Ўзбекистон Республикаси Соѓлиќни саќлаш вазирлиги Тошкент Медицина Академияси


КД катьий назоратни талаб этади. Чунки хомиладорликни даврларига асосланиб инсулинга мухтожлик узгаради


Download 178 Kb.
bet12/13
Sana30.04.2023
Hajmi178 Kb.
#1408318
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13
Bog'liq
22-Kandli diabet

КД катьий назоратни талаб этади. Чунки хомиладорликни даврларига асосланиб инсулинга мухтожлик узгаради.


Кандли диабет даволаш усуллари.
Метаболик узгаришларни нормаллаштиришга, уткир ва сурункали касал асоратларининг олдини олишга хамда турмуш ва дунёкарашларини тугри йулга туширишга каратилган. Даволаш - йуллари касалликнинг келиб чикишига, танада инсулин етишмаслик сабабларига каратилган булиши керак. Даволашнинг асосий усулларидан - пархез, етарлича жисмоний харакат, дори-дармонларни истеъмол килиш ва уз ахволини синчикловча кузатиш ва назорат килиш.
Диабетнинг хамма турларида хам пархез килинади. Бунинг учун овкат калориясига эътибор бермок ва сарф булаётган калориянинг уринини тулдирмок ширинликларни истеъмол килмаслик, кунига 5-6 марта овкатланиб унда углеводларни бир хил тугри таксим килиш керак. Суткалик калория беморнинг соф огирлигига нисбатан хисобланади.
Овкатнинг кимиёвий таркиби беморнинг 1 кг соф огирлигига хисобланади: оксиллар 1,5 г, ёг - 0,7-0,8 г, углеводлар 3-3,5 г (согломлар учун оксиллар 1,0 г, ёглар 1,0 г, углеводлар 4 г).
Кандли диабет буйича бутун дунё согликни саклаш ташкилоти (1981) фикрича беморларга белгиланган пархез, бемор яшаб турган жоининг удумига, кандай таомлар истеъмол килишини ва кунинг кай вактида овкатланишларини хисобга олиниши кераклиги таъкикланади.
Танада 1 г мойнинг парчаланишида 9,3 ккал - 40 кДж, 1 г оксил ёки 1 г углевод - 4,1 ккал - 17,3 кДж энергия ажралади.
Семиз беморларда углевод, ёг, алкоголь хисобига кувватли озукаларни чегаралаб куйишлари керак. Гипогликемик холат юз бермаслиги учун асосий овкатланинг вактининг орасида, бирор енгил таом истеъмол килмоги лозим.
Пархез таомлар уз ичига етарли микдорда витаминлар, минерал тузлари, усимликларни олиши керак. Кандли диабетда тугри овкатланиш хасталикнинг бир меъёрда утишини таъминлайди.
Кандли диабетда даволаш асосини пархезли овкатланиш билан бир каторда жисмоний харакат ташкил килади. Барча беморлар тан харакати билан шугулланишлари югуриш, сувда сузиш, спортнинг баъзи турлари билан шугулланиш, массаж ва уз-узини массаж килишлари керак. Бунда мушаклар фаолияти яхшиланади, ёг кислоталарининг парчаланиши, канднинг сурилиши, тукималарнинг инсулинга сезувчанлиги ошади.
Купгина семиз ва инсулинга боглик булмаган диабетли беморларда режали жисмоний харакат ва пархез билан касалликни компенсация холатига эришиш мумкин.
2 хафта мобайинида юкорида айтилганлар кондаги кандни камайтирмаса касал ахволи яхшиланмаса унда дори-дармонларга утилади.

