Ӛзбекстан республикасы жоқары ҩӘм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги әжинияз атындағы нӛкис

Әдебиятлар
1. Файзуллаева Д.М., Ганиева М.А., Неъматов И. Назарий ва амалий ўқув 
машғулотларда ўқитиш технологиялари тўплами / Мет.қўлл. Ўрта махсус, касб-ҳунар 
таълимида инновацион таълим технологиялари сериясидан – Т.: ТДИУ, 2013. – 137 б. 
2. Ишмуҳамедов Р., Абдуқодиров А., Пардаев А. Таълимда инновацион 
технологиялар / Таълим муассасалари ўқитувчи-ўқитувчилари учун амалий тавсиялар. – 
Т.: ―Истеъдод‖ жамғармаси, 2008. – 180 б.

---

340 
BOSHLANG'ICH SINFLARDA INGLIZ TILI DARSLARIDA AXBOROT 
TEXNOLOGYALARDAN FOYDALANISH YOLLARI 
 
Q.А.Kunnazarova - QDU tadqiqotchi 
 
So‘nggi yillarda umumta‘lim maktablarida yangi axborot texnologiyalaridan foydalanish 
masalasi tobora ko‘tarilmoqda. Bu nafaqat yangi texnik vositalar, balki o‘qitishning innovatsion 
shakllari va usullari, o‘quv jarayoniga zamonaviy yondashishdir. Chet tillarni o‘qitishning 
asosiy maqsadi maktab o'quvchilarining kommunikativ madaniyatini shakllantirish va 
rivojlantirishdir. 
O‘qituvchining vazifasi har bir talaba uchun tilni amaliy o'zlashtirish uchun sharoit 
yaratish, har bir o‘quvchiga o‘z faolligini, ijodkorligini namoyish etishga imkon beradigan 
bunday o‘qitish usullarini tanlashdir.Hamkorlikda o‘rganish, loyiha metodikasi, yangi axborot 
texnologiyalaridan foydalanish, Internet-resurslar kabi zamonaviy pedagogik texnologiyalar 
o‘quv jarayonida shaxsga yo'naltirilgan yondashuvni amalga oshirishga yordam beradi, 
bolalarning 
qobiliyatlari, 
ularning 
darajasini 
hisobga 
olgan 
holda 
o'qitishning 
individualizatsiyasi va farqlanishini ta'minlaydi. o'rganish, moyillik va h.k. Hozirda siz turli xil 
manbalardan ma‘lumot olishingiz, undan foydalanishingiz va o‘zingiz yaratishingiz kerak. 
AKTdan keng foydalanish o‘qituvchilarga chet tilini o‘qitishda yangi imkoniyatlarni ochib 
beradi. 
Zamonaviy bolalar ko‘p vaqtlarini kompyuter o‘yinlarida o‘ynashga sarflaydilar va shu 
sababli AKT vositalaridan foydalangan holda ma‘lumot olishga moyil bo‘lishadi. Bundan 
tashqari, kompyuter texnologiyalari o‘qituvchining dars uchun material tayyorlash va izlashdagi 
ishini ancha yengillashtiradi. 
Chet tili darslari barcha turdagi vakolatlarni shakllantirish uchun qulay zamindir, chunki 
biz tilni vosita sifatida ishlatib, atrofimizdagi dunyoni barcha ko'rinishlarida o‘rganamiz. 
Internet-resurslar zamonaviy talaba uchun asosiy ma'lumot manbai bo'lib, o‘qituvchi uchun 
katta mablag‗hisoblanadi. Ingliz tili darslarida men AKTdan foydalanaman: 
- yangi grammatik materialni tushuntirish uchun multimedia taqdimot yozuvlarini 
yaratish;
- tarjima qilingan til mamlakatining diqqatga sazovor joylari haqida hikoyalar. 
Men elektron darsliklardan foydalanaman. Elektron darsliklarning afzalliklari 
quyidagilardan iborat:
- birinchidan, ularning harakatchanligi, ikkinchidan, kompyuter tarmoqlarini rivojlanishi 
bilan aloqaning mavjudligi. 
Ingliz tili bo'yicha yagona davlat imtihoniga tayyorgarlik ko‘rishda zamonaviy elektron 
ta‘lim manbalaridan foydalanaman. 
O‘quv vositasi sifatida kompyuterning o‘ziga xosligi murakkablik, ko'p qirralilik, 
interaktivlik kabi xususiyatlar bilan bog‘liq. Multimedia dasturlariga asoslangan interfaol ta‘lim 
sizga butun uslubiy, didaktik, pedagogik va psixologik printsiplarni to‘liqroq amalga oshirishga 
imkon beradi, o‘quv jarayonini yanada qiziqarli va ijodiy qiladi. Ammo shuni yodda tutish 
kerakki, darsda kompyuter o'qituvchini o‘rnini bosa olmaydi. Siz o‘z vaqtingizni 
kompyuteringiz bilan sinchkovlik bilan rejalashtirishingiz va undan juda zarur bo‘lgan vaqtda 
aniq foydalanishingiz kerak [1]. 
Bugungi kunda hech kim chet tilini erta o‘rganish nafaqat uning yanada mustahkam va 
erkin amaliy bilimini olishga yordam beradi, balki katta intellektual va axloqiy salohiyatga ega 
ekanligiga amin bo‘lishiga hojat yo‘q. Muloqotni 2-sinfdan boshlab, o‘quvchilarni tarbiyalash 
va rivojlantirish jarayonlari zamonaviy usullarning asosiy oqimiga amal qilishi juda muhimdir. 

