“Ўзбекистон темир йўллари” датк

Ko‘rsatish diapozoni – bu shkalani qiymati chegaralari bo‘lib, boshlang‘ich va oxirgi ko‘rsatkich oralig‘i.

3. 
   Material va asboblar. PRP optik asbobi, yo‘l izi shabloni, o‘lchov tasmasi (1-rasm).
   

a)

b)

v)

1-rasm. O‘lchov vositalarini asosiy parametrlari:
a - yo‘l izini o‘lchovchi shablon; b – PRP optik asbobini o‘lchovchi reykasi; v- o‘lchov tasmasi

4. 
   Ishni bajarish tartibi:
   

1. 
   Kafedra o‘quv poligonidagi yo‘l izini yuqori qurilmasida ikki nuqta orasidagi masofani quyidagilar bilan o‘lchash:
   

a) PRP optik asbobi;
b) po‘lat o‘lchov tasmasi.

2. 
   O‘lchov natijalarini 2 – jadvalga yozish.
   
3. 
   O‘lchov natijalari bo‘yicha absolyut, tasodifiy, asbob va malakaviy xatoliklar qiymatini aniqlanadi.
   
4. 
   Turli asboblar bilan topilgan o‘lchov natijalarini solishtirish.
   

5. 
   Laboratoriya ishlari natijalari.
   

2-jadval. O‘lchash natijalari

O‘quv guruhi raqami	O‘lchash soni	O‘lchov birligi	O‘lchangan kattalik qiymati		Farq
			Optik asbob	O‘lchov tasmasi
1
2

6. 
   Qisqacha hisobot. Talaba tasodifiy, malakaviy va tizim xatoliklari bo‘yicha formulalar keltirib, hisoblarni bajaradi.
   
7. 
   Hulosa. O‘lchov natijasida aniqlangan xatoliklarga miqdoriy baho beriladi.
   
8. 
   Nazorat savollari.
   

1. 
   Quyidagi xatolarga tushuncha bering:
   

a) absolyut; b) nisbiy; v) o‘lchash asbobi; g) tasodifiy; d) tizimli; e) malakaviy.

2. 
   O‘lchov vositalarini asosiy metrologik xarakteristikalariga keltiring.
   

3-Laboratoriya ishi


Qurilishda sifat nazoratini gruntni ko’tarmada zichlash
misolida o’rganish

1. 
   Ishning maqsadi. Temir yo‘l polotnosini qurishda sifat nazoratini grunt zichligi ko‘rsatgichi bo‘yicha aniqlash.
   
2. 
   Asosiy ma’lumotlar. Yer polotnoni turg‘unligi, ishonchliligi va barqarorligi gruntni katoklar va boshqa zichlash mashinalari bilan bir tekis, qatlam – qatlam, normativ qiymat darajasida zichlash bilan ta’minlanadi.
   

Yer ishlarini bajarishda ularni sifati nazoratlanib boriladi, bunda gruntni zichlanganlik darajasi tekshiriladi. Ko‘tarma grunt sifatini joriy nazoratida ko‘tarmani qurish va zichlash bo‘yicha belgilangan texnologik jarayonlarni to‘g‘ri bajarishi, hamda polotno grunti zichligi va uning namligi tekshiriladi.
Bog‘langan gruntdan qurilgan yer polotnosini zichlanganlik sifati uning zichligini loyiha zichligi qiymatiga mos kelish darajasi bilan aniqlanadi va zichlik koeffitsiyenti bilan belgilanadi.
(1)
bu yerda δ – ko‘tarma grunti skeletini o‘rtacha ko‘tarma xajmiy vazni
g/sm³.
δ – loyiha grunt skeletini xajmiy vaznini loyihadagi
(normativdagi) qiymati.
Laboratoriya ishida grunt skeletini xajmiy vazni o‘rniga xajmiy og‘irligini ishlatish ruxsat etiladi.
Yer ishlarini sifati ish vaqtida nazoratlanadi va ob’ektdagi ishlar tugagandan so‘ng esa buyurtmachi ijrochidan ish qabul qilishda ham bajariladi.
Nazorat ishlari, shuningdek, to‘liq tugallangan ob’ektni davlat qabul komissiyasiga topshirishda ham bajariladi.
Bajarilgan ishlar sifati loyihaga va normativ xujjatlarga mos kelishi kerak.
Gruntni zichlik darajasi KMKda normalangan va ularni ayrimlari 3 jadvalda keltirilgan.
3-jadval. Gruntni minimal zichlik koeffitsiyenti qiymati

Yer polotnosining qismi (ko‘tarma)	Qatlamni yer polotnosining asosiy maydonchasidan joylashgan chuqurligi, m;	Yo‘l iqlim zonasi
		IV	V
Yuqori qism	1,5	1,00-0,8	0,98-0,95
Pastki, suvlanmaydigan qism	1,5-6,0	0,95	0,95
Pastki, suvlanadigan qism	1,5-6,0	0,98	0,95
Fasliy muzlash qatlamida	1,2	1,00-0,98	0,98-0,95