Zbekstan respublikasi xaliq bilimlendiriw ministrligi

bet	2/7
Sana	11.10.2017
Hajmi	0.49 Mb.
	#17594

1 2 3 4 5 6 7

keyingina olish mumkin, umumiy geologiya kursida erning rivojlanish sxemasi faqat Quësh

sistemasi a`zosi sifatida beriladi.

2. Tariyxiy geologiya. bul jer qabatinin` rawajlaniw nizamliqlarin onin` jer betinde

baslang`an waqtinan baslap waqit ha`m ken`islik kestesine u`yrenine.

Geologiyada tarixiy metod. Tabiat va jamiyatni wrganishda tarixiy metod dialektikaning eng

asosiy printsiplaridan hisoblanadi. Bu metodda har qanday voqea va hodisa tarixiy rivojlanish

sharoiti asosida wrganiladi. Geologiyada tarixiy metod geologik tushunchalar paydo bwlgandan

keyin, ayniqsa ilmiy geologiya paydo bwlishi munosabati bilan qwllanila boshladi. Bu tarixiy

marksistlik ilmiy kuzatish metodi sovet geologiyasida keng rivoj topdi.

Er sharining qazilma boyliklari bwshliqda tasodifan joylashgan emas, balki ular er sharidagi

ximiyaviy moddalarning fizik-ximik protsessi natijasida paydo bwlgan. Mineral va tog` jinslarining

hosil bwlishida geologik protsesslar katta rol` wynagan. Shuning uchun ham har bir geologik

maqsulotning tadrijiy takomili tarixiy geologik voqealar bilan bog`lab tekshirilsa, uning asl

mohiyati ochib beriladi.

Geologiyanin` izertlew metodlari.

Geologiya jer qabatin izertley otirip ol fizika, ximiya, biologiya ilimlerine su`yenedi. Bul

ilimde eksperimentalliq izleniwler az bolip ko`binese u`lken masshtabtag`i dala izertlew usillari

ko`p qollaniladi. Geologiya ilimi o`zinin` rawajlaniwinda ha`m awil xojalig`inda paydalaniw

mu`mkinshiliklerinde mina metodlardan paydalanadi:

1. Aktualistik metod - bul jer qatlaminin` rawajlaniw tariyxin izertlewdea`zirgi

qubilislardin` ja`rdeminde aniqlaydi yamasa buring`i qubilislardin` ha`zirgi qubilislar menen

uqsaslig`in aniqlaydi.

Geolog erning tuzilishini wrganganda, avvalo er pwsti bilan twqnashadi. Ma`lumki, er pwsti

turli geologik protsesslar natijasida hosil bwlgan minerallar va tog` jinslaridan tarkib topgan. Lekin

bu protsesslar qachonlardir wtib ketgan. Tog` jinslari esa hozir ham hosil bwlmoqda. Ularning

paydo bwlish jaraënlarini sinchiklab wrganish, kwl, dengiz va darë ëtqiziqlarini va foydali

qazilmalarning vujudga kelish qonuniyatlarini tekshirish qadimgi geologik davrlardagi geologik

jaraënlarni va mineral xom ashëlarining paydo bwlishini aniqlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Bu

tekshirish metodi geologiyada aktualizm metodi (aktualizm printsipi) deb yuritiladi.

Shunday qilib, aktualizm geologiyada tarixiy metodning bir formasidir. Ac57al - inglizcha

hozirgi zamon demakdir: aktualizm «hozirgi zamon wtgan davrning kalitidir» degan ta`birdan kelib

chiqadi. Binobarin, aktualizm, ya`ni, hozirgi davrda er sharida yuz beradigan fizik, ximik, geologik

protsesslarni wrganish qadimgi geologik davrdagi tabiiy-geografik protsesslarni wrganishga ërdam

beradi.

Aktualizm metodining qwllanishi hozirgi zamon geologiyasining asosiy qismi bwlgan

dinamik geologiyaning vujudga kelishiga sabab bwldi.

2. Dala geologiyaliq metod- bul jer betine shig`ip atirg`an jinislardi ha`m jasalma tu`rde

skvajinalardin` ja`rdeminde izertlep, olardin` quramin ornalasiw jag`daylarin ha`m paydalilig`in

izertleydi.

