Ózbekstan respublikasi joqari hám orta arnawli bilimlendiriw ministligi
Download 1.51 Mb. Pdf ko'rish
|
OMK-Zamanogoy anorganikaliq ham analitikaliq ximiya
- Bu sahifa navigatsiya:
- Tabl. 1. Joqarı ótkizgishlikke iye material qarsılıǵınıń temperaturaǵa baylanıslıǵı
- Qadaǵalaw sorawları
|
Metall-metall baylanisi. F. Kottonni usınısı boyınsha ligandlar menen oralǵan hám óz-ara baylanısqan bir neshe metall atomlarinan payda bolǵan ximiyalıq birikpelerdi klaster zatlar dep ataladı. Ulıwma alǵanda bunday jaǵdaydaǵı zatlar júdá kóp hám ximiyalıq reakciyalarda bólek qatnasadı. 4
Klaster (ińlis tilinen alınǵan bolıp, cluster- baylam, toplam, uyım degendi bildiredi) – bir-biri menen tıǵız baylanısqan, bir-birine jaqın jaylasqan ionlar, atomlar, molekulalar toparı. Birinshi márte XX-ásirdiń basında sınaptıń metall- metall baylanısına iye bolǵan Hg 2 CI
quramlı birikpesine itibar berildi. Bul birikpedegi metall atomı klaster hám birikpeniń ózi klasterli birikpe dep ataldı. Klasterli birikpelerge tiykarı klaster dúziwshi element atomınan hám klaster bólekshelerden turatuǵın ulıwmalıq belgilerine iye bolǵan birikpeler kiredi. Bunday birikpeler kóp tiykarlı karboniller, nitroziller hám galogenidli kompleksler arasında kóplep ushıraydı. Bunday birikpelerdi payda etken metallar ádette tómen oksidleniw dárejesine iye boladı hám sol sebepli olarda elektron bultınıń tıǵızlıǵı birikpedegi hámme atomlar boyınsha delokallasqan (bólistirilgen yamasa tarqalǵan) boladı. Klaster birikpelerdi kópshilik jaǵdayda balqıw hám qaynaw temperaturası joqarı bolǵan metallar Zr, Nb, Mo, Tc, Re, Ta, Ru, Rh, Hf, Pt, Ir, Os t.b. payda etedi. Metall klasterleriniń molekulası ligandlar menen qorshalǵan, tuwrıdan tuwrı metall-metall tásirlesiwine múmkinshilik beretuǵın bir-birine jaqın jaylasqan (0,35nm den artpaytuǵın aralıqta) metall atomları tiykarınan turadı. Házirgi waqıtta 1000 den artıq klaster birikpeler belgili. Olardıń alınıwı termodinamik, kinetik faktorlarǵa baylanıslı. Házirge shekem olar sintez qılıp alıwdı jaqsı usılları joq. Kópshilik klaster birikpelerdi monoyadroli birikpeleri
4 D.F.Shriver and P.W.Atkins'. Inorganic Chemistry. Oxford university press. UK, 2010., 466-бет. termoliz qılıw usılı menen alınadı. Металл-металл baylanislar. 5 Klaster zatlardı hám olardı hár tárepleme úyreniw menen birge olardaǵı metall -metall baǵlardı tábiyaatı tuwrısında maǵlıwmatlar rawajlandi. Házirgi waqıtta hár bir d- elementke tuwrı keletuǵın hár túrlı márteli ( -, hám - kem túrde -baylanisli) eń keminde bir klaster zat anıqlanǵan. Bul baǵlar payda bolıwı múmkin egerde óz-ara tásir qılıp atırǵan metallardiń orayları arasındaǵı aralıq olardı kovalent raduslarini jıyındısına teń (yamasa kishi) bolsa. Zatlarda Me-Me baylanislrı bolıwı múmkinligin olardaǵı metall -metall arasındaǵı aralıqtı, metallarniń kristall torındaǵı atomlar-aralıq aralıqlarına salıstırıw arqalı (metall -metall arasındaǵı aralıqlardı tek RSA arqalı anıqlanadı ) biliw múmkin. Bunnan tısqarı paramagnit jaǵdayında bolıwı kerek bolǵan (toq elektronlar esabına ) zatlar diamagnit (elektronlar juftlashsa) jaǵdayına ótken boadi. Mısalı, birdey tipdegi bolǵan zatlar [Cr 2 Cl 9 ] 3- hám [W 2 Cl 9 ] 3- kórip shıǵamız : [Cr
2 Cl 9 ] 3- - de d Cr-Cr = 0,31 nm (sap metallda d Cr-Cr = 0,25 nm), birikpe paramagnit ózgeshelikke iye Me-Me baylanisi joq.
