Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

Жаҳон мамлакатларининг инқирозга қарши курашга сарфланган молиявий 
харажатлари (2009 йил)
146
 
Мамлакат 
Молиявий харажатлар, 
млрд. доллар 
Мамлакат ЯИМга нисбатан % 
ҳисобида (2008 йил) 
Россия 
222 
13,9 
Буюк Британия 
1020 
37 
АҚШ 
3539 
25 
Германия 
893 
23 
Япония 
576 
12 
Хитой 
570 
13 
Дунё бўйича 
9400 
15 
Европанинг йирик банклари миллийлаштирилди, яъни давлат томонидан сотиб олинди. 
Инқироздан қутқариш бўйича кўрилаётган чора-тадбирлардан кўриниб турибдики, 
ривожланган мамлакатлар тартибга солинмайдиган эркин бозор ҳақидаги идеологик догмани 
орқага ташлаб, иқтисодиётни давлат томонидан тартибга солиш усулларидан кенг фойдалана 
бошладилар.
Тижорат банкларини «миллийлаштириш»ни назарда тутувчи давлат бюджетидан 
ажратилган мазкур инвестиция ресурслари маълум бир даврга ўзининг ижобий натижасини 
бериши мумкин. 
Ҳозирги вақтда дунё мамлакатлари томонидан инқирозга қарши кураш бўйича йирик 
миқдорда молиявий ресурслар ажратилмоқда. Уларнинг ҳажми ва ялпи ички маҳсулотга 
нисбатан салмоғи инқирознинг таъсир кўлами ва ҳар қайси мамлакатларнинг инқирозга қарши 
кураш бўйича ишлаб чиққан режалари ҳажмига асосланади.
Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирозининг Ўзбекистон иқтисодиётига таъсири борасида 
Биринчи Президентимиз ўз асарларида қуйидагича таъкидлайдилар: «...тобора чуқурлашиб 
бораётган жаҳон молиявий инқирози мамлакатимизга таъсир кўрсатмайди, бизни четлаб 
ўтади, деган хулоса чиқармаслик керак. Масалани бундай тушуниш ўта соддалик, айтиш 
мумкинки, кечириб бўлмас хато бўлур эди. Барчамиз бир ҳақиқатни англаб етишимиз лозим – 
Ўзбекистон бугун халқаро ҳамжамиятнинг ва глобал молиявий-иқтисодий бозорнинг 
ажралмас таркибий қисми ҳисобланади.
Бироқ, ўз ўрнида таъкидлаш лозимки, молиявий инқирознинг республикамиз 
иқтисодиётига таъсири бошқа ривожланган ва айрим қўшни давлатлардагига қараганда 
мазмунан фарқ қилади. Агар бошқа мамлакатларда бу жараёнлар бевосита молия тизимининг 
издан чиқиши ва ишлаб чиқариш ҳажмларининг кескин қисқариб кетиши, кўплаб йирик 
корхоналарнинг ёпилиши орқали намоён бўлса, Ўзбекистонда инқирознинг иқтисодиётга 
таъсири жаҳон хомашё бозорларида экспорт маҳсулотларига талабнинг сусайиши туфайли 
нархларнинг кескин пасайиши ҳамда бунинг оқибатида экспорт даромадларининг сезиларли 
146
http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG 

---

590
мумкинки, кечириб бўлмас хато бўлур эди. Барчамиз бир 
ҳақиқатни англаб етишимиз лозим – Ўзбекистон бугун халқаро 
ҳамжамиятнинг ва глобал молиявий-иқтисодий бозорнинг 
ажралмас таркибий қисми ҳисобланади. 
Бироқ, ўз ўрнида таъкидлаш лозимки, молиявий 
инқирознинг республикамиз иқтисодиётига таъсири бошқа 
ривожланган ва айрим қўшни давлатлардагига қараганда 
мазмунан фарқ қилади. Агар бошқа мамлакатларда бу 
жараёнлар бевосита молия тизимининг издан чиқиши ва 
ишлаб чиқариш ҳажмларининг кескин қисқариб кетиши, 
кўплаб йирик корхоналарнинг ёпилиши орқали намоён бўлса, 
Ўзбекистонда инқирознинг иқтисодиётга таъсири жаҳон 
хомашё бозорларида экспорт маҳсулотларига талабнинг 
сусайиши туфайли нархларнинг кескин пасайиши ҳамда 
бунинг оқибатида экспорт даромадларининг сезиларли 
камайиши, асосий савдо ҳамкорлар харид қобилиятининг 
пасайиши натижасида ташқи савдо айланмасининг қисқариши 
орқали намоён бўлади.