---

341 
Boshlang‘ich maktabda ingliz tili darslarida AKTdan foydalanishning asosiy maqsadlari: 
- tilni o‘rganish uchun motivatsiyani oshirish; 
- nutq kompetentsiyasini rivojlantirish: chet tilidagi haqiqiy matnlarni tushunish, 
shuningdek izchil asosli bayonotlarda ma'lumot etkazish qobiliyati; 
- lingvistik bilimlar hajmini oshirish; 
- tarjima qilinadigan til mamlakatining ijtimoiy-madaniy xususiyatlari to‘g‘risida bilim 
hajmini kengaytirish; 
- ingliz tilini mustaqil o'rganish qobiliyati va tayyorgarligini rivojlantirish. 
Boshlang‘ich maktabda sinfda AKTdan foydalanish tushuntirish-illyustratsiyali o‘qitish 
usulidan faoliyatga asoslangan usulga o‘tishga imkon beradi, bunda bola ta‘lim faoliyatining 
faol sub‘ektiga aylanadi. Bu talabalar tomonidan bilimlarni ongli ravishda o‘zlashtirishga 
yordam beradi. 
Boshlang'ich maktabda AKTdan foydalanish quyidagilarga imkon beradi: 
- o‘quvchilarning bilim faolligini kuchaytirish; 
- darslarni yuqori estetik darajada o'tkazish (musiqa, animatsiya); 
- ko‘p darajali vazifalardan foydalangan holda talabaga individual ravishda murojaat 
qilish. 
- Bu erda chet tili o‘qituvchisi qanday rol o‘ynaydi? 
- bu bolalar chet tilini aloqa vositasi sifatida ishlatishda psixologik to'siqlarni hali 
boshdan kechirmagan yoshdagi kichik o‘quvchilarni ular uchun yangi makon bilan ilgari 
tanishtirishga hissa qo'shishi kerak; bolalarda chet tilida muloqot qilishga tayyorlikni va uni 
keyingi o‘rganishga ijobiy munosabatni shakllantirish. 
O‘qituvchi yosh o‘quvchilarning nutq qobiliyatlari va ehtiyojlarini inobatga olgan holda 
nutq, tinglash, o‘qish va yozishda boshlang'ich kommunikatsiya ko'nikmalarini shakllantirishi 
kerak. 
Kichik maktab o'quvchilarini chet ellik tengdoshlar dunyosi va bolalar uchun 
o‘rganilayotgan chet tilidagi bolalar fantastikasi namunalari bilan tanishtirish. 
oilaviy, kundalik, tarbiyaviy muloqotga xos o‘yin vaziyatlarida o‘ynagan ijtimoiy rollar 
doirasini kengaytirish orqali bolalarni chet tilidan foydalangan holda yangi ijtimoiy tajriba bilan 
tanishtirish; boshlang'ich maktab o'quvchilarining qiziqishlariga javob beradigan maqsadli til 
mamlakatlarining huquqlari va urf-odatlari to‘g‘risida g‘oyalarni shakllantirish. 
Boshlang‘ich maktabda ustuvor yo‘nalish bu mavzuni o‘qitishning tarbiyaviy va 
rivojlantiruvchi tomonidir. Chet tili o‘quvchilarni boshqa madaniyat dunyosi bilan tanishtiradi, 
ularni nutq, o‘qish va yozish jarayonida eng oddiy kommunikativ va kognitiv vazifalarni 
mustaqil ravishda hal qilish qobiliyatlari va ko‘nikmalarini shakllantirishga yo'naltiradi, 
tashabbuskorlik, qobiliyat kabi shaxsiy xususiyatlarni shakllantiradi. jamoada ishlash, o'z nuqtai 
nazarini himoya qilish qobiliyati va mavzuni o'rganishga doimiy qiziqish. 
Boshlang'ich maktab o'quv jarayonida AKTdan foydalanish variantlari: 
- multimedia ko‘magi bilan dars; 
AKT bilan ishlashning men uchun eng samarali shakllari Power Point taqdimotlari va 
elektron darsliklardan foydalanishdir. Taqdimotlar o‘qituvchi uchun ham, talabalar uchun ham 
qulaydir. Bu taqdim etilgan materialni idrok etish va yodlash samaradorligini oshirishga 
yordam beradi. Darsga tayyorlangan prezentatsiyalar mazmunan katta, yorqin, esda qolarli. 
Multimedia taqdimotining odatiy vizual materiallar bilan taqqoslaganda afzalligi o‘quvchilarga 
ko'proq hissiy ta‘sir ko'rsatadi, bu diqqatni jamlashga va natijada materialni yaxshiroq 
o'zlashtirishga yordam beradi. 
2-sinfda foydalangan prezentatsiyalarimdan biri ekranda namoyish etiladi. 
Multimedia texnologiyalaridan foydalanish mumkin: 

