Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги юлдашев г., Абдрахманов т

Тупроқдаги ишқорий ер металлари ва уларнинг
бирикмалари


Тупроқдаги ишқорий ер металлари ва уларнинг бирикмалари. Д.И. Менделеев даврий системаси I ва II группа элементлари литосфера ва тупроқдаги миқдорлари. Na ва К сақловчи минераллар ва уларни қисқача тавсифи.

Тупроқ литосферанинг энг устки ва нураш қобиғида жойлашган булиб кимёвий таркби наслдан наслга ўтгани каби, маълум қисми тупроққа ўтади. Лекин тирик организм таъсирини бошдан кечирган тупроқ литосферадан кескин фарқ қилади.

Тупроқни қатор хоссаларига бошқа элементлар қаторида ишқорий ва ишқорий ер металлари ҳам ижобий ҳамда салбий таъсир кўрсата олади. Бу металлар тупроқ катиони ҳолида мавжуд. Бу катионларни тупроққа кўрсатадиган таъсири ўзларининг ион радиуси, заряди гидротация даражаси ва бошқа хоссаларига ҳамда тупроқнинг кимёвий таркибига боғлиқ бўлади. Бу элементларнинг миграция қобилияти уларнинг энергетик константасига боғлиқ бўлиб, кам валентли кичик валентли катионлар учун ЭКW:2R бўлади.
Бунда W-ион валенти
R-ион радиуси
Агар шу нуқтаи назардан қараб чиқадиган бўлса, элементни ион радиуси қанча катта бўлса, уни энергетик константацси шунча кичик ва аксинча бўлади.
Бу кўрсаткич тўғридан тўғри, уни миграция қобилиятига таъсир қилади.
Бизга маълумки, ишқорий ва ишқорий ер металлари Д.И.Менделеевнинг элементлар даврий системасида I âà II-гуруҳларда жойлашган. Уларнинг тупророқдаги ва литосферадаги ўртача миқдорлари ҳамда баъзи хусусиятлари жадвалда кўрсатилган.
8-жадвал
Ишқорий ва ишқорий ер металларининг миқдорлари ва ион радиуси

Элемент лар

Ион радиуси нм