Ózbekstan Respublikası Halıq Bilimlendiriw Ministrligi Ájiniyaz atındaǵı Nókis Mámleketlik Pedagogikalıq İnstitutı

Ózbekstan Respublikası Halıq Bilimlendiriw Ministrligi
Ájiniyaz atındaǵı Nókis Mámleketlik Pedagogikalıq İnstitutı
__________________________
____________________ bakalaVr tálim baǵdarınıń
4-kurs studenti _____________________________
Ximiyanı oqıtıwda innovatsion texnologiyalar páninen
Kurs jumısı
Tema «Elektrolitik dissotsiatsiyalanıw temasın oqıtıwda
experiment hám jańa pedagogik texnologiyalardan paydalanıw.»


Orınlaǵan: ____________
Qabıllaǵan: ___________

Kafedra baslıǵı x.i.k.

_______________________

Nókis-2022


MAZMUNI

I	Kirisiw…………………………………………………………………..	3
II	Tiykarǵı bólim…...……..………………………………..……………	5
2.1.	D. I. Mendeleyevdiń ómir hám ilimiy iskerligi……………………………	5
2.2.	D. I. Mendeleyevdiń dáwirlik nızamı ………………...……………………	10
2.3.	Dáwirlik sistema jáne onıń dúzilisi ………………………………………	13
2.4.	Dáwirlik nızam hám dáwirlik sistemanıń áhmiyeti ……………………	15
2.5.	Dáwirlik sistemada element atomlariniń ózgesheliklerin ózgeriwi …	18
III	Juwmaqlaw……………………………………………………………..	24
IV	Paydalanilǵan ádebiyatlar...……………………………………………	25

Kirisiw
Ózbekstanımızdıń jetik bilimge iye puxarasin - kamil insan etip tárbiyalaw uliwma bilim beriwdiń basli uaziypasi bolip tabiladi. «Kamil insan degende biz dáslep, joqari sanali, óz betinshe pikirley alatugin, minez-qulqi menen ózgelerge órnek bolatuǵin bilimli adamlardi tusinemiz.»
Ózbekstan respublikasi ǵáresizlikke erisken soń mámleketimiz tamaninan alǵa qoyilǵan tiykarǵi máselelerdiń biri bilimlendiriw sistemasin házirgi zaman talaplarina sáykes qayta qarap shiǵiw boldi. Húkimetimiz tárepinen kadrlardi tayarlawdiń milliy baǵdarlamasi islep shiǵilǵan bolip, bunda házirgi dáwir talabina sáykes bilimlendiriw sistemasin toliq jańalaw, xaliq bilimlendiriwiniń barliq tarawlarinda bilimlendiriw sapasin arttiriw, mámleketimizdiń xaliq xojaliǵiniń barliq tarawlarinda isley alatuǵin jetik maman kadrlar tayarlap shiǵariw ilajlari názerde tutilǵan. Sebebi hár tárepleme jetik bilimli kadrlardi tayarlap shiǵarmay turip rawajlań`an mámleket dúziw múmkin emes. (I.A.Karimov)
Kurs jumisin orinlaw barisinda Ximiyaliq elementler dáwirlik sistemasi temasi boyinsha oqitiwshiniń hám sabaq ótkeriletuǵin kabinet, laboratoriyalardiń múmkinshiligi, oqiwshilardiń ximiya, fizika matematika hám basqada tábiyǵi pánler boyinsha ózlestirgen bilim dárejesi esapqa alinǵan halda sabaqlardi planlastiriw máselesin úyrenip shiǵip, bul dizimdegi ázzi tamanlardi aniqlaw maqsetinde orta mekteplerde Ximiyaliq elementler dáwirlik sistemasi temasin ótiw barisin baqishpa-basqish kórip shiǵip, tema boyinsha tiykarǵi túsiniklerdi ótiwdiń izbe-izligi, olardiń basqa temalar menen baylanisi qarap ótildi. XIX asirde ximiyanıń jedel rawajlanıwı hám júdá kóp tájiriybe maǵlıwmatlar tóplanǵanlıǵı munasábeti menen ximiyalıq elementlerdi sistemalastırıw zárúrshiligi payda boldı. Elementlerdi ózgeshelikleriniń uqsaslıǵına tıykarlanıp arnawlı bir gruppalar formasında birlestiriwge kóp urınıp kórildi. Lekin ilimpazlar gruppalar arasındaǵı ámeldegi bolǵan ishki baylanısıwlardı tapa almadılar hám gruppalardı bir-birinen bólekleńen dep qaradilar. Sol sebepli, olar, ulıwma teoriyalıq juwmaq shıǵara almadılar, ózgeshelikleri uqsas bolǵan hám bir-birine uqsamaytuǵın elementlerdi birden-bir sistemaǵa birlestira almadılar. Ximiyalıq elementlerdi birden-bir sistemaǵa keltiriw máselesin D. I. Mendeleyev tabıslı hal etdi; ol 1869 jılda dáwirlik nızamdı jańalıq ashtı hám sol tiykarda ximiyalıq elementler dáwirlik sistemasın jarattı. D. I. Mendeleyev ózi jaratqan dáwirlik nızamdı tómendegishe tariypladi: ápiwayı elementlardıń (elementlerdiń) ózgeshelikleri, sonıń menen birge, elementler birikpeleriniń forma hám ózgeshelikleri elementlerdiń atom massalarınıń artıp barıwına dáwirlik túrde baylanıslı.