
500 
10000 
- 
Б 
8000 
2000 
10000 
25 
400 
500 
12500 
2500 
В 
8000 
2000 
10000 
30 
333 
500 
15000 
5000 
Мисолимиздаги уч хил ер участкаларидан олинган маҳсулотнинг ижтимоий қиймати бир 
хил, яъни 10000 сўмни ташкил қилади. Ялпи ҳосилдорлик А участкасида 20 тонна, Б ва В 
участкаларда 25 ва 30 тоннани ташкил қилади. Ҳар бир участкадан турлича ҳосил олинганлиги 
туфайли уларда етказилган маҳсулотларнинг индивидуал қиймати ҳам турлича бўлиб чиқади. 
Яъни, А участкасида ҳар бир маҳсулот бирлигининг қиймати 500 сўм бўлса, Б участкасида 400 
сўм, В участкасида эса 333 сўмни ташкил қилади. Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари сифати 
ёмон участкада етиштирилган маҳсулот нархида сотилади (мисолимизда 500 сўм). Натижада 
ёмон ер участкаси (А) ўзининг якка ишлаб чиқариш харажатларини қоплаш ва фойда олиш 
имконига эга бўлади. Ўртача (Б) ва яхши (В) ер участкаларида эса ёмон ер участкаси (А)га 
нисбатан 2500 ва 5000 сўм миқдорда қўшимча даромад олинади. Бу олинган қўшимча даромад 
ернинг табиий унумдорлиги билан боғлиқ бўлган дифференциал рента I ни ташкил қилади.