[W 2 Cl 9 ] 3- da d = 0,24 nm (taza metallda d W-W = 0,28 nm), birikpe úshlemshi baylanis esabina diamagnit qásiyetke iye.
Klaster gruppalarında metallardiń minimal sanı neshege teń bolıwı tuwrısında hár túrlı pikirler bar. Kottonnińpikrine qaraǵanda, olardıń sanı úshewden (3) kem bolmawi kerek. Ayırımlar eki yadroli birikpelerdi de klaster tipine kirgizedi. Klaster birikpelerdi rentgenostrukturalıq analiz (RSA) usılı menen olardıń dúzilisin biliw múmkin. Klaster tipindegi kópshilik birikpeler ishinde kópir halatinda hám kópirsiz halatindagi ligandli kompleks birikpeler de bar. Úsh yadroli klaster zatlar tipine reniy xloridi mısal bolıwı múmkin. Onıń dúzilisi tómendegishe kóriniske iye.
5 D.F.Shriver and P.W.Atkins'. Inorganic Chemistry. Oxford university press. UK, 2010., 467-бет.
Metallar arasindagi qos baylanis bekkem bolıp hátteki joqarı temperaturada da (600
0 ge shekem ) [Re 3 Cl
] gruppası buzilmay saqlanadı. Reniy xloridi basqasha dúziliske iye bolǵan [Re 3 Cl
] 3- gruppasın da payda etedi. Bul zatlar suwda hám spirtte eritilgende de klaster gruppaları saqlanıp qaladı. Eritpede metall karkasın qorshap turǵan baylanistiriwshi atomlar gidroksil (OH - ) gruppasına yamasa basqa ionlarǵa almasiwı múmkin. 6
Re 3 Cl 9 , [Re 3 Cl 12 ] 3- lerde d Re-Re
= 0,248 nm (taza metallda - 0,275 nm). Baylanis ekilemshi Re = Re. Tómendegi birikpelerde [Mo 2 Cl
] 4- d Mo-Mo = 0,214 nm (taza metallda - 0,278 nm). Bul birikpede baylanis tórtlemshi Мо Мо xarakterge iye. [Re 2 Cl
] 2-
birikpede de metallar ortasinda baylanis tórtlemshi xarakterge iye: d Re-Re = 0,224 nm (taza metallda - 0,275 nm). Ayırım awir d- elementler ushın, oksidleniw dárejesi tómen jaǵdayında (Nb, Ta, Mo, W, Re) metall -metall baylanis payda etiw xarakterli bolıp tabıladı. 7
Sonı názerge alıw kerek, Me-Me baylanisi arasındaǵı aralıqtıń azayıwı hám olardıń diamagnitli qásiyetti ıyelewi, hámme waqıt birikpelerde metall -metall (Me-Me) baylanisı payda boladı degen juwmaq tuwrı bo'la bermeydi.
Klaster birikpelerdiń isletiliwi. Klaster zatlardan arnawlı tarawlarda paydalanıladı. 1) Klaster katalizi - kataliz processleriniń tiykarǵı baǵdarlarınan biri; 2) Biokataliz - biokatalizatorlar quramına kiredi (oksidlew-qaytarılıw
6 D.F.Shriver and P.W.Atkins'. Inorganic Chemistry. Oxford university press. UK, 2010., 471-бет. 7 D.F.Shriver and P.W.Atkins'. Inorganic Chemistry. Oxford university press. UK, 2010., 467-бет. fermentleri); 3) Oǵada -ótkezgish ózgeshelikke iye bolǵan jańa materiallardı alıwda tiykarǵı rolni atqaratuǵın. Meditsinada «altin nanobóleksheleri»- temir-kremniyli klasterler hám altınnıń klasterleri rak isikine kiritilgende hám oǵan mikrotolqinli nurlanıw jiberilgende olar rak kletkalarin tawıp, joq etiwge járdem beredi. Bul bólekshelerdiń qabıqları energiyanı jutip, onı ıssılıq energiyasına aylandıradı. Bul qabıqshalar rak kletkalarınıń markerlerine iye, bul markerler nanobólekshelerdi kesel kletkalarǵa baylanısıwın támiyinleydi. Rak kletkalarin 50- 55 0 S ga shekem qizdırıw dawamında olardıń membranasın buzıw jáne bul menen kletkanıń ólimine alıp keliw múmkin. Bul klasterler saw kletkalarǵa zıyansiz bolıp tabıladı. Qánigelerdiń pikirine kóre, bul klasterler menen rak keselliginiń eń kishi metastazalarni emlew múmkin. Eń tiykarǵısı, bul usıl menen erte diagnoz qoyıw operatsiyasız rak keselligin emlew múmkin.
