Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

биринчидан, унинг ижтимоий махсулот яратиш, миллий даромад ва пул 
ресурсларини қайта тақимлашга боғликлиги; 
иккинчидан, кредитнинг харакат шаклига (товар ёки пул тарзида) эга эканлиги; 
учинчидан, такрор ишлаб. чиқаришдаги харакатнинг асосий хал этувчи белгиси 
(қарз) эканлиги ва х. к 
Берилган кредит кайтариб беришлилик характерига эга. У худди шу сифати 
билан молиядан фарқ қилади. 
Ссуда капитали манбаларининг тахлили кредитнинг иқтисодий категория 
сифатидаги мохиятини аниклашга асос булиб хизмат килди. 
Бир катор иктисодчиларнинг фикрича, кредит жамиятдаги вактинча бўш пул 
маблагларини йигиш ва уларни таксимлаш шаклидир. 
Кредитнинг мохиятини янада аниқлаштириш учун унинг таркибини, харакат 
босқичларини, иқтисодий категория сифатидаги мухим белгиларини ижтимоий - 
иқтисодий характеристикасини кўриб чикамиз.
Хар қандай иқтисодий категория ўзининг функцияларига эга бўлгани каби 
кредит хам ўзининг бир катор функцияларига эга. Ижтимоий иқтисодий тизимда 
кредитнинг ўрни ва роли у бажараётган функциялари билан аниқланади.
Кредитнинг функцияси - бу кредитнинг иктисодиётда фаолиятининг конкрет 
равишда намоён булишидир. 
Кредитни тахлил қилишда, функция, унинг мохияти ва роли ўртасидаги оралик 
звено сифатида кўриб чиқилади. 
Республикамизнинг кўзга куринган олималаридан бири Ш. Абдуллаева ўзининг 
"Пул, кредит ва банклар"
2
номли китобидан кредит муносабатларида субъектлари 
икки хил бўлишини кўрсатиб ўтади: 
кредит (қарз берувчи) 
2
Ш.З. Абдуллаева. “Пул кредит банклар”. Тош.: “Молия” -2000 й. 121 бет
.

---

қарздор 
Бундан ташқари, кредит кредит муносабатлари таркибининг элементи сифатида 
кредитнинг объекти юзага келади. 
Бунда қарзга берилган маблаг ўз кийматини сақлаб қолиши кредитнинг асосий 
хусусияти хисобланади. Кредит таркиби унинг элементлари бирлигини ифодалайди. 
Кредитнинг харакат босқичлари хам уни мухим белгиси хисобланади. Қарзга 
берилувчи қиймат харакатини қуйидагича ифодалаш мумкин: 
Б
к
-О
кз
-И
к
- В
р
- +
к
- Ф
кс
Б
к
- кредитнинг берилиши; 
О
кз
- кредитни қарз олувчи томонидан унинг вақтинчалик эхтиёжини қондириш 
учун олиниши; 
И
к
- кредитни ишлатилиши қарз олувчининг кредитни нима мақсадда 
олинганлиги билан узвий боғлик бўлади; 
В
р
- қарз олувчининг хўжалигида қарзга олинган қийматнинг айланиши 
тугалланишини ресурсларнинг айланишдан чикарилишини ифодалайди; 
Қ
к
- кредитни қайтариш; 
Ф
кс
- вақтинчалик берилган қийматни кредитор қўлига қайтиб келиши (фоиз 
билан). 
Кредит мохиятининг тахлили узлуксиз жараён. Бунда тахлил жараёнида янгидан 
янги белигилар, хусусиятлар юзага чиқиши мумкин. 
Кредит механизмини ташкилий иқтисодий элементларидан бири кредит 
объектларидир. Кредит объектлари дейилганда кредит бериладиган аниқ мақсад ёки 
унинг нимага мўлжалланганлиги тушунилади. Хўжаликларга бериладиган 
кредитларни ишлаб чиқариш фондларининг айланиши билан узвий боғлиқлиги 
корхона ва ташкилотларни кредит бериш жарёнини 2 сферага ажратишни тақазо 
этади: 
1. Асосий ишлаб чиқариш фаолиятини кредит бериш. 
2. Капитал харажатлар ва қуйилмаларни кредит бериш. 
Кредит бериш бу тарзда 2 сферага ажратиш айланма ва асосий фондларнинг 
айланишларидаги хусусиятлар билан белгиланади. Маълумки, айланма маблағлар 
ўзларининг ҳаракатчанлиги айланиш тезлигининг катталиги ва уларни ташкил этишга 
бериладиган кредитларнинг муддатини қисқалиги билан ажралиб туради.