Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги, Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тиббий таълимни ривожлантириш маркази

3. КОРОНАВИРУС ИНФЕКЦИЯСИНИНГ КЛИНИК ХУСУСИЯТЛАР

Яширин давр давомийлиги: 2 дан 14 кунгача, ўртача 5-7 кун.

CОVID-19 ўткир респираторли вирусли инфекциянинг клиник белгилари мавжудлиги билан тавсифланади:
- тана ҳароратининг кўтарилиши (> 90%);
- 80% ҳолларда йўтал (қуруқ ёки оз миқдорда балғам билан);
- нафас қисилиши (55%);
- чарчоқ (44%);
- кўкрак қафасидаги тўлиш ҳисси (> 20%).
Нафас олишнинг энг қаттиқ қисилиши инфекцияни юқтирган пайтдан бошлаб 6-8 кунгача ривожланади. Биринчи аломатлар орасида миалгия (11%), алаҳсираш (9%), бош оғриғи (8%), қон туфлаш (5%), диарея (3%), кўнгил айниши, қусиш, юрак ўйнаши мумкинлиги аниқланди. Касаллик бошланишида бу аломатлар иситма бўлмаганда ҳам кузатилиши мумкин.
CОVID-19 белгилари ва клиник вариантлари:
- ўткир респиратор вирусли инфекция (фақат юқори нафас йўлларига зарар етказиш).
- нафас етишмовчилиги бўлмаган пневмония.
- ЎНЕ билан пневмония.
- ЎРДС.
- сепсис.
- септик (юқумли токсик) зарба.
Гипоксемия (СpО 2 нинг 88% дан камига пасайиши) беморларнинг 30% дан ортиғида ривожланади.
CОVID-19 нинг енгил, ўрта ва оғир шакллари мавжуд. Беморларнинг 80 фоизида касаллик ўткир респираторли вирусли инфекциянинг енгил шаклида кечади. ХХРда беморларнинг ўртача ёши 51 ёшни ташкил этади, энг оғир шакллар кекса беморларда (60 ёш ва ундан катта) ривожланган, кўпинча диабет билан касалланганлар (20%), артериал гипертензия (15%) ва бошқа юрак-қон томир етишмовчилиги (15%) каби ёндош касалликлари бор беморларда кузатилади.
ХХРда рўйхатга олинган ҳолатларнинг 20 фоизи Соғлиқни Сақлаш Вазирлиги томонидан оғир деб таснифланган (оғир беморлар - 15 фоиз, ўта оғир аҳволдаги беморлар - 5 фоиз). Оғир ҳолатларда тез-тез ривожланаётган пастки нафас йўлларининг касаллиги, пневмония, ЎНЕ, ЎРДС, сепсис ва септик шок кузатилган. Уханда касалликнинг оғир босқичида бўлган деярли барча беморларда прогрессив ЎНЕ мавжуд: 100% беморларда пневмония ташхиси қўйилган ва 90% дан ортиқ беморларда ЎРДС мавжуд.
Болаларда коронавирус инфекциясининг клиник хусусиятлари
SARS-CоV-2 туфайли болаларда коронавирус инфекциясининг маълум ҳолатлари касалликнинг хусусиятларини объектив баҳолашга, шунингдек характерли клиник кўринишининг намоён бўлишига имкон бермайди. Маълумотларга кўра, ёшлар ва болалар коронавируснинг янги турига камроқ мойил.
Болалардаги коронавирус инфекцияларининг клиник кўриниши (коронавируслар натижасида келиб чиққан мавсумий коронавирус инфекциялари таҳлили бўйича) юқори нафас йўлларини (ринофарингит) ва пастки нафас йўлларини (бронхит, бронхиолит, пневмония) зарарланиши билан тавсифланади. Мавсумий коронавируснинг штаммини юқтиришда клиник фарқлар аниқланмаган. Моноинфекция кўпинча енгил ёки ўртача оғирликдаги юқори нафас йўлларининг инфекцияси, бошқа нафас олиш вируслари (РСВ, риновирус, бокавирус, аденовирус) билан биргаликда инфекция пайдо бўлиши мумкин, бу касалликнинг кечишини мураккаблаштиради ва пастки нафас йўлларини зарарланишига (пневмония, бронхиолит) олиб келади.
Асосий шикоятлар: иситма, бурун оқиши, томоқ оғриғи.
Клиник синдромлар:
- иситма субфебрилдан (енгил касалликларда) фебрилгача (оғир ва ёндош инфекциялар билан кечганда);
- катарал синдром: йўтал, ринорея, орқа фарингеал деворнинг гиперемияси;
- Нафас олиш синдроми нафас қисилиши, қоннинг кислород билан тўйинганлиги, тахикардия, нафас олиш етишмовчилиги белгилари билан намоён бўлади (цианоз, нафас олишда ёрдамчи мушакларнинг иштироки, интеркостал бўшлиқларнинг тортилиши);
- бронхит ва пневмония бошқа респиратор вируслар (риновирус, РСВ) билан бирлашганда кўпроқ ривожланади, улар тегишли аускультатив ва перкуссия белгилари билан ажралиб туради;
- мумкин бўлган қорин (кўнгил айниши, қусиш, қорин оғриғи) ва / ёки диарея синдроми, бу биринчи 5-6 кун ичида нафас олиш йўллари инфексияси бўлган болаларда, шу жумладан SARS-CоV ва МЕRS-CоV инфекциялари билан намоён бўлади.
SARS билан боғлиқ бўлган коронавирус инфекцияси ўсмирлар ва катталарга қараганда 12 ёшгача бўлган болаларда клиникаси енгилроқ кечди ва ижобий натижаларга эга бўлди.
Болаларда, коронавирус туридан қатъий назар, касалликнинг жиддий хавфли омиллари:
- ноқулай преморбид фон (ўпка касаллиги, Кавасаки касаллиги);
- турли хил генезисли иммунитет танқислиги ҳолатлари (5 ёшдан катта болалар кўпинча касал бўлиб қолишади, пневмония 1,5 баравар кўпроқ қайд этилади);
- РСВ нинг биргаликда келиши (ко-инфекция).
Коронавирус инфекциясининг клиник кўринишлари - симптомсиз (асимптоматик) ёки енгил респиратор белгилардан тортиб, то оғир ўткир респираторли инфекциялар кўринишида намоён бўлади (ОЎРС, ТОРИ), ва қуйидаги белгилар билан кечади:
- юқори иситма;
- онгни бузилиши;
- Совуқ тер;
- бош оғриғи ва мушакларнинг оғриғи;
- қуруқ йўтал, нафас қисилиши, тез ва қийин нафас олиш;
- юрак уришини тезлашуви.
Касалликнинг дастлабки босқичларида қусиш, тез-тез ҳожатга бориш ва ични бузилиши (ошқозон-ичак синдроми) пайдо бўлиши мумкин.
ОЎРИ (ТОРИ) нинг энг кенг тарқалган формаси ЎРДС ёки ўпка шиши билан мураккаблашган икки томонлама вирусли пневмония. Нафас олиш тўхташи мумкин, бу ўпкаларни сунъий равишда вентиляция қилиш ва анестезиология-реанимация бўлимини ёрдамини талаб қилади.
Салбий натижалар прогрессив нафас етишмовчилиги, сепсис шаклида юзага келадиган иккиламчи инфекцияни қўшилиши билан ривожланади.
Мумкин бўлган асоратлар:
- ЎРДС;
- ўткир юрак етишмовчилиги;
- ўткир буйрак етишмовчилиги;
- септик зарба;
- қон тромбоцитлари (ДВC) пасайиши фонида геморрагик синдром,
-кўп аъзолар етишмовчилиги (кўплаб органлар ва тизимларнинг дисфункцияси).