Joqarı ótkiziwshilikke iye zatlar tuwralı ulıwma maǵlıwmatlar. 1911 jılı pol'sha fizigi Kamerlin-Onnes, birinshi márte suyık geliydi aldı hám absolyut nol'ge jaqın temperaturadaǵı materiallardı úyrene otırıp, 4K de sınap tolıǵı menen elektr qarsılıǵın joq etetuǵınlıǵın hám joqarı ótkizgishlikke iye bolatuǵınlıǵın ashtı. 1933 j. Meysner hám Oksenfold joqarı ótkizgishlikke iye materiallar ideal diamagnetik yagnıy óz kóleminen magnit maydanı sızıqların tolıgı menen iyteretuǵınlıǵın kórsetti. Materiallardıń burın belgisiz bolǵan bunday qásiyetleri óndiristiń effektiv sistemaların qurıw, úlken aralıqtan energiya beriw hám toltırıw, joqárı energiyalı generatorlar, magnit kópshigindegi joqarı tezlikli transportlar, termoyadrolar ushın quwatlı magnit sistemaları, elementar bólekshelerdi tezletkishler, joqarı tezlikli elektron esaplaw mashinaları hám joqarı sezgirli diagnostikalıq úskenelerdi dúziw múmkinshiliklerin ashıp berdi. Biraq bul ideyalardı iske asırıwda tosqınlıqlar – bul joqarı ótkizgishlik jaǵdayına ótiwdiń oǵada tómen temperaturada (kritikalıq temperatura) ámelge asıwı edi. Sońǵı 75 jıl ishinde onı NbsGe intermetallidinde suwıtkısh retinde oǵada qımbat bolǵan suyık geliydi paydalanw arqalı 23,2 K ge kóteriw múmkinshiligine iye boldı. Joqarıraq kritikalıq temperaturaǵa iye materiallardı alıw oǵada qıyınshılıq tuwdırdı, sonlıqtan Britaniya pacha jámiyeti kritikalıq temperaturanı bir gradusqa bolsada kótergen adam ushın on mıń funt sterliń sıylıq beretuǵınlıq daǵazaladı. 18 oktyabr 1986 j "Zeicchrift fur Physik" jurnalda shveciya alımları I.Bednorc hám K.Myullerdiń mıs oksidi, lantan hám bariydan (La2-xBaxCu04) turatuǵın keramikanıń 30 K temperaturada joqarı ótkizgishlik qásiyetke iye bolıwı tuwralı maqala járiyalandı. 1987j yanvar'da SShA, Yaponii hám Kitay laboratoriyalarında shveycariya alımlarınıń ashılıwların úyreniw baslanadı hám 1987j fevral'da Texass universiteti izertleyashlileri professor K. Chu basshılıǵında kritikalıq temperaturası 93K bolǵan bariy, ittriy hám mıs oksidlerinen turatuǵın YBa 2 Cu
O 7-x
joqarı ótkizgishlikke iye keramikanı sintezledi. 1988 j yaponiya alımı Maeda Bi2Sr2Can-1CunO2n+4, n=2 quramǵa iye C=110K bolǵan birikpeni sintezledi. Bir aydan soń amerika fizigi A. Xerman C = 125K bolǵan Tl 2 Ba 2 Ca 2 Cu 3 O 10 quramlı joqarı ótkizgishti sinteledi. 1993 jılı Moskva mámleketlik universitetinde E. Antipov hám S. Putilin tárepinen quramında sınap HgBa 2 Ca
Cu n O 2n+2 (n=1-6) joqarı ótkizgishler sintezlep alındı. Ayırım metallar ózgeshe bir ájayıp qásiyetlerge iye boladı: suwıtqanda olardıń elektr qarsılıǵı qádimgishe páseyedi, biraq belgili bir temperaturaǵa jetkende bul qarsılıq tolıǵı menen joq bolıp ketedi. Sol waqıtları olardı joqarı ótkizgishlikke iye jaǵdayǵa ótti dep ataydı. Júdá joqarı ótkizgishlikke iye zat qarsılıǵın joǵaltqan temperatura kritikalıq temperatura dep ataladı (súwret 1).