3. Salistirmali metodologiyaliq metod- bul jerdin` sho`gindi jinislar evolyutsiyasin,

bag`darlarinin` (endogen ha`m ekzogen) rauajlaniwin izertlewge tiykarlang`an.

4. Seysmikaliq metod jerdin` qozg`aliw ha`m jasalma jariliw waqtin`da tolqinlardin` jer

qatlamlarinan o`tiw tezliklerine tiykarlanip, olardin` du`zilisin ha`m qurilisin aniqlaydi.

5. Gravimetriyaliq metod-bul metod jer betindegi awirliq kushinin` o`zgeriwine

tiykarlang`an magnitli anamay.

6. Magnitometriyaliq metod- bul jerdin` magnitlik maydaninin` jer qabatinin` qurilisina

baylanislilig`i menen belgilenedi. m/sU` Temir (kurskiy anamiya)

7. Poleomagnitlik metod - ha`r qiyli jastag`i taw jinislarinin` magnitli qaldiqlarinin`

izertlewge tiykarlang`an, yag`niy jerdin` magnitlik maydanin izertleytin ilim.

8. Magnitotellurgiyaliq metod - bul teren` qatlamlardin` elektrtog`in o`tkizgishshin

aniqlawg`a tiykarlang`an ilim 100-200 km.

Joqarida atap o`tken metodlar jer qatlamin teren` tu`siniwge ondag`i paydaliq qazilmalardin`

jaylasiw jag`daylarin qa`liplesiwin ha`m aliw mu`mkinshiliklerin ko`rsetedi.

Tayanish tu`sinik

Geologiya ilimi bul jer haqqindag`i ilim. Geologiya ilimi eki u`lken tu`rge bo`linedi: 1)

Dinamikaliq geologiya. 2) Tariyxiy geologiya. Geologiyanin` salalari: Minerologiya, kristallografiya,

petrografiya, paleontologiya, geotektonika, geoximiya, geofizika, gidrogeologiya, rudali geologiya

ha`m t.b. Geologiya iliminin` rawajlaniwina u`lesin qosqan ilimpazlar: N.V.Lomonosov,

V.A.Obruchev, I.V.Mushketov, E.S.Fedorov, A.P.Pavlov, V.I.Vernadskiy, A.E.Fersman, I.M.Gubkin,

X.B.Abdullaev ha`m t.b. Geologiyanin` izertlew metodlari: Aktualistlik metod, dala geologiya metodi,

seysmometod, gravimetriyaliq, magnitometriyaliq, magnitotelluriya.

Tekseriw sorawlari

1. Geologiya ilimi ha`m tariyxinin` rawajlaniwin qalay tu`sinesizW

2. Geologiya iliminin` salalari degenimiz ne W Olar qalay bo`linedi.

3. Geologiya iliminin` rawajlaniwina u`lesin qosqan ilimpazlar kimlerW

4. Geologiya iliminin` izertlew metodlarin qalay tu`sinesiz.

JERDIN` FORMASI, FIZIKALIQ QA`SIYETLERI HA`M QURAMI.

REJE:

1. Jerdin` quyash sistemasindag`i orni

2. Jerdin` formasi ha`m razmeri

3. Jerdin` fizikaliq qa`siyetleri

A`debiyatlar:

1. Ivanova M.F. Obshaya geologiya, M, Visshaya shkola 1969

2. Geologiya i poleznie iskopaemie Karakalpakii. Kurbaniyazov K, Samanov J, Palibekov

A, T,FAN 1972.

3. Islamov A.I., Umumiy geologiya. T,Uktuvchi 1971.

Quyash sistemasi. Quyash sistemasina Quyash, togiz ulken planeta xam olardin joldaslari

(sputnikler), bir neshe min kishi planetalar - asterodlar, kametalar, tarkalgan gaz xam shan massalari

kiredi. Shan danelerinin olshemi millimetrdin bir neshe on boliminen baslap bir neshe on xam juz

metrlerge shekem boladi.

Quyash sistemasinin diametri a`g` mlrd. km

bolip, oni jariklik nuri sekundina q00 000 kilometr

tezlik penen a`a` saatta basip otedi.

