Ózbekstan respublikasí mektepke shekem hám mektep bilimlemdiriw ministrligi respublikalíq bilimlendiriw orayí

11-BILET
1. Deshti Qıpshaq haqqında maǵlıwmat beriń.
XI ásirden baslap arab hám parsı dereklerinde «Deshti Qıpshaq» dep atalıwshı geografiyalıq
aymaq tilge alınadı. Bul atama sırdáryanıń joqarı aǵısı hám Tyan-Shannıń batıs eteklerinen Dnepr dáryasınıń tómengi aǵımına shekem sozılǵan sahralarǵa aytılǵan. Ural (Jayıq) dáryası deshti Qıpshaqtı shıǵıs hám batıs bólimlerge ajıratıp turǵan. Deshti Qıpshaqtıń shıǵıs bólimi xalqı ózbekler dep atalǵan. 1240-jılı Shıńǵısxannıń aqlıǵı, Jojıxannıń (Shıńǵısxannıń úlken balası) balası Botuxan altın orda xanlıǵına tiykar saldı. Bul mámleket Jojı ulısı dep atalatuǵın edi. ol Xorezm, Arqa Kavkaz, Volga bolgarları jurtı, Deshti Qıpshaq, Qırım hám Batıs Sibir aymaqların óz ishine alǵan. Rus bolsa oǵan salıq (ulpan) tólep turǵan. Altın Orda Jojıxannıń ulları ortasında ulıslarǵa bóliniwi nátiyjesinde, Deshti Qıpshaqtıń shıǵıs bólimi Jojıxannıń besinshi balası Shaybanǵa tiyisti.
2. Abdullaxan II haqqında maǵlıwmat beriń.
Nawrız Axmedxan qaytıs bolǵannan keyin, eldegi siyasiy pıtırańqılıq qáwpi jáne de kúsheydi. eldegi tártipsizliklerge shek qoyıw ushın oraylıq hákimiyattı qayta tiklew hám kúsheytiw zárúr edi. Bul zárúrlikti urıslarsız ámelge asırıp bolmas edi. Mine usınday sharayatta gúres maydanına Miyankól hákimi Iskender Sultannıń balası Abdullaxan II (1534—1598) shıqtı. ol shaybaniyler áwladınıń wákillerinen biri, Jánibek sultannıń aqlıǵı edi. Iskenderxan shańaraǵına Buxara jaqınındaǵı Joybar awılında jasawshı, júdá úlken abıroyǵa iye bolǵan shayıq Muhammed Islamnıń ıqlası joqarı bolǵanlıǵı Abdullaxan II ge bul gúreste júdá úlken mádet boldı. Muhammed Islam hám onıń áwladları ózleriniń kelip shıǵıwın áke tárepinen Muhammed payǵambar áwladlarına, ana tárepinen bolsa Shıńǵısxan hám Jojıǵa baylanıstıratuǵın edi. XVI ásirdiń ekinshi yarımında Muhammed Islam, keyin ala onıń balası Abubakir Sad Buxarada shayxulislam lawazımında xızmet kórsetti. 1556-jılı Nawrız Axmedxan qaytıs bolǵannan keyin, Abdullaxan II dárhal karmana hám shahrisabzda óz húkimdarlıǵın tikledi. Muhammed Islamnıń járdemi menen Buxara taxtın iyeledi hám onıń paytaxt statusın qayta tikledi. oraylıq hákimiyatqa boysınıwdı qálemegen Samarqand, Tashkent, Sayram, Túrkstan hám Ferǵana qılıshtıń kúshi menen boysındırıldı. Biraq qarsılaslarınıń taxtqa jası úlken shaybaniy otırmadı, degen gáplerine orın qaldırmaw ushın bir shańaraq sheńberinde bolsa da, dáslep aǵası Pirmuhammed I di, onıń óliminen soń ákesi iskenderxandı taxtqa otırǵızdı. 1583-jılı ákesi ólgennen keyin, Abdullaxan II rásmiy túrde xan dep járiyalandı. Solay etip, Abdullaxan II Mawarawnnahrda óz hákimiyatın tolıq ornattı. Sonday-aq, Xorasan quramındaǵı, lekin shaybaniyler qolında bolǵan Balx, Maymana, Badaxshanda oraylıq hákimiyatqa qarsı baslanǵan kóterilislerdi bastırdı. Safaviylerge qarsı alıp barılǵan gúres nátiyjesinde Xorasannıń shıǵıs bólimi iyelendi. sonlıqtan, pútkil Mawarawnnahr, Xorezm hám Xorasannıń shıǵıs bólimine shekem bolǵan aymaqlar jeke húkimdar qol astında birlestirildi. Solay etip, Abdullaxan II niń mártlik gúresi nátiyjesinde XVI ásirdiń aqırında Buxara xanlıǵı oraylasqan úlken mámleketke aylandı. Bunday úlken nátiyjege ullı Ámir Temurdan keyin Abdullaxan II erise aldı.