Ӛзбекстан республикасы жоқары ҩӘм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги әжинияз атындағы нӛкис

hisobga olgan holda egallagan o’rni to‘g‘risida xulosalar chiqarish imkonini beradi. 
Milliy ta‘lim tizimini isloh qilish, ta‘lim mazmunini, pedagog kadrlar tayyorlash va 
ularning malakasini oshirish dasturlarini takomillashtirish hamda mutaxassislar tomonidan 
darsliklarning yangi avlodini yaratishda qo‘llaniladi. 
Xalqaro tadqiqotlar ta‘lim sohasidagi milliy tadqiqotlarni sifatli o‘kazishga ijobiy ta‘sir 
ko‘rsatadi. 
O‘zbekistonda turli tashkilotlarning yetakchi mutaxassislarini jalb qilgan holda xalqaro 
tadqiqotlarda ishtirok etish orqali mahalliy mutaxassislarimizda monitoring tadqiqotlarini 
o’tkazish madaniyati rivojlanadi, ta‘lim sifatini baholashning xalqaro standartlarga 
moslashuviga olib keladi. 
Qanday xalqaro baholash dasturlari mavjud? 
PISA – o‘quvchilarning ta‘limiy yutuqlarini baholash xalqaro dasturi 
PIRLS – matnni o‘qish va tushuntirish darajasini aniqlovchi xalqaro tadqiqot 
TIMSS – maktabda matematika va aniq fanlar sifatini tadqiq qiluvchi xalqaro monitoring 
ICILS - kompyuter va axborot savodxonligi bo‗yicha xalqaro tadqiqot 
kabi bir qator xalqaro dasturlar mavjud bo‗lib, ular rivojlangan davlatlardagi ta‘lim sifatini 
yanada oshirishdasi mezon sifatida keng qo‘llanilmoqda. 
Maqsad: maktabda olingan malaka, bilim va ko‘nikmalarni hayotda qo‘llashni bilish va 
natijani tahlil qila olish, vaziyatdan chiqa olish, baholashni bilish.
PISA (inglizcha - Programme for International Student Assessment) - turli 
davlatlarda 15 yoshli o‗quvchilarning savodxonligini (o‘qish, matematika, tabiiy fanlar) hamda 
bilimlarini amaliyotda qo‘lash qobiliyatini baholovchi dastur. 

---

358 
Bu dastur 3 yilda bir marotaba o‘tkaziladi. Dastlab 1997-yilda ishlab chiqilgan va 2000-
yilda birinchi marta qo‘llanilgan. 
Xalqaro Iqtisodiy hamkorlik va rivojlantirish tashkilotiga Xalq ta‘limi vazirligi 
mamlakatdagi hamma maktablarni ro‘yhatini yuboradi. Kompyuter ixtiyoriy tanlashi natijasida 
maktab raqamlari tanlab beriladi. So‘ngra o‘sha tanlangan maktablarning 4-sinf va 8-sinf 
o‘quvchilarining ro‘yhati yuboriladi. O‘sha ro‘yhatdan ixtiyoriy o‘quvchilar tanlanadi. So‘ngra 
markazlashtirilgan holda o‘sha o‘quvchilardan xalqaro ekspertlar kompyuterda imtixon 
olishadi. Bunda imtixon topshiruvchi o‘quvchilar soni o‘sha sinf umumiy sonining 2% ini 
tashkil qiladi. 
Test topshiriqlari ―ochiq‖ va ―yopiq‖ test turlaridan, rasmlar, diagrammalar, jadvallardan 
iborat. Test topshiriqlarini bajarish uchun 7 soat vaqt beriladi. 2015-yildan buyon testlar 
kompyuterda topshiriladi. 
Tabiatshunoslik darslarida PISA testlaridan foydalanish o‘quvchilarning fikrlash doirasini 
kengayishiga, bilimini oshishiga yordam beradi. Bulardan tashqari PISA testlari yordamida har 
bir darslarni integratsiya qilish imkoniyati ham tug‘iladi. Masalan; rasmlar yordamida tuzilgan 
PISA testlarda tasviriy san‘at, o‘qish, matematika, tarbiya, texnalogiya, ona tili fanlari bilan 
integratsiyalanadi. PISA testlarini qo‘llashdan asl maqsad o‘quvchilarni zamon talablariga mos, 
raqabotbardosh kadrlarni yaratish, o‘quvchilar o‘rgangan bilim va ko‘nikmalarini hayotda 
kerakli vaziyatlarda qo‘llay olish kompetensiyasi hisoblanadi. 
Ta‘limning asosiy vazifasi o‘quvchida jamiyatda muvaffaqiyatli hayot kechirish uchun 
bugun va kelajakda kerak bo‘ladigan ko‘nikmalarni shakillantirishdir. O‘quvchilarga doimiy 
tarzda va shiddat bilan o‘zgarayotgan, oddiy savodxonlikdan tashqari ―XXI asr‖ ko‘nikmalariga 
ega shaxslarni dunyoga moslashishga ko‘maklashish. Bugungi o‘quvchi kelajakda hozir hatto 
mavjud bo‘lmagan sohalarda ishlashi, yangi muammolarni yangi texnalogiyalar orqali hal etishi 
kutilmoqda. O‘quvchida kreativ fikrlash ko‘nikmasini shakillantirish ularga tobora 
murakkablashayotgan mahalliy va global muammolarni noodatiy yondashuv orqali hal etish 
imkonini beradi.
Maktabda kreativ fikrlashni rivojlantirishning ahamiyati faqat mehnat bozori bilan 
cheklanmaydi. Maktab yoshlar uchun o‘z qobiliyat va ko‘nikmalarini, ijodiy talantlarini kashf 
etishda muhim ahamiyatga ega. Maktabda o‘quvchilarning motivatsiyasi va qiziqishini oshirish 
uchun, barcha o‘quvchilarning ijodiy salohiyati va shijoatini hisobga oluvchi ta‘limning yangi 
shakillari yo‘lga qo‘yilmoqda. Bu ayniqsa ta‘lim jarayoniga unchalik qiziqish bildirmayotgan 
o‘quvchilarga yordam berishi mumkin va ular o‘z fikrini ayta olishiga, salohiyatini ochishga 
xizmat qiladi. 
1. 
Yog‘ingarchilikka mos bo‘lmagan holatni toping?
A) qor; B) jala; S) yomg‘ir; D) shamol; 
2. Qaysi hayvon issiq o‘lkalarda yashamaydi? 
A) oq ayiq; B) fil; S) zebra; D) jirafa; 

---

359 
2. 
Sigir sut beradi, tovuqchi - ….? 
A) yog‘; B) tuxum; S) ip; D) xo‘roz; 
5. Avgust yoz bo‘lsa, noyabr bu - ?
A) oktabr; B) qish; S) yomg‘ir; D) kuz; 
5. Jumadan so‘ng - shanba, dushanbadan so‘ng - ….? 
A) payshanba; 
B) seshanba; S) hafta; 
D) kun;
6. Kasbga mos so‘zni toping?
A) oshpaz;
B) ona; S) do‘st; D)qo‘shni

---

360 
7. Yo‘l transporti - bu 
A) kombayn; B) avtobus; S) traktor; D) ekskavator;
8. 1 yilda nechta oy bor?
A) 24 ta; B) 3 ta; S) 12 ta;
D) 5 ta; 
9. O`zbekistonda bayramlarning eng ulug`i qaysi javobda aks etgan? 
A)Navro`zi olam; B)Ayollar bayram; C)Mustaqillik bayrami; D)Yangi yil
10.Qaysi mutafakkirni o`zbek adabiy tilining asoschisi sifatida taniymiz? 
A)Bobur; B) Alisher Navoiy; C)Islom Karimov; D)Ustozlar; 
Adabiyotlar 
1. Ta‘lim sifatini baholash bo‘yicha xalqaro tadqiqotlarni amalga oshirish milliy 
markazi. ―O‘quvchilarning matematik, tabiiy-ilmiy fanlar hamda o‘qish savodhonligini 
baholashga mo‘ljallangan topshiriqlar to‘plami‖.
2. Mamadinova N., Ahmedova M. ―Atrofimizdagi olam‖ umumiy o‘rta ta‘lim 
maktablarining 1-sinfi uchun darslik. ―O‘qituvchi‖ nashriyot - matbaa ijodiy uyi Toshkent – 
2019.
3. Bahramov A Sharipov Sh., Nabiyeva M. ―Tabiatshunoslik‖ umumiy o‘rta ta‘lim 
maktablarining 4-sinfi uchun darslik. ―Sharq‖ nashriyot – matbaa aksiyadorlik kompaniyasi 
bosh tahririyati Toshkent – 2020.
4. Elektron adabiyotlar: Ziyonet.uz.www. Sadikov.uz  
https://baxtiyor.uz