I-типдаги кандли диабетни даволаш. Инсулинга боглик кандли диабет ташхиси куйилганда, дархол инсулинотерапияни бошлаш керак. Уз вактида тугри танланган доза 75 –90% холларда касалликни вактинчалик ремиссияга утказади. Кейинчалик касалликнинг кечишини тургунлаштиради ва асоратларнинг ривожланишини кечиктиради. Инсулинотерапия куп маротаба кушма иньекция режимида амалга оширилади: киска муддат таьсир этувчи инсулин кунига 4 махал ва урта муддат таьсир этувчи инсулин (умумий суткалик дозанинг 25 – 30% ташкил этади) ёки киска муддат таьсир этувчи инсулин кунига 3 махал, уйкудан олдин пролонгирланган инсулин кулланилади. Умумий суткалик дозаси 0,6 – 1,0 ед/кг. Инсулинотерапия бошланишидан 1 –3 ой сунгра вактинчалик ремиссия кузатилади ва инсулинга булган эхтиёж 0,1 – 0,3 ед/кг/суткага тушади ёки эхтиёж умуман йуколади. Бу даврнинг давомийлиги бир неча хафтадан бир неча ойгачадир. Инсулин кабулини тулик равишда тухтатиш тавсия этилмайди (фаолият курсатаётган в–хужайраларнинг функционал зурикиши, аутоиммун реакциянинг тормозланиши, в – хужайралар пролиферацияси). Болалар ва усмирларга одам инсулини тавсия этилади. Инсулин юбориш учун щприц – ручка кулланилади. Киска муддат таьсир этувчи инсулинлардан – ЛИЗПРО инсулини маькулдир. Пубертат давридаги жадал буй усиши инсулинга булган эхтиёжни 1,0 – 1,5 ед/кг/сут га оширади. Инсулинотерапия асоратлари: гипогликемия, Сомодж синдроми, инсулинга аллергия, постиньекцион липодистрофиядир.


Гипогликемик холатни олдини олиш максадида 5 – 6 маротаба овкатланиш керак. Пархезни режалаштиришда беморнинг хохиши, этник ва оилавий аньаналари хисобга олинади. Пархез 50 - 60% углеводлардан, 15 – 20% оксиллардан, 25 – 30% ёглардан ташкил топиши керак. Жисмоний зурикишлар кузатувчи ва гликемия назорати остида давомий хамда режали булиши зарур.
II-тип кандли диабетни даволаш принциплари. Даво индивидуал холда утказилади. Инсулинга боглик булмаган кандли диабетнинг кечиши ва огирлик даражаси, беморнинг турмуш тарзи, овкатланиш шакли, диетатерапия ва перорал кабул килинувчи кандни камайтирувчи воситаларга булган реакцияси хисобга олинади. Беморлар пархезга баьзида шифокор маслахатига ва медикаментоз терапия режимига риоя этишмайди. Шунинг учун шифокорлар бемор билан купрок мулокатда булишлари ва касалликка карши курашишда умид уйгота олишлари керак. Даволашнинг асосий услуби диетотерапия булиб, тана массасини, кондаги канд ва липидлар микдорини нормаллаштиришга каратилгандир. Юкори тана массасига эга булган беморга паст калорияли пархез тавсия этилади. Тулик очлик катиян ман этилади, бу уз навбатида метаболик ацидозга олиб келиши мумкин. Пархездаги углевод, ёг ва оксиллар микдори 50, 35, 15% ни ташкил этиши керак. Озика рациони куплаб усимликлар, толалар
тутувчи махсулотларни (мевалар, сабзавотлар, донли дуккакли усимликлар ёнгоклар ва толали усимликлардан 15г/сут пектин ёки гуар) уз ичида тутиши керак. Куп микдорда туйинган ёг кислоталари ва холестерин сакловчи махсулотларнинг истеьмолини чеклаш зарур. Гликемияни камайтириш ва инсулинга сезгирликни ошириш максадида жисмоний зурикиш тавсия этишдан аввал гликемия даражасини хисобга олиш керак. Агарда гипергликемия холида жисмоний зурикиш буюрилса, у холда кайтар эффект руй беради. Диетатерапия ва жисмоний зурикиш керакли самарани бермаса медикаментоз терапия кулланилади.

Кондаги канднинг тушириш учун ичиладиган дорилар 2 та асосий булимдан (группа) ташкил топган: сульфаниламидлар ва бигуанидлар бир-биридан тузилиши ва таъсири буйича фарк килади. Кандни камайтирувчи сульфаниламид препаратларининг 1-чи генерацияси гипогликемик холатга куиидагича эга булади: лангерганс оролчаларидаги В-хужайраларнинг инсулин ажратишини кучайтириш йули билан.


