Zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalari va kommunikatsiyalarni rivojlantirish

---

O‟ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALARI VA 
KOMMUNIKATSIYALARNI RIVOJLANTIRISH
VAZIRLIGI 
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT 
TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI 
QARSHI FILIALI
“TT va KT” FAKULTETI
TT 11-20 GURUH TALABASINING
“SIMSIZ TARMOQLAR” 
FANIDAN TAYYORLAGAN 
 
3-MUSTAQIL ISHI 
 
 
 
Bajardi: 


Shovkatov Sh. 
Qabul qildi: 

Tuychiyev B. 
 
 
 
 
 
 QARSHI-2023 

---

Mavzu:
Kriptografiya asoslari. Simmetrik va Asimmetrik shifrlash. 
Reja: 
Kirish. 
1. Kriptografiya asoslari. 
2. Simmetrik va Asimmetrik shifrlash WEP shifrlash mexanizmi
3. Keng polosali simsiz aloqa tarmoqlarining shifrlash protokollarining 
bardoshliligi.
4. Antenna fider qurilmalari va ularning texnik xarakteristikalari.
5. Mobil aloqa texnologiyalarining standartlari.
6. CDMA va GSM standartlari va ularning o‘rtasidagi o‘zaro ishlash prinsiplari 
7. OFDM va OFDMA standartlari.
8. Tashqi antennali antenna-fider traktlar va radiotizimlarning qurilish usullari 
Xulosa.

---

Kirish. 
Axborot tushunchasi tushunilgan miqdorni anglatib, u turli ko‗rinishlarda bo‗lishi 
mumkin. Axborotni ishonchli himoyasini tashkil etishda kriptografiya muhim ahamiyat 
kasb etadi. Kriptografik himoyani joriy qilish uchun axborot xavfsizligi bilan bog‗liq 
umumiy masalalarni tushunish kerak. Axborot xavfsizligi vaziyat va talabga muvofiq 
ravishda turlicha namoyon bo‗ladi. Foydalanuvchining kimligidan va qanday darajada 
ishtirok etganidan qat‘iy nazar tomonlar axborot xavfsizligi bilan bog‗liq ba‘zi 
maqsadlarga erishadi. Kriptografiya axborot xavfsizligining maqsadlari: konfidensiallik, 
ma‘lumot yaxlitligi, subyekt autentifikatsiyasi va xabar 7 autentifikatsiyasi, bilan bog‗liq 
matematik usullarni o‗rganadi. Kriptografiya nafaqat axborot xavfsizligini ta‘minlash 
vositasi, balki usullar to‗plami ham hisoblanadi: 1. Konfidensiallik – bu axborot 
mazmunini unga ega bo‗lishga vakolati bo‗lganlardan tashqari, barchadan saqlash 
xizmati hisoblanadi. Ko‗p hollarda maxfiylik tushunchasi konfidensiallik va 
shaxsiylikka sinonim sifatida ishlatiladi. Konfidensiallikni ta‘minlashda fizik 
himoyalashdan 
tortib 
axborotni 
tushunarsiz 
holatga 
keltiruvchi 
matematik 
algoritmlargacha bo‗lgan yondashuvlardan foydalaniladi. 2. Ma‘lumot yaxlitligi - 
ma‘lumotlarni ruxsatsiz o‗zgartirishga qarshi qaratilgan xizmat bo‗lib, mazkur xizmatni 
kafolatlash uchun ruxsat etilmagan foydalanuvchilar tomonidan ma‘lumotlarni 
modifikatsiyalanishini aniqlash kerak bo‗ladi. Ma‘lumotlarni modifikatsiyalash o‗zida 
qo‗shish, o‗chirish va almashtirish kabi amallarni mujassamlashtiradi. 3. 
Autentifikatsiyalash xizmati identifikatsiyalashga aloqador bo‗lib, u ham subyekt ham 
ma‘lumotning o‗zi uchun amal qiladi. Ma‘lumot almashinuvchi ikki tomon bir-birini 
haqiqiyligini tasdiqlashi talab etilsa, aloqa kanalida uzatilayotgan axborotni uning 
manbasini, yaratilgan vaqti, ma‘lumot tarkibi, yuborilgan vaqti va h.k.k. bo‗yicha 
tasdiqlash kerak bo‗ladi. Shu sababli kriptografiyaning mazkur maqsadi ikki sinfga: 
subyektni autentifikatsiyalash va xabarni autentifikatsiyalashga ajratiladi. 4. Rad eta 
olmaslik xizmati avvalgi majburiyatlarni yoki harakatlarni rad etishga to‗sqinlik qiladi. 
Ko‗p holatlarda subyekt tomonidan muayyan harakatlarni amalga oshirilganligi inkor 
etilgani bois, nizolar kelib chiqadi. Mazkur muammolarni oldini olishda ishonchli 
uchinchi tomon ishtirokidagi biror muolaja talab etiladi. Kriptografiyaning asosiy 
maqsadi ham nazariyada ham amaliyotda ushbu to‗rtta vazifani yetarli darajada amalga 
oshirishdan iborat. Shuning uchun kriptografiyani aldash va boshqa zararli harakatlarni 
aniqlash va ulardan himoyalash haqidagi fan sifatida ham qarash mumkin. 

---