Ûzbekiston Respublikasi oliy va ûrta maxsus ta'lim vazirligi

SINOV SAVOLLARI.
1. Gorizontga qiya otilgan jismning koordinatalari X va Y ning vaqtga bog’liqlik tenglamasini yozing.
2. Gorizontga qiya otilgan jismning x₀=0 va y₀=0 hol uchun trayektoriya tenglamasini keltirib chiqaring.
3. Jismning ko’tarilish vaqti t_k ning uning pastga tushish vaqti t_t tengligini isbot qiling.
4. Jismning maksimal ko’tarilish balandligini hisoblash ifodasini keltirib chiqaring.


LABORATORIYA ISHI №2


ERKIN TUSHISH TEZLANISHINI MATEMATIK MAYATNIK YORDAMIDA ANIQLASH.


Ishning maqsadi: matematik mayatnik yordamida erkin tushish tezlanishini aniqlash va tebranish qonunlarini o’rganish.
Kerakli jihozlar: teshik sharcha, ip, muftali va halqali shtativ, sekund strelkali soat, xatoligi ∆l=0,5sm bo’lgan o’lchov lentasi.


Nazariy muqaddima

Erkin tushish tezlanishini o’lchash uchun turli xil gravimetrlar, xususan, mayatnikli asboblar qo’llaniladi. Ularning yordamida erkin tushish tezlanishini 10^-5 m/s² gacha absolyut xatolik bilan o’lchash mumkin. Ushbu ishda sharcha va ipdan tashkil topgan mayatnikli asbobdan foydalaniladi. Sharchaning o’lchamlari ipning uzunligiga nisbatan juda kichik va muvozanat holatidan og’ishlar juda kichik bo’lganda tebranish davri

(1) ga teng bo’ladi
Davrni o’lchash aniqligini orttirish uchun mayatnikni yetarlicha ko’p tebranishlar soni N uchun ketgan t vaqtni o’lchash kerak u holda
(2) bo’ladi va erkin tushish tezlanishi (1) formula
yordamida hisoblab topiladi.
(3)


ISHGA DOIR KO’RSATMALAR.

1. Stolning chetiga shtativ o’rnating. Uning yuqorigi uchiga mufta yordamida halqani mahkamlarng va unga sharchani ip bilan osib qo’ying, sharcha poldan 1-2 sm balandda osilib turishi kerak.

2. Mayatnikning l uzunligini lenta bilan o’lchang.
3. Sharchani bir tomoniga 5-8 sm ga og’dirgan holda qo’yib yuborib mayatnikni tebrantiring.
4. Sharchaning diametrini shtangensirkul yordamida aniqlang.
5. Sharchaning uzunligi l₁=l₀-r formula bilan topiladi.
6. mayatnikning n=50 ta tebranish uchun ketgan t vaqtni aniqlab, tebranish davrini (2) formula bilan topiladi.
N-tebranishlar soni.

Tajriba nomeri	N	t,s	T, s	l. m	g, m/s^2	m/s^2	
1
2
3
O’rtacha qiymatlar

7. Erkin tushish tezlanishini ushbu formula bo’yicha hisoblang.

g =



Tebranish davrining mayatnik
yelkasi uzunligiga bog’liqligi.
1-rasm
8. Erkin tushish tezlanishi g ni o’lchashdagi nisbiy xatolikni aniqlang.
E_g=
9. Matematik mayatnikning uzunligi bilan uning tebranish davri orasidagi bog’lanish grafigini chizing.