Ӛзбекстан республикасы жоқары ҳӘм орта арнаўлы билим министирлиги бердақ атындағы Қарақалпақ Мәмлекетлик

Жанапай салықлар 
15 618,2 
51,78 
19 115,8 
52,83 
 22298,1 
55,05 
Қосымша қун салығы 
9 123,1 
30,25 
10 721,7 
29,63 
12505,0 
30,88 
Акциз салығы 
4 506,0 
14,94 
5 528,8 
15,28 
6480,0 
16,0 
Бажыхана бажы 
1 142,0 
3,78 
1 583,6 
4,38 
1717,4 
4,24 
Транспорт қураллары ушын газ, 
бензин ҳәм дизел жанылғысынан 
пайдаланғанлығы ушын 
алынатуғын салық 
847,1 
2,81 
1 281,7 
3,54 
1595,7 
3,93 
Мүлк салығы ҳәм ресурс 
тӛлемлери 
4 521,4 
14,99 
5 741,8 
15,87 
5806,5 
14,33 
Мүлк салығы 
1 135,0 
3,76 
1 716,7 
4,74 
1874,0 
4,62 
Жер салығы 
665,2 
2,20 
929,6 
2,57 
873,5 
2,16 
Жер асты байлықларынан 
пайдаланғаны ушын салық 
2 595,8 
8,61 
2 931,8 
8,10 
2874,6 
7,0 
Суў ресурсларынан 
пайдаланғаны ушын салық 
125,4 
0,42 
163,7 
0,46 
184,4 
0,45 
Артықша пайдадан 
388,4 
1,29 
 
1,51 
390,2 
0,97 

---

алынатуғын салық 
548,2 
Басқада дәраматлар 
1 842,4 
6,11 
2 224,8 
6,15 
2672,5 
6,60 
ЖАМИ САЛЫҚЛЫ 
ДӘРАМАТЛАР 
30 160,8 
100 
36184,9 
100 
40505,8 
100 
Дерек: www.мф.уз
 
7-тема: Салықлар ҳәм макроэкономикалық ҳалаттың ӛзара 
байланыслылығы
 
Неоклассик теорияның заманагӛй ўәкиллери инглис экономисти 
А.Лаффер ӛзиниң илимий излениўлеринде салық ставкаларын пәсейтиў ҳәм 
салыққа тартыўдың прогрессивлигин кемейтиў арқалы Кейнс теориясынан 
пақлы рәўиште мәмлекет тәрепинен инвестицияларды кӛбейтиўди емес, 
бәлким кәрханаларға инвестиция ушын ӛз жамғармаларын кӛбейтиў 
имканын бериў лазым, деген пикирди алға сүреди. Оның илимий анализлери 
соны тастыйқлайды, салыққа тартыўдың сондай оптимал шегарасы бар 
болып, салық ставкасы оннан жоқарыға қанша кӛтерилмесин, салық 
түсимлерин кӛбейтиўге ерисип болмайды. Салық жүгиниң артып барыўы 
салық базасының кемейиўине алып келеди. Оның нәтийжесинде болса, 
исбилерменлер кәрханаларды жаўып қояды, яки салық базасын жасырыўға 
урынады ҳәм сол тәризде қупя экономиканың раўажланыўына алып келеди. 
Бул ҳалатты Лаффер тәрепинен илимий жақтан тийкарланған тӛмендеги қыя 
сызық тийкарында кӛрип шығыўымыз мүмкин. 
БД 
БД
макс
С
т
Н
макс
С
т
Н
Саламат аймақ 
Қадаған етилген 
аймақ 

---

БД – бюджет дәраматлары; БД
макс
– максимал бюджет дәраматлары;
С
т
Н- салық ставкасы; 
С
т
Н
макс
– максимал салық ставкасы. 
А.Лаффер прогрессив салық ставкасы ҳәм бюджет дәраматларын 
парабола кӛринисиндеги қыя сызық пенен аңлатты ҳәм ол тӛмендеги пикирге 
келди: салық ставкасының пәслиги жеке сектордың инвестиция хызметине 
унамлы тәсир кӛрсетеди. Кӛплеген экономистлер салық тӛлеўшилердиң 
дәраматын бюджетке алыўдың шегарасы барлығы ҳәм салық аўырлығын 
кӛбейтип жибермеў ҳаққында жазып ӛткен. Мәмлекет миллий ӛндиристиң 
ӛсиўи яки пәсейиўине салық ставкаларын ӛзгертиў ҳәм бюджет қәрежетлери 
арқалы тәсир кӛрсетеди.