Quyash sistemasinin orayinda Quyash jaylaskan. Onin dogereginde togiz ulken planeta aylanip

turadi. Asteroidlar kalkasi Mars xam Yupiter orbitalari arasinda orin algan.

jer - Quyash dogereginde aylanatugin togiz planetanin biri. Bizin Quyash tarizli koplegen juldizlar

birigip bizin galaktikani duzedi. Bizin spiral galaktikamiz oz gezeginde Jaxandi (Vselennaya)

kuraushi kop ulken xam kishi galaktikalardin biri. Ol 100 milliardtan aslam juldizlardi oz ishine

aladi.

Quyash bizin galaktikamizdin orayinan q/o` kashiklikta jaylaskan. Galaktikanin barlik juldizlari,

bizin Quyash xam togiz planeta oz joldaslari menen galaktika orayinan g`n`0-25 mln jilda tolik bir

aylanadi. Xareket tezligi g`n`0 km/s.

Quyashtin diametri 1,39 x 109 km bolip onin massasi 2,25 x 10

t, bul jerdin massasinan

(6,2 x 10

t) 329 400 ese ulken, al onin kolemi jer koleminen 1300 000 ese ulken. Ol Quyash

sistemasina kiriushi barlik kosmoslik denelerdin tartiu orayi bolip tabiladi. Bizin planetamiz oz

kosheri dogereginde batistan shigiska aylanadi. Jer katarinin barlik planetalari xatteki Quyashtin

ozide oz kosheri boylap batistan shigiska asten aylanip otiradi.

Quyash sistemasina tan ayrikshalik - bul kosmoslik denelerdin kozgaliuindagi kelisimlik, ol

Quyash, planetalar xam baska denelerdin birdey payda boliu sebebine iye ekeninin guasi bola aladi.

Jer, basqa planetalar tarizli energiyani Quyashtan aladi. Quyashtin bir sekundta bolip

shigaratugin energiyasi 10

Dj shamasinda. Jer betine kelip jetetin energiyanin barligi derli

elektromagnit nurlaniui turinde boladi xam ol gentgen xam ul`trafiolet nurlari, korinetugin jaktilik,

issilik nurlaniui, radiotolkinlarinan turadi.

Quyash ulken razmerdegi tabiyiy reaktor, onda ulken yadrolik ozgerisler bolip otiradi. Birak

onin diametri, ondagi bolip otirgan yadrolik reaktsiyalar natiyjesinde ozgermeydi. Quyashtin ustingi

betinde temperatura 5500

S shamasinda, al onin yadrolik sintez jurip otirgan orayinda boljaular

boyinsha 10 mln. graduska shekem koteriledi.

Quyashtan kelip turgan jaktilik xam jillilik koplegen geologiyalik protsesslerdin tiykari.

Quyash jilliligi - klimattin tiykargi kuramlarinin biri. Ol jerdegi tirishilikke kolayli sharayat duzedi.

Uzak uakit dauaminda jer betine jetip keletugin Quyash energiyasinin mugdari aytarliktay

ozgermeydi.

Quyash kashan payda boldiW Bul soraudi ilimpazlardi erte ayemnen ak tolgandirip kelgen,

koplegen ilimpazlar ogan juuap izlegen. Teoretikalik fizikanin tiykarinda astrofiziklerdin jurgizgen

olshemleri Quyashtin jasi o` mlrd. jil atirapinda ekenin korsetedi. Ilimpazlardin teoretikalik esaplari

geologiyalik magliumatlar menen dalillendi. Jerdegi belgili tau jinislarinin en eskilerinin jasi 3,8-4

mlrd. jil. Ayda jasi 4,7 mlrd. jil bolgan tau jinislari tabildi. Al meteoritlerdi izertleuler 4,4 mlrd. jildi

korsetti. Solay etip barlik olshemler bir-birine jakin sanlardi beredi, bul, barlik kosmoslik deneler

Quyash xam onin joldaslari bir uakitta derlik payda bolgan degen pikirdi kuatlaydi.

Quyash dogereginde oz orbitalari boylap kozgaliushi planetalar xar kiyli razmer xam

duziliske iye. Olardin ishinde juda kishileri (karliki) Pluton xam Merkuriy bolip, al Neptun xam

Yupiter gigant planetalarga kiredi. Ayrim planetalar katti materialdan duzilip suyik yamasa gazli

atmosfera menen korshalgan, al baskalari tigizlangan gazli zatlardan (gazovoe veshestvo) kuralgan.

Merkuriy, Venera, Jer xam Mars - Quyashka jakin planetalar - onsha ulken emes razmerge iye xam

tasli yamasa metalli zatlardan duzilgen. Yupiter, Saturn, Uran xam Neptun ulken mugdardagi

gazlerden turadi: vodorod, geliy, metan, katti ammiak xam uglerod dioksidi.

Jer- Quyashka jakin jaylaskan en iri planeta. Quyashtan ortasha kashikligi a`o`0 mln.km. ge

ten. Orbitasi boylap kozgaliu tezligi g`9,w km/s. Quyash dogereginde qu`o`,g`u` sut. tolik aylanadi.

Oz kosheri dogereginde aylaniu uakti g`q saat o`u` minutka ten.

Jerdin formasi xam razmerleri Jerdin formasi

XVIII asirde N`yuton, Gyuygens tarepinen tartilis teoriyasina xam jerdin ishindegi

massalardin nizamliklarina tiykarlanip onin formasinin xam gravitatsiyalik maydanina baylanisligi

aniklandi. Jerdin formasi geoid formasina iye bolip onin polyuslarinin jalpakligi meridian xam

parallel` dugalardin graduslarin olsheu arkali aniklandi. uliuma jerdin maydani o`a`0 mln. kv.km..

kolemi a`h0qg`0n` mln. kub km.

Jerdin ishki duzilisi jokarida aytkanimizday geosfera dep atalip, ol ush kabattan turadi.

1. Litosfera

2. Shogindi katlam

3. Jer yadrosi

Uliuma jerdi sirtki tarepinen ush katlamga boliuge boladi;

1. Gidrosfera-suu katlami, okean xam tenizlerden ibarat boladi, onin maydani jer koleminin

wa` O`in kuraydi, kalinligi n` km. Mineralizatsiyasi 35 g/l.

2. Atmosfera-jerdin sirtindagi birinshi kabat, onin kalinligi jokariga karay 500-200 km. Ol xar

qiyli gaz xam suu puularinan payda boladi.

3. Litosfera-bul jerdin katti tau jinislarinan payda bolgan katlam, ol ozin kuraushi jinislardin

fizikalik xa ximiyalik kasiyetine baylanisli bir neshe katlamga bolinedi;

a) ishki katlam-jerdin ishki kurami, ol ush bolimnen turadiU`

1.Jer kabati S8, Al.

2. Jer mantiyasi S8, Mg

3. Jer yadrosi

b) Jer kabatinin sirtki katlamiU`

1. Shogindi jinislar katlami

2. Granitten kuralgan katlam

3.Bazal`ttan kuralgan katlam

Bazal`ttan kuralgan katlamnan keyin Maxorovich bolimi jaylaskan.

Jerdin sirtki qatlami 70-80 km, jer mantiyasi 80-2900 km, jer yadrosi 2900-6378 km.

Astronomiyalik baklaular, kosmostan xam Jerdin ustinde jurgizilgen olshemler bizin

planetamizdin formasin, razmerin, massasin, gravitatsialik xam magnit maydanlarin, jer astinan

shigip atirgan issilik agiminin olshemlerin xam bir katar jerdin bir fizikalik kasiyetlerin aniklauga

mumkinshilik berdi. Jerdin orasha radiusi 6371 km, ekvatorial radius 6378,86 km, al polyar -

6356,78 km kuraydi. Jer geoid formasina iye.

Jerdin massasi 5,976 x 10

g, yagniy 5,986 x 10

trln.t. Jerdin kolemi 1,083 x 10

Jerdin kolemin xam massasin bilip otirip onin ortasha tigizligin aniklauga boladi. Ol 5,52 g/sm

ten,

yagniy suudin tigizliginan 5,52 ese kop. Jer kabiginin granit katlaminin ortasha tigizligi shama

menen 2,7 g/sm

, bazal`t katlaminiki - 2,9 g/sm

mantiyanin jokari boliminin tigizligi 1,1 g/sm

ekenin esapka alsak, jerdin tomengi kabatlarinda Jerdin ortasha tigizliginan bir neshe ese jokari

tigizliktagi tau jinislari ushirasitugini belgili boladi.

Tomenge taman tigizliktin artip bariuina sebep jokarida jaylaskan jinislardin auirligi xam

basim mugdarinin asip bariui bolip tabiladi. Terenlegen sayin basim tomendegishe artip baradi.

Terenlik (km. de)

100

200

2900

5000

6370

Basim (atm.)

31 000

246 000

1 370 000

1 120 000

1 510 000

Jerdin duzilisinde katnaskan tau jinislari ush turli jagdayda - katti, suyik, xam gaz tarizli boladi.

Olar belgili tartip penen jaylaskan. Jerdin sirti tegis emes, tegissizlik amplitudasi g`0 km (a`9hw0

m) ge jetedi. Gimalay taularinin biyikligi hhn`h m. Tinish okeaninin maksimal terenligi a`a`0g`g` m

(Marian oyligi).

Jerdin issiligi

Jerdin issilik kasiyeti onin Quyash sistemasindagi ornina xam ishki kushlerge baylanisli.

Jerdin issilik energiyasinin uliuma eki deregi bar

1. Jerdin ishki kabatlarindagi radioaktiv elementlerdin idirau protsessindegi energiya,

kosimsha jer yadrosinin xam vulkan energiyasi.

2. Sirtki Quyash energiyasi. Jerdin xaua, suw xam jer katlamindagi temperatura -issilik

kobinese Quyash energiyasina baylanisli. Bul energiya jer betinin rel`efine xam onin formasina

(geoid) karap jer betinde xar turli bolip keledi. Jerdin biyik- pas, tegis- oy bolganligi janede Quyash

sistemasinda kozgalisina karap Quyash nurlari jer betin bir tegis kizdirmaydi. Misali. Teniz

kaddinen 100 metrge koterilgen sayin temperatura 0,5 S kemedi.

Jerde issilikti kabil etiude osimlikler dun`si xaua agimi xam suu agimlari ulkenorin iyeledi.

Jerge Quyashtan 1 sekundta 1,8. 10 . 24 erg issilik kelip olardan 45 protsenti kosmoslik kenislikke

shagilisadi. Jerdin sirtki kabatinda issilik birdey bolmaydi (Antarktidada -60 C, al Afrikada +50 C,

al onin ishki katlamlarinda turakli fazalar boladi ( Moskvada 20 m terenlikte + 4,2 S, al Parijda 28

m + 11,8 S x.t.b.).

Jer kabatinin temperaturasi turakli bolgan terenlikten jer orayina karay vertikal` tusken issilik

korsetkishinin 1 S ka osiui geotermikalik baskish dep ataladi. Jerdin geotermikalik baskishi 5-150

m araliginda boladi, al uliuma ortasha geotermikalik terenlik 33 m ge ten. Yagniy jer orayina karay

xar 33 m-den + 1 S kosilip baradi. Jer katlamindagi 100 m terenliktegi (+ 3,3 S ) issilik mugdari

geotermikalik gradient dep ataladi. Jer yadrosinin issilik mugdari +3000+5000 S koleminde boladi.

Jerdin issiligi Quyash radiatsiyasinan xam planetamiz ishinde payda boladi. Jerdin sirtki kabatinin

issiligi Quyashka baylanisli. Quyashtan kelgen issilik Jerdin juze bolimin kizdiradi xam onin ishki

bolimine de birkansha sinip baradi. Jer juzesinindegi issilik jetip jetip bargan zonanin tomengi

boliminde temperatura keshe-kunduz dauaminda emes, al xatteki jil dauaminda ozgermeydi. Bul

siziktan tomen tusken sayin temperatura koterile baslaydi. Temperatura a`

S koteriliui ushin kerek

bolgan aralik geotermiyalik baskish delinedi. Jer juzeden a`00 m terenlikke tuskende

temperaturanin malim mugdarga koteriliui bolsa geotermiyalik gradient dep ataladi. Xar qq m

terenlegen sayin temperatura a`

S koteriledi dep kabil kilingan bolsada bul barlik jerge birdey emes.

Ilimpazlar bunday magliumatlarga tiykarlanip Jerdin ishki boliminde temperatura tomendegishe

ozgeredi degen pikirge keldiU`

Terenlik (km esabinan)

g`0

a`00

o`00

u`qw0

Temperatura (

S esabinan)

u`00

a`n`00

a`h00

g`000-o`000

Jerdin auirlik kushi

Jerdin auirlik kushi onin formasina, razmerine baylanisls bolip, jer betinde xar kiyli darejede

baykaladi. Onin xar kiyliligi jerdi duziushi tau jinislarinin kuramina tikkeley baylanisli. MisaliU`

polyarli oblst`larda jjerdin auirlik kushi korsetkishi jokari bolip (osiushi anomaliya) al ekvatorda

kemiushi bolip keledi (kemiushi anomaliya).

