‘zbekiston respublikasj o liy va ‘rta maxsus ta’lim V a zir lig I

Buksangiz qayrilaman,
Oyoqdan ayrilaman.
Mayli, o yn a n g erta-kech,
Lekin ozor bermang hech.
S hukur Sa'dulla bolalaming o ‘ym m ashg'ulotlari haqida h am k o ‘pgina 
chiroyli, ta ’sirchan she'rlar yozgan. Bolalar o ‘yini bilan bog‘lang an asar 
bolalar uchun qimmatli asardir. Bu yerda shu narsani ham ta ’kidlab aytish 
kerakki, o ‘yinlar bola uchun jiddiy ishdir. «Tulki va g'ozlar» she’rid a birlan 
tulki, qolganlari g‘oz b o lib tulkiga tu tq ic h bcrmay undan kulib qochsalar, 
«M ehmondorchilik* she’rida qizchalar «g‘ivirlashib hovlida* tu t terib shinni 
pishiradilar va qo‘g‘irchoqlami ziyofat qiladilar. Q o‘g‘irchoqlar ziyofatga 
qaragancha tovuq va mushukni tak lif qiladilar. U lar ham m a yoqni to'zitib, 
to ‘kib ketadilar. Shu bilan «m ehm ondorchilik odosh» b o ‘ladi. Bu sh e ’rlarda 
shoim ing izlanishi, bolalajga m a ’qul o ‘yinlar o ‘ylab topishi va u n i bolaga 
moslab berishga intilishi ko‘rinib turibdi. Shu bilan birga, bu sh e ’rlam ing 
yana bir muvaffaqiyati shundaki, um um iylikdan, quruq ritorikad an uzoq 
bo‘lgan syujetli va voqeaband she’rlardir. M a’lumki, voqeabandlik ayniqsa, 
bolalar asari uchun muhim ahamiyatga ega. Bunday she’r bolani zeriktirmaydi. 
U xuddi hikoya yoki ertak kabi bola ongiga, xotirasiga oson singadi.
0 ‘zbek bolalar yozuvchilari ijodiga folkloming ta’sirini o ‘iganish xususida 
bolalaradabiyotining yirik vakili S hukur S a’dulla ijodida ham m u h im ahamiyat 
kasb etadi. Shukur Sa’dulla ijodining shakllanishi va takom illashivuda xalq 
badiiy ijodi m uhim bo‘ldi.
Shukur Sa’dulla boshqa shoirlarga taqlid qilmaydi. U h a r b i r hayotiy 
faktga nisbatan ijodiy munosabatda b o ‘ladi, o‘zbek folklorining a n ’analaridan
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

o ‘z ijodida unum li foydalanadi. Shu boisdanmi, shoir xalq og‘zaki ijodining 
m anbalari asosida yosh kitobxonlam ing didiga mos keladigan original asarlar 
yarata oigan. Shoir asarlaríning sodda, ravon, bola didiga m os usulda yozilganligi 
u la rd a xalq og‘zaki ijodining xilm a-xil badiiy priyom laridan unum li, ijodiy 
foydalanilganligidadir.
F olklor asarlaridagi boy bo'yoqlar, yorqin obrazlar S h uku r Sa’dulla 
s h e ’rlariga alohida bir ko‘rkam lik bag‘ishladi va yosh o 'q uv ch ilar qalbini 
m aftu n etdi. Buni biz sh o im in g «U ch ayiq*, «Ayyor chum chuq», «Ari 
b ila n q a!d irg ‘och», «Ikki d o n ish m an d » , «Yalqov ay iq ch a » , « N o ‘xot 
polvon», «It o ‘ziga qanday qilib d o ‘st topdi» kabi ertaklarida yaqqol ko‘ramiz. 
B u asarlard a voqealar xalq ertak lari uslubida tasvirlanadi, predm etlar 
jo n lan tirilad i; tulki, b o 'ri, ill, echki, ot, bulbul, chu m chuq , ayiq kabilar 
tilg a kirib, odam lardek so‘zlashadi. Shoir jonivorlam i so‘zlatish orqali o ‘z 
niy atin i bolalarga yetkazadi. A sarlarda ayrim voqea va obrazlam ing folklor 
asarlaridagi kabi m ubolag‘ali tasvirlanishi uning realligini inkor etm aydi, 
ak sin ch a, bolalarda hayvonlarga nisbatan bo‘lgan qiziqishini uyg'otadi, 
u la rn in g ro m an tik tuyg‘u sin i jo n lan tirad i. Yosh k ito b x o n la r bu nday 
erta k lam i sevib o'qiydilar va u zo q vaqt yodda saqlaydilar.
S h o ir asarlaríning qim m ati uning zavq bilan o ‘qilishidagina emas, 
balki asar m azm uniga m uhim tarbiyaviy masalalaming singdirilganligidadir.
«Ayyor chum chuq» ertagida b ir chum chuqning oyog‘iga tikan kiradi. 
U dod-faryod ko'tarib beozorgini o ‘tlab yutean eshakning oldiga borib unga: