Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент тиббиёт академияси

1.2. Биотиббий этиканинг ахлоқий тамойиллари ва нормалари.
БТЭ бир қатор ахлоқий тамойиллар ва стандартларга асосланади. Америкалик файласуф Т.Бикамп ва илоҳиётчи Ж.Билдресс томонидан таклиф этилган биотиббий схема энг машҳур ахлоқ схемадир. У тўртта принципни ва бир қатор қоидаларни ўз ичига олади.
1. Зарар етказмаслик принципи шифокордан беморга бевосита ёки билвосита зарар бермасликларини талаб қилади. Шу билан бирга, шифокор ўз олдига қандай яхши мақсад қўймасин, унга эришиш учун ҳеч қандай воситани оқлай олмайди, деб ҳисобланган. Беморга нисбатан ахлоқсиз бирон бир нарса қилолмайсиз ёки ёмонлик қила олмайсиз, чунки бемор ижобий ва фойдали нарсага эргашиши мумкин. Шифокорнинг ишида маълум бир хавф бўлиши мумкин, аммо бу мақсадга эришишнинг восита бўлмаслиги керак. Шифокорнинг ҳаракатлари ножўя таъсирга ега бўлиши мумкин, аммо бу мақсадга айланиши мумкин эмас, уни оқлаб бўлмайди, фақат унга дош бериш керак. Бундай ҳолатларда шифокор беморга мумкин бўлган фойда ва зарарни жиддий равишда ўлчаш ва фойда ҳар доим зарардан ошиб кетадиган тарзда ҳаракат қилиш зарурлигидан иборат бўлган икки томонлама қоидадан фойдаланиши керак. Айрим ҳолатларда, яхшилик ва ёмонликка алтернатива бўлмаса, "яхши" ва "ёмон" ни эмас, балки "ёмон" ва "жуда ёмон" ни танлаш керак. Бундай ҳолатларда зарар келтирма принципи "кам ёмонлик" ни амалга оширишга қаратилган ҳаракатларни англатиши мумкин, чунки "каттароқ ёмонлик" билан солиштирганда бу бемор учун ютуқдир.(масалан, дилемма: органни кесиб қўйиш ёки ҳаёт). Бундан ташқари, бундай ҳисоб-китобларда нафақат мавҳум догма ва врачнинг субектив кўрсатмаларига асосланиб, балки беморнинг ўзига хос муаммоли вазиятда унга яхшилик ва ёмонлик ҳақида ўз фикрларини ҳам инобатга олиш керак.
Принцип шифокор амалиётида юзага келадиган кўп ҳолатларда зарар қилмайди, қарор қабул қилишнинг калитидир. Масалан, бемор муқобил тиббиёт хизматларидан фойдаланишни хоҳлайди ва даволовчи шифокордан маслаҳат сўрайди. Шифокор, бу ёки бошқа алтернатив тиббиёт чоралари беморнинг соғлиғига қандай хавф туғдириши мумкинлигини баҳолаши керак. Агар улар беморга зарур антибактериал ёки бошқа ўзига хос терапияни рад этишни таклиф қилса, шифокорнинг алтернатив тиббиётдан фойдаланишига салбий жавоби бўлиши керак.