Joqarı ótkizgishlikke iye materiallardı paydalanıw házirgi zaman úskeneleriniń texnikalıq hám ekonomikalıq parametrlerin jaqsılıw jolların ashıp beredi yamasa qádimgi texnika járdeminde sheship bolmaytuǵın mashqalalardı sheshiwdiń jańa jolların ashıp beredi. Joqarı ótkizgishlerdi paydalanıw tarawlarınıń biri — 20 kA/m shekem bolǵan joqarı magnit maydanın payda etiw bolıp tabıladı. Bunday maydanlar plazma fizikasında, joqarı energiyalar fizikasında, yadrolıq fizikada tezletkishler retinde, joqarı tez tásirli esaplaw mashinalarında qollanıladı. Joqarı ótkizgishlik qubılısı Kamerliń Opess tárepinen ashıldı. Birinshi joqarı ótkizgish — sınap óziniń qarsılıǵın 4 K teperaturaǵa shekem suwıtqanda joyıtadı (- 269 °S). Joqarı ótkizgishlik qásiyetke metallar, quyma hám metallardıń birikpeleri, sonday-aq, metallıq jaǵdayındaǵı metall emes ximiyalıq zatlar, organikalıq birikpeler hám ionlıq kristallar iye bolıwı múmkin. Joqarı ótkizgishlikke iye taza elementlerdi tómendegi toparlarǵa bólip klassifikaciyalawǵa boladı: 1) ótkermeli emes metallar Si, Ge, As, Sb, Bl, Se, Te, joqarı basımda joqarı ótkizgishlik qásiyetke iye boladı; 2) ótkermeli metallar 3d, 4d hám 5d elementleri, olarda tártip nomeriniń artıp barıwı menen ishki qáddiler tolıp baradı; 3) Li, Cs, Gr, Pr, Nd, Eu tiykarındaǵı juqa plenkalı strukturalar. Taza elementlerdiń kritikalıq temperaturası 10 K nen aspaydı. Taza elementlerdi balqıtqanda qattı eritpeler hám intermetall birikpeler túrindegi quymalar payda bolıwı múmkin. Usı topardaǵı materiallar ushın joqarı ótkizgishlik jaǵdayına ótiwdegi eń joqarı temperatura Nb 3 Ge (23,3 K) intermetall birikpesi ushın anıqlanǵan.Tablicada ayırım texnologiyalıq quymalardıń kritikalıq temperaturaları keltirilgen. Табл. 2. Жоқары өткизгишликке ийе қуймалардың қәсийетлери
Joqarı ótkizgishlik jaǵdayı materialdıń temperaturasınıń Tc ǵa artıwı menen buzılıp qoymastan elektr togı tıǵızlıǵınıń Jc hám magnit maydanınıń Hc belgili bir (kritikalıq) mánislerinde de buzılıwı múmkin. Sonlıqtan, keltirilgen quymalardıń energetika hám elektromexanikada praktikalıq qollanılıwı kóz-qarasınan qaraǵanımızda olardı magnit maydanınıń tásirindegi togtıń tıǵızlıǵı, ótiwiniń kritikalıq temperaturası boyınsha bahalaw kerek boladı. Sanaatta sım túrinde shıǵarılatuǵın niobiydiń Ta(0,2%), S(0,01%), N2(0,01%), W hám Mo(0,02%) aralaspasında 0,5 Tl. magnit maydanı indukciyası tásirinde togtıń kritikalıq tıǵızlıǵı Jc=8·108 A/m 2 boladı. Diametri 0,01 mm bolǵan juqa sım túrinde tayarlanǵan molibden-reniyli quymalar 1,5 Tl. indukciyalı magnit maydanında Jc=108 A/m2 bolǵan tog tıǵızlıǵın alıwǵa múmkinshilik berdi. Niobiy-titanlı quymalar Mo-Re ge qaraǵanda bunday jaǵdaylarda ádewir joqarı tog tıǵızlıǵınıń mánislerine iye boladı. Quramı Ti — 20 % Nb bolǵan sım ushın T=4,2 K hám magnit maydanınıń indukciyası 3 Tl bolǵanda Jc=109 A/m2 boladı hám magnit maydanı indukciyası 7 Tl bolǵanda Jc=107 A/m 2 boladı. 1986 jılı Bednorc hám Myuller tárepinen 30-35 K temperaturada Ba—La— Si—O sitemasında joqarı temperaturalı joqarı ótkizgishlik bayqaldı. YBa 2
3 O 7-δ sistemasında joqarı ótkizgishlik jaǵdayǵa ótiwiniń kritikalıq temperaturası Tc=92 K ge jetken. Solay etip, azotlı bar'erden ótiw múmkinshiligi payda boldı, bul keramikalıq úlgilerdi suwıtıw ushın qımbat bahalı geliy ornına suyıq azottı (Tqayn=77 K) paydalanıw múmkinshiligin berdi. Rentgen ólshewler maǵlıwmatı boyınsha YBa2Cu3O7-δ birikpe rombik elementar yacheykaǵa iye ekenligi belgili boldı. Rombik strukturaǵa iye taza joqarı temperaturalı joqarı ótkizgishlikke iye birikpelerdi alıwda joqarı temperaturalı joqarı ótkizgishligi Tc=102 K bolǵan kóplegen metalloksidli birikpeler anıqlanǵan. Kislorodtıń ayırımların galogenler menen orın almastırıw kewildegidey nátiyjelerdi bermeydi. Keramikalıq úlginiń joqarı ótkizgishlik jaǵdayına magnit maydanı indukciyasınıń tásirin úyreniw joqarı ótkizgishlerdiń eki túrli bolatugınlıǵın kórsetti. Ayırım waqıtları, sırtqı magnit maydanı kernewliligi kritikalıq mániske jetkende Hc joqarı ótkizgishlik jaǵday buzıladı. Basqa jaǵdaylarda magnit maydanınıń kernewligi Hc1 ge jetkende magit aǵımı joqarı ótkizgishke ótip ketedi, biraq kernewlilik Hc2 bolǵansha normal' jaǵdayı qálpine kelmeydi. Hc1 hám Hc2 arasındaǵı oblast' aralas jaǵday dep ataladı. Magitleniw qıysıq sızıǵında aralas jaǵday oblastın iyeleytuǵın joqarı ótkizgishler II tártipli joqarı ótkizgishler dep ataladı. Úlginiń magnitleniwiniń joqarı ótkizgish ushın sırtqı magnit maydanınıń kernewliligine baylanıslıǵı 1 súwrette keltirilgen. Sırtqı magnit maydanı kernewliliginiń artıwı menen úlginiń magnitleniwiniń toyınıwı 1 qıysıq sızıqqa sáykes ózgeredi, al kemeyiwi menen 2 qıysıq sızıq boyınsha ózgeredi. Bul jaǵdayda Hc1 maydanınıń mánisin ayqın anıqlaw múmkin emes, biraq Hc2 den keyin anıqlawǵa boladı. (súwret.2).
S. 1. Úlginiń magnitleniwiniń sırtqı magnit maydanı kernewliligine baylanıslıǵı S. 2. II tártipli joqarı ótkizgishtiń magnitleniw qıysıq sızıǵı Joqarı temperaturalı joqarı ótkizgishlikke iye materiallardıń strukturası.
Kópshilik joqarı temperaturalı joqarı ótkizgishlikke iye materiallar perovskit dep atalatuǵın keramikalıq materiallar klasına kiredi. Onıń qurılısın ózgertiw ańsat hám bul keń túrli elekt qásiyetlerine iye materiallar alıw múmkinshiligin beredi. Ulıwma formulası AVX bolǵan perovskitlerdiń ideal strukturası — kub tárizli boladı. Hár bir kub qatnası 1:1:3 bolǵan úsh hár qıylı ximiyalıq elementlerden (A, V hám X) turadı (súwret 3). Liv — bul metall kationları (oń zaryadlanǵan ionlar), X — metall emes anionlar (teris zaryadlanǵan ionlar); A — hár bir kubtıń ortasında jaylasqan bolıp, eki metall kationlarınıń eń irisi, V kationları segiz múyeshtiń tóbesin iyeleydi, al X anionları kubtıń 12 qabırǵalarınıń ortasında jaylasadı. Bunday perovskit (joqarı temperaturada payda bolatuǵın kal'ciy titanınıń bir túri CaTiO 3 ) ideal' strukturaǵa iye. Onıń elementar yacheykası yamasa tiykargı qurılıs blogı ápiwayı kub bolıp esaplanadı. Kalciy atomı A jaǵdayında bolıp V jaǵdayındaǵı titanǵa salıstırǵanda úlken, al kislorod X barlıq 12 jaǵdaydı iyeleydi. Kislorodtıń ayırımların galogenler menen orın almastırıw kewildegidey nátiyjelerdi bermeydi. Keramikalıq úlginiń joqarı ótkizgishlik jaǵdayına magnit maydanı indukciyasınıń tásirin úyreniw joqarı ótkizgishlerdiń eki túrli bolatugınlıǵın kórsetti. Ayırım waqıtları, sırtqı magnit maydanı kernewliligi kritikalıq mániske jetkende Hc joqarı ótkizgishlik jaǵday buzıladı. Basqa jaǵdaylarda magnit maydanınıń kernewligi H c1 ge jetkende magit aǵımı joqarı ótkizgishke ótip ketedi, biraq kernewlilik H c2 bolǵansha normal' jaǵdayı qálpine kelmeydi.
Bunday kristall kópshilik jaǵdayda kub yamasa oktaedr formasına iye boladı. Kópshilik ximiyalıq elementler óz-ara birigip júzlegen ideal hám modificirleńen perovskitlerdi payda etiwi múmkin. Bariy, kaliy hám siyrek jer metalları elementleri (ceriyden lyuteciyge tártip nomeri 58 den 71 bolǵan elementler) A jaǵdayın iyelewi múmkin. Derlik 50 hár qıylı elementler V jaǵdayında bolıwı múmkin. X jaǵdayı tek kislorod emes, basqa metall emesler yaǵnıy galogenlerde bolıwı múmkin. Mısalı, gúmis hám cink ftoridi AgZnF 3 , kadmiy hám ceziy bromidi CsCdBr 3 , bariy hám litiy ftoridi LiBaF 3 .
Qadaǵalaw sorawları : 1. Vernerniń koordinatsion teoriyası. 2. Ne ushın Cu (I) hám AI (III) metall ionlarınıń kompleksleri reńsiz? 3. [Cu (NH3) 6]2+ - komplekstiń nur jutiliw tolqın uzınlıǵı λmax 304 nm ga teń. Ligandlardin kristall maydanı tásirinde energetikalıq dárejesiniń bóliniw energiyasın anıqlań. 4. Qanday zatlar klaster zatlar dep ataladı hám olardıń basqa zatlardan ayırmashılıǵı qanday? 5. Klaster zatlardaǵı metall -metall baylanısıw; klaster zatlardıń dúzilisi haqqında maǵlıwmat. 6. Anorganikalıq oǵada - ótkizgish zatlar; olardıń tiykarǵı qásiyetleri qanday hám basqa zatlardan ayırmashılıǵı nede? 7. Zatlardıń oǵada -ótkizgishlik halatin xarakteristikalaytuǵın tiykarǵı xarakteristikaları. 8. I- hám II- tur oǵada -ótkeruvchilarga qanday zatlar kiredi? 9. Joqarı temperatura daǵı oǵada -ótkizgishlik ózgeshelikke iye bolǵan zatlardan mısallar keltiriń. 102. Keramikali joqarı temperaturada oǵada ótkizgishlikke iye bolǵan zatlardı quramına tiykarınan qanday oksidler kiredi?
1. D.F.Shriver and P.W.Atkins'. Inorganic Chemistry. Oxford university press. UK, 2010. 2. Парпиев Н.А., Рахимов Х.Р., Муфтахов А.Г. Анорганик кимё назарий асослари, -Т.: Узбекистон , 2000 й. 3. Общая и неорганическая химия. В 3 томах. Под ред. Третьякова Ю.Д. -М.: “Академия”, 2008. 4. Глинка Н.Л. Общая химия. –М.: “Интеграл-Пресс”, 2007. 5. Скопенко В.В., Цивадзе А.Ю., Савранский Л.И., Гарновский А.Д. Координационноя химия. М.: ИКЦ Академкнига, 2007. 6. http://www.chem.msu.ru .
Download 1.51 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|