Anomaliya-bul jer katlamlarindagi tau jinislarinin kuraminin birden ozgeriu kubilisi. Jerdin

anomaliyasin izertleu arkali onin katlamlarinin duzilisin uyreniuge boladi. Jerdin auirlik kushi

gravimetr asbabi menen olshenedi. Gravimetr korsetkishleri bul gravitatsiyalik kushtin tarkaliu

tartibi grvimetriyalik kartalarga tusiriledi. Bul kartalar menen jerdin auirlik ukshi sol jerdin

geologiyalik duzilisi xakkinda xam kanday tau jininslardan turatuginligi aniklanadi. Jerdin auirlik

kushi terenlikke karay ozgeredi xam jer orayinda onin korsetkishi 0 ge ten.

Jerdin` tig`izlig`i

Jerdin tigizligi jer massasinin onin kolemine katnasi arkali anlatiladi.Seysmetikalik

tolkinlardin taraliui tezligine karap, jerdin ortasha tigizligi aniklangan.Mantiyada o`,o`g` gr/sm

litosferada g`,o` gr/sm

, tauli oblastlarda g`,h gr/sm

jerdin ishki katlamlari noin sirtki katlamina

karaganda tigizligi ulken bolip keledi.

Jerdin en teren tigizligi katlamin bariosfera onin tigizligi n`-a`g`,q gr/sm

kurilisi

nikel`,temir,auir tau jinislarinan kuralgan.Bariosferanin ustinde tigizligi boyinsha litosfera katlami

jaylaskan.Litosfera mina tau jinislarinan payda bolgan U` kremniy,alyuminiy x.t.b yagniy jerdin

tigizligi onin orayina karay ozgeredi.Onin ozgeriu korsetkishine karap , jer katlaminin kanday tau

jinislarinan kuralganin aniklauga boladi.

Jerdin magnitizmi

Jerdin fizikalaik kasiyetlerinin biri magnitizmi bolip tabiladi. Adamzat kompasinin payda

boliuinan baslap , jerdin magnitlik kasiyetlerin uyrene basladi xam minaday juumakka keldi.Jerdin

magitizmine mina kasyetler ten

a`.Magnitlik shetleniu

g`. Magnit agimi

Magnitlik shetleniu -dep magnit strelkasinin sol jerdin geografiyalik meridiannan shetleniuin

aytamiz. Jer arka xam Kubla magnitli polyuslardan turadi. Shetleniu Shigiska yamasa Batiska boliui

mumkin. Magnit meridianinin geografiyalik meridiannan shigiska yamasa batisk ozgeriuindegi

payda bolgan muyeshti magnitlik shetleniu muyeshi dep ataymiz. Magnit shetleniu muyeshi jerdin

barlik jerinde birdey bolmaydi, al ayirim uakitta birdey magnitlik shetleniu muyeshinin birlesken

sizigin izogon dep atamiz.

Magnit agini dep magnit ekvatori menen magnit polyusi arasindagi magnit strelkasinin

iyiliuindegi payda bolgan muyeshti ataymiz. Ol magnit polyusinda 90 al ekvatorda 0 gradusti

korsetedi. Jerdin birdey magnit agini siziklarin tutastiriushi sizikti izoklin dep ataymiz. Magnit

izogon xam izoklin siziklari geografiyalik enlilik xam uzaklik siziklari menen saykes kelmeydi.

jerdin materik tegislik bolimindegi izogon xam izoklin siziklarinin normal` jagdaylarinin

ozgeriui magnit anamaliyasi dep ataladi. Bunday anamaliya jer maydaninda temir xam usigan uksas

elementler jiynalgan jerlerde ushirasadi. Mi. Magnitogrosk (Rossiya), Jezkazgan (Kazaxstan) x. t.b.

Jerdin magnit maydaninin ozgeriuindegi kubilisti magnit borani (agisi) dep ataymiz. Ol sol jerdin

ishki katlamindagi (vulkan, jer silkiniu x.t.b.) xam sirtki (Quyashtin tasiri, nayzagay x.t.b.)

kushlerdin tasirin baylanisli.