Ózbekstan respublikasí mektepke shekem hám mektep bilimlemdiriw ministrligi respublikalíq bilimlendiriw orayí

3. “Front” atamasına túsindirme beriń.
Front - urıs bolıp atırǵan aymaq
9 -BILET
1. Urartu hám de Assuriya patshalıqların salıstırıń.
Urartu mámleketi Kavkazartı, házirgi Túrkiyanıń shıǵıs tárepi hám Ármenistan aymaqları aralıǵında jaylasqan edi. Xalqın urartlar dep ataǵan. Birden-bir mámlekettiń dúziliwi Assuri­ya hújimlerinen qorǵanıw zárúrligin tezlestirdi.
Eramızǵa shekemgi IX–VIII ásir baslarιnda Urartu mámleketi gúllep jasnadı. Tushpa qalası Urartu mámleketiniń paytaxtına aylandı. Urartlar bir neshe basqınshılıq atlanıslarına shıqtı hám assuriyalılar ústinen jeńiske eristi. Biraq keyinrek assuriyalılar áskerleri urartlar armiyasın kúltalqan etip tasladı. Teyshebaini qalasındaǵı qorǵan basıp alındı hám wayran etip taslandı. Sonnan soń Urartu patshalıǵı biraz hálsirep qaldı.
Áyyem zamanlarda Assuriyalılar Tigr dáryasınıń joqarı aǵımın-daǵı kishkene aymaqtı iyelegen. Dáslep Oshshur qalası, keyin ala Nineviya qalası paytaxt bolǵan. Xalıqtıń tiykarǵı kásibi diyqanshılıq hám sawda-satıq edi.
Assuriyalılar jawınger xalıq bolǵan. Olar qońsı jerlerge tez-tez hújim jasap turǵan. Assuriyalılardıń qúdiretli áskerleri hár jılı jańa jerlerdi basıp alıwǵa atlanatuǵın edi. Baǵındırılǵan xalıqlar Assuriya húkimdarına úlken muǵdarda salıq tóleytuǵın edi. Qalanı basıp alǵan Assuriyalikler qorǵan diywalların, úyler hám shirkewlerdi buzıp taslap, xalıqtı tutqın etip alıp ketedi. Atlanıslarda qarsılaslarınan tartıp etip alınǵan barlıq nárse paytaxtqa aǵıp keletuǵın edi. Saltanatlı saraylar hám shirkewler baylıqqa tolıp ketken edi. Oshshurbanapal húkimdarlıǵı jıllarında Nineviyada Aldıńǵı Aziyadaǵı eń iri, gúlal taxtayshalardan ibarat bolǵan kitapxana toplanǵan edi. Áste-aqırın Assuriya mámleketi ázzilep bardı. Eramızǵa shekemgi 605-jılı Assuri­ya ármiyası Bobil hám Midiya tárepinen qırıp taslanǵannan keyin bul mámleket te hálsirey basladı.
2. Zahiriddin Muhammed Baburdıń dúnya tariyxında tutqan ornı haqqında aytıń.
XVI ásir bosaǵasında temuriyler mámleketi taxtı ushın gúres maydanına Zahriddin Muhammed Babur Mırza da shıqtı. Babur Mırza sultan abu said Mırzanıń aqlıǵı edi.
Ol 1483-jıldıń 14-fevralında Ándijan qalasında tuwıldı. Balalıq hám jaslıq jılları Ándijan hám Axsi qalalarında ótti. Ákesi Omarshayx Mırza (1455—1494) sarayında óz dáwirine jarasa barlıq zárúr bilimlerdi iyeledi. Abu Said Mırza balası húkimdarlıǵı dáwirinde, dáslep, Qabul wálayatına, soń ferǵana wálayatına húkimdar etip tayınlaǵan. Keyin ala aǵası sultan axmed húkimdarlıǵı dáwirinde tashkent hám sayram da omarshayx Mırzaǵa berilgen. Biraq, ishki gúresler nátiyjesinde omarshayx Mırza qol astında tek ǵana Ferǵana, Xojend hám oratóbe qalǵan. Omarshayx Mırza 1494-jılı baxıtsız hádiyse sebepli qaytıs bolǵannan soń, hákimiyat 12 jasar balası Babur Mırza qolına ótti. Babur Mırzanıń siyasiy gúres maydanına shıǵıwı temuriyler saltanatında áskeriy-siyasiy jaǵday júdá awırlasqan sharayatqa tuwrı keldi. ol da barlıq taxt dawagerlerine tán ózgeshelikke iye edi. onıń ármanı babası Ámir temur saltanatınıń orayı bolǵan samarqand taxtın iyelew edi.