1. Туплаган инсулинни озод килиб чикариш.

  1. В-хужайраларнинг глюкорецепторларнинг сезувчанлигини ошириш.

  2. Инсулин ишлаб чикарилишини ошириш.

Кандни пасайтирувчи препаратларнинг 2-генерациясидаги моддалар биринчига нисбатан 200 марта таъсирчан, зарарсиз, кам микдорларда хам узок вакт ишлатилганда, хам кондаги кандни пасайтириб туради. Бу препаратлар биринчига нисбатан нафакат инсулинни озод килиб чикариш, инсулинининг биосинтезини оширади, ва В-хужайраларининг митозини кучайтиради. 3-генерациядаги препаратлар кондаги кандни туширишдан ташкари тромбоцитларнинг агрегациясини камайтиради, томирлар деворидаги фибринолиз холатини кучайтиради ва шу билан микроангиопатия ривожини тухтатиб, микроциркуляцияни яхшилайди.
Бундай дорилар нормал огирликга эга булган диабетнинг 2-чи туридаги беморларга, пархез ва бигуанидлар ёрдам бермаган семиз беморларга ишлитилади.
Бу препаратларни куйидаги холларда ишлатиш ман килинади: инсулинга боглик диабетда, комаларда, хомиладорликда, эмизиш даврида, буйрак ва жигар фаолияти бузилганлигида; шу препаратларга аллергия булганда Жиддий асоратлардан бири - гипогликемик холатдир, кайсики, хлорпропамид ва глибенкламид ишлатилганда юз беради.

Инсулинорезистентли беморларга тавсия этилади:


- бигуанидлар, жигарда глюконеогенезни сусайтиради, ёг тукималаридаги ва мушаклардаги глюкозани парчалайди. Юкори дозаларда гипогликемияга олиб келмайди, лекин лактацидоз чакириши мумкин. (суткасига 1 – 2гр дан 2,5гр гача метморфин ёки глюкофаж);

  • полисахаридларни парчаловчи ичак альфа – глюкозидази ингибиторлари, глюкозанинг сурилиши сустлашади ва овкатланишдан сунг гипергликемияни камайтиради. (акарбоза 25 мгдан кунига 3 махал, 300мг/сут гача);

  • тиазолидиндион унумлари, жигарда глюкоза махсулотларини, триглицеридлар микдорини камайтиради ва юкори зичликдаги липопротеидлар даражасини оширади. Лекин гепатотоксик таьсир курсатиши хам мумкин. (триглитазон, циглитазон, дарглитазон, пиоглитазон, энглитазон)



Инсулин секрецияси бузилган беморларга кандни камайтирувчи воситалар: сульфонилмочевина препаратлари (глимеприд ва амарил 1 –2 мг дан 4 – 8 мг гача) тавсия этилади. Бу препаратларнинг таьсир механизми в – хужайраларининг мембраналаридаги АТФ га боглик булган калий каналлари билан богланишдир. Бу каналларни блоклайди ва инсулин секрециясини рагбатлантиради. Натижада гюкоза ишлаб чикарилиши ва инсулиннинг жигардаги парчаланиши сусаяди. Тукималарнинг инсулинга булган сезгирлиги янада ортади.
Инсулинотерапияга курсатма
Инсулинга боглик кандли диабетда беморларга инсулин берилади. Инсулин бериш керак булган холлари куйдагилардир:
инсулинга боглик кандли диабет, диабетик кетоацидоз гиперосмоляр кома, ДКА, лактацидемик кома ЛАК, хомиладорлик аёлларнинг эмизиш даври, кондаги кандни камайтирувчи дориларнинг таъсир килмаслиги ёки уларни ишлатиб булмасликда. Инсулин киска вакт ичида куйдаги холларда ишлатилади: жаррохлик усуллари билан даволаш вактида, йирингли касалликларни (яраларни, чипкон ва х.к.) хомиладорлик даврида ва тугиш жараёнида ишлатилинади.
Тананинг инсулинга талабининг хисоби.
Тананинг 1 кг соф огирлигига бир кун мобайинида 0,5-0,8 бирлик инсулин таъвсия этилади.

Download 178 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling