%збекстан республикасы жо№ары

Dialektizmler – 1) Til biliminde: Ádebiy tilde ushıraspaytuǵın belgili bir dialektke tiyisli sózlerdi yamasa sóz birikpelerin aytadı; 2) Ádebiyattanıwda: kórkem shıǵarmada personaj tilin daralastırıw, ózinsheligin beriw maqsetinde qollanılatuǵın dialektlik sózler hám sóz birikpeleri. Dialektizmler – kórkemlew qurallarınıń bir túri.
Tandır japqan jeńgeylerden bar mirát, Ruxsat joq awız tiymey ótiwge,
Kúnshıǵısqa sapar shekken azamat, Asıq, dostım, biziń jaqqa jetiwge.
(I.Yusupov).
Bul qosıqtaǵı “tandır japqan” sóz dizbegi arqa dialektke (Shımbay govorına) tán bolıp, bul orında ádebiy tildegi «nan japqan» sózin qollanǵanda qosıqtaǵı ırǵaq, uyqasıqtıń muzıkalılıǵı buzıladı.
Frazeologizmler – grekshe fhrasis – gáp, sóz, logos – bilim degen mániste. Kórkem shıǵarmada qollanılatuǵın obrazlı sózlerdiń birikpesi. Olar, tiykarınan, bir-birinen ajıralmaytuǵın turaqlı birikpeler bolıp keledi. Olardı qollanıw arqalı jazıwshı obrazlılıqtı kúsheytedi. Mısalı, “Ol quwanǵanınan kókiregi qarıs ayırılıp, ókpesin qolına alıp juwırıp keldi”. Bul jerde adamnıń qattı quwanǵan halatı frazeologizmlerdiń járdeminde kórkem hám anıq berilgen.
Varvarizmler – latınsha barbaris – kelgindi sózinen qáliplesken atama. Kórkem shıǵarmada basqa tilllerden kirgen sózlerdi, sóz birikpelerin, gáplerdi varvarizmler dep ataydı. Varvarizmler súwretlew qurallarınıń biri bolıp, kóbinese, shıǵarma jazılıp atırǵan tilde ekvivalent sózler tabılmaǵan jaǵdaylarda qollanıladı. Varvarizmniń túrleri bar. Francuz tilinen kirgen sózler gallicizm, nemec tilinen kirgen sózler germanizm, arab tilinen kirgen sózler arabizm, parsı tilinen kirgen sózler parsizm yamasa iranizm, túrkiy tillerden kirgen sózler túrkizm dep ataladı.
Varvarizmlerdi kózsiz qollana beriwge bolmaydı, bul jaǵdayda shıǵarmanıń tili shubarlanıp, onıń kórkemlik dárejesi tómenleydi. Sonlıqtan, varvarizmlerdi súwretlep otırǵan dáwir ruwxın, tipik sharayatlardı beriw ushın, qaharman xarakterin daralastırıw ushın qollanadı. Varvarizmler avtor jaratıp otırǵan obrazdı bayıtıw, kórkeytiw ushın járdem beredi.
«… A-al, ózińiz neǵıp júrsiz mobiliyzaciyanıń mapazında, aqsaqalsız… Nu chto-j, bir bandit kulak qamalǵan eken, siz ne, advokatsız ba!... “Wákildiń barıwın kútiń!” dep, xat jazǵan bolsa, nu chto-j, ispolkom-húkúwmet, kútiń, nu chto-j,…
– Oybay-aw, - dedi hawlıǵıp, jındı ma, birew ayǵaylap júgirip keledi, - dedi aytıp awız jıyǵan joq. – Tınısh! - dedi Tayırov qolın joqarı kóterip. – Sizge
balaqay, kim ikani kirek emes, ne degeni kerek. Tak-chto, qulaǵıńızdı tutıp turǵaysız, - dep gá tatarsha, gá orısshanı sapırıstırdı da Sayımbetti bir tekshe tómenletip, wazdı basqardı da kete berdi. – Sóz oblasttıń kórnekli rabotnigi, usı Xalqabadtıń qızı Shotan qızı Sulıwshashqa…» (Sh.Seyitov).
Mısaldaǵı astı sızılǵan sózler kórkem shıǵarmada túrli millet wákilleriniń obrazın individuallastırıw máqsetinde qollanılǵan.