Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси

тилига ўтказиш бўйича малака ҳам ҳосил қилиш зарур, яъни аниқ амалий 
вазиятларда юзага келувчи математик вазифаларни қўйиш усулларини билиш 
зарур. 
Математик моделлаштириш вазифаси «мавжуд олам»ни математика 
тилида баён этишдан иборатдир. Бу унинг энг аҳамиятли хусусиятлари 
ҳақида анча аниқ тасаввурга эга бўлиш учун имкон беради ва айтиш мумкинки, 
бўлажак ҳодисаларни башоратлаш мумкин бўлади. Бу ҳолат 
[32]
айни 
«математик моделлаштириш» терминини ифодалайди. 
Амалиётда бошланғич нуқга бўлиб, қоидага кўра, баъзи реал вазиятлар 
ҳисобланади, булар тадқиқотчи олдига жавоб топиш талаб этиладиган 
вазифаларни қўяди. 
Математик таҳлил этиш мумкин бўлган вазифаларни ажратиш (қўйиш) 
жараёни кўп ҳолларда давомли ҳисобланади ва фақат математик 
билимларнигина эмас, балки ўша соҳадаги кўплаб малакаларни ҳам 
эгаллашни талаб этади. Бундаги реал вазият математик моделда тасвирланади. 

---

24
2.1-расмда математик моделни ишлаб чиқиш тархи келтирилган. 
Реал вазиятни таҳлил қилиш натижасида математик тавсифлашга имкон 
берувчи вазифани қўйиш амалга оширилади. Кўпинча вазифани қўйиш билан 
баробар ҳодисанинг асосий ёки эътиборли жиҳатларини аниқлаш жараёни 
ҳам кечади. Кейинчалик аниқланган аҳамиятли омиллар математик тушунча 
ва қийматлар тилига ўтказилади, шунингдек мазкур қийматлар ўртасидаги 
нисбат қоидалаштирилади, бунинг натижасида математик модел олинади. 
 
2.1-расм. Математик модел ишлаб чиқиш тархи. 
 
Қоидага кўра, бу моделлаштириш жараёнининг энг қийин босқичидир, 
буни бажариш учун ҳеч қандай умумий тавсиялар бериш мумкин эмас. 
Математик модел ишлаб чиқилгандан сўнг у текширувдан ўтказилиши 
керак. Шу ўринда таъкидлаш жоизки, модел айнийлигини текшириш 
қайсидир даражада вазифани қўйиш давомида амалга оширилади, чунки 
тенглама ёки бошқа математик нисбат, моделда ифодаланган, мунтазам 
равишда бошланғич реал вазиятта қиёсланади. 
Модел айнийлигини текширишнинг бир неча жиҳатлар мавжуд. 
Биринчидан, моделнинг математик асоси зиддиятсиз ва математик