---

342 
- o‘qituvchining tushuntirishiga yordamchi sifatida; 
Men o‘z amaliyotimda qisqa darsliklar, asosiy formulalar, diagrammalar, chizmalar, 
animatsiyalarni o‘z ichiga olgan maxsus darslar uchun maxsus yaratilgan multimedia taqdimot 
yozuvlaridan 
foydalanaman. 
Yangi 
mavzuni 
tushuntirish 
jarayonida 
multimedia 
prezentatsiyalaridan foydalanganda freymlarning chiziqli ketma-ketligi etarli bo‘lib, unda 
mavzuning eng foydali daqiqalarini ko‘rsatish mumkin. Ekranda ta‘riflar va diagrammalar ham 
paydo bo‘lishi mumkin, ularni bolalar daftarga ko‘chirib olishadi, o'qituvchi esa takrorlashga 
vaqt yo‘qotmasdan ko'proq gapirib berishga ulguradi. 
- bilimlarni boshqarish; 
Kompyuter sinovlaridan foydalanish o‘quv jarayoni samaradorligini oshiradi, maktab 
o‘quvchilarining bilim faolligini faollashtiradi. Sinovlar savollar qo‘yilgan kartochkalarning 
variantlari bo‘lishi mumkin, unga javoblar talaba daftarlarga yozadi, o‘qituvchining iltimosiga 
binoan slaydlarning o‘zgarishi ma‘lum vaqt oralig‘idan keyin avtomatik ravishda o‘tish uchun 
sozlanishi mumkin. 
Ushbu texnologiyaning quyidagi xususiyatlarini ajratish mumkin: 
- darsda ravshanlikdan foydalanish darajasini oshirish; 
- dars samaradorligini oshirish; 
- boshqa predmetlar bilan fanlararo aloqalarni o‘rnatish; 
- axborot texnologiyalarini yaratadigan yoki ishlatadigan o‘qituvchi o‘quv materialini 
taqdim etish mantig'iga katta e‘tibor berishga majbur bo‘ladi, bu o'quvchilarning bilim 
darajasiga ijobiy ta‘sir ko‘rsatadi; 
- shaxsiy kompyuterga munosabat o‘zgarib bormoqda. Yigitlar buni inson faoliyatining 
har qanday sohasida ishlashning universal vositasi sifatida qabul qila boshladilar; [2]. 
Kompyuterdan foydalanish nafaqat o‘rganish samaradorligini ko‘p marotaba oshiribgina 
qolmay, balki talabalarni ingliz tilini yanada mustaqil o'rganishga undaydi. 
Zamonaviylik kundalik muloqotda va kasb-hunar sohasida chet tilini o‘rganish va amaliy 
bilishga tobora yuqori talablarni qo‘yadi. Axborot texnologiyalaridan foydalanish o‘quv 
vositasi sifatida kompyuterning ulkan imkoniyatlarini ochib beradi. 
Chet tili darslarida va darsdan keyin AKTdan foydalanish tajribasini tahlil qilib, 
quyidagicha xulosa qilishimiz mumkin: 
multimedia texnologiyalari o‘quv jarayonini tezlashtiradi: 
- talabalarning fanga bo‘lgan qiziqishini keskin o‘sishiga hissa qo‘shish; 
- materialni assimilyatsiya qilish sifatini oshirish; 
- o‘quv jarayonini individualizatsiya qilishga imkon berish; 
- baholashning subektivligidan qochishga imkon berish. 
- kompyuter texnologiyalaridan foydalanish menga quyidagilarga imkon beradi: 
- darsni yangi mazmun bilan to‘ldirish; 
- atrofdagi dunyoga ijodiy yondoshishni, o'quvchilarning qiziquvchanligini rivojlantirish; 
- axborot madaniyati elementlarini shakllantirish; 
- kompyuter dasturlari bilan oqilona ishlash ko'nikmalarini singdirish; 
- kompyuter texnologiyalarini rivojlantirishda mustaqillikni saqlab qolish; 
- zamon bilan hamnafas bo‘lish. 
Xulosa qilib shuni ta'kidlash kerakki, ta'lim jarayoniga axborot texnologiyalarini joriy 
etish an‘anaviy o'qitish usullarini istisno etmaydi, balki ular bilan mashg'ulotning barcha 
bosqichlarida: tanishtirish, o'qitish, qo‘llash, nazorat qilish bilan uyg‘unlik bilan birlashtiriladi. 
Ammo axborot texnologiyalaridan foydalanish nafaqat o'qitish samaradorligini oshirishga, balki 
talabalarni ingliz tilini yanada mustaqil o‘rganishga undaydi.