Zokirjon salimov n e f t V a g a z n I q a y t a I s h L a s h j a r a y o n L a r I

xomashyoning haydalgan  massaviy  ulushi.

B ug‘ning  o ‘rtacha  zichligi  pb 

quyidagi  tenglama  yordamida 

aniqlanadi:

-L  = 42 4 ^ + ^ l ,  

(11.24)

p. 

к )

bu  yerda,  Tb  va  T0  -   bugManish  qismining  boshi  va  oxirida 

bugManayotgan  fraksiyalarning  qaynash  haroratlari.  K;  Mb  va  M0  -  

yuqoridagi  fraksiyalarning molekular  massalari.

Ya.G.  Sorokinning  tadqiqotlaridan  maMum  boMdiki,  neft  va  yarim 

mazutni  qizdirish  paytida  l/p b~3500,  mazutni  qizdirishda esa  1 /pb~2000.

Zmeevik  bugManish  qismining  uzunligini  aniqlash  uchun  quyidagi 

tenglama taklif etilgan:

Ls = j — L'" 

(П .2 5 )

*; 

*/

bu  yerda,  i, j , ,/, -   o ‘z  navbatida  xomashyoning  pechdan  chiqishda-gi, 

bugManish  qismining  boshlanishidagi  va  radiant  quvurlarga  kirish-dagi 

entalpiyalari; Lp  e -  radiant quvurlarining ekvivalent uzunligi:

Lp.e =  Lh + Lq.e , 

(11-26)

bu  yerda,  Lh  -   radiant  quvurlarining  haqiqiy  uzunligi,  Lqe  -   pechdagi 

qo‘sh  quvurlarni  birlashtiruvchining ekvivalent uzunligi.

Pechdagi  bitta  qo‘sh  quvurlarni  birlashtiruvchining  ekvivalent 

uzunligi  quyidagi  qiymatlarga  teng  boMadi:  oqimning  bir  m e’yorda 

burilishida  30d,  oqimning  tez  burilishida  (50+60)d;  oqimning  tez 

burilishi vatorayishi  paytida  lOOd.

11.8. G A Z   Q A R S H IL IG I  V A   H A V O N IN G   T O R T I S H I

Pechdan  yonish  mahsulotlari  va  ortiqcha  havoni  uzatish  uchun 

pechga 

kirish 

va 

undan 

chiqishda 

bosimlar 

farqini 

(ya’ni 

harakatlantiruvchi  kuchni)  tashkil  etish  kerak.  Gazlarni  siljitishda 

harakatlantiruvchi  kuchni  tashkil  etish  usuli  bo'yicha  havoning  tortishi 

ikki  xil  (tabiiy  tortish  va  sun'iy  tortish)  boMadi.  Tabiiy  tortishda 

atmosfera 

havosi 

va 

tutun 

quvurida 

harakatlanayotgan 

gazlar 

zichliklarining  farqi  harakatlantiruvchi  kuchni tashkil  etadi.

Tutun  quvurida  harakatlanayotgan  gazlarning  harorati  va  tutun 

quvuri  balandligining  ortishi  bilan  havoning  tortish  kuchi  ortadi,  biroq 

quvurli  pechning  foydali  ish  koeffitsiyenti  kamayadi.  Gaz  yoMining 

gidravlik  qarshiligi  katta  va  harakatlanayotgan  gazlarning  harorati  past 

boMganda sun’iy  tortish tashkil  etiladi.

Gaz  yoMining  gazlar  oqimiga  boMgan  umumiy  qarshiligi  quyidagi 

qarshiliklarning  yigMndisiga  teng  boMadi:  1)  gaz  yoMi  devorlarining 

ishqalanish  qarshiligi;  2)  oqimning  konveksiya  quvurlari  o ‘ramlari 

orqali  harakatiga  boMgan  qarshilik;  3)  oqim  kesimi  va  shaklining 

o ‘zgarishi  bilan  bogMiq  boMgan  mahalliy  gidravlik  qarshiliklar;  4) 

boshqaruvchi 

moslamalar  (shiber,  zaslonka  va  boshqalar)  ning 

qarshiliklari;  5)  havo  isitgichning  qarshiligi;  6)  harakatlanayotgan 

gazlarning gidrostatik bosimini yengish.

Yuqorida  aytib  o ‘tiIgan  barcha  qarshiliklarni  yigMb,  tutun 

quvurining balandligi N lq ni quyidagi tenglama orqali  aniqlash mumkin:

N tq =  “T ~ ~ T   ’ 

(H-2V)

4 

g i p h - p g )

bu  yerda,  IA R   -   gaz  yoMining  gidravlik  qarshiligi;  рь  pg  -   atrof 

muhitdagi  havo  va  tutun  quvuridagi  gazlarning  zichliklari;  g  -   erkin 

tushish tezlanishi.

Yonish  mahsulotlari  haroratining  ortishi  bilan  ulaming  zichligi 

kamayadi,  bunday  sharoitda  kamroq  balandlikka  ega  boMgan  tutun 

quvuri  kerak  boMadi.  Atrof-muhitdagi  havo  haroratining  kamayishi  ham 

havo  tortishining yaxshilanishiga olib  keladi.  Neft va gazni  qayta  ishlash 

korxonalari  qurilmalaridagi  tutun  quvurlarining  balandligi  4 0 -5 0   m  va 

undan  ko‘proq  ham boMadi,  hosil  qilinadigan  siyraklanish  150-300  Pa  ni 

tashkil  etadi.  Gazlarning  tutun  quvuridagi  tezligi,  gidravlik  qarshilik- 

Iarini  hisobga  olgan  holda,  4 -8   m/s  (tabiiy  tortishda)  va  8 -1 6   m/s 

(sun’iy  tortishda)  atrofida qabul qilinadi.

Tayanch  so‘z  va iboralar

Quvurli  pech,  radiant  kamerasi,  konveksiya  kamerasi,  pechning 

prinsipial  sxem asi,  gorelka,  alanga,  yonish  mahsulotlari,  tutunli  gazlar, 

issiqlik  balansi,  yon ilg‘ining  issiqlik  ajratib  chiqarish  qobiliyati, 

yonilgMning  issiqlik  sigMmi,  pechlarning rusumlari,  GS  rusumli  pechlar, 

GN  rusumli  pechlar,  VS  rusumli  pechlar,  SS  rusumli  pechlar,  SD4 

rusumli  pechlar,  radiant  yuzani  hisoblash,  absolyut  qora  jismning 

nurlanishi,  ekvivalent  absolyut  qora  yuza,  yutuvchi  muhitning  qoralik 

darajasi,  ekranning  qoralik  darajasi,  konveksiya  yuzasini  hisoblash, 

issiqlik  o ‘tkazish  koeffitsiyenti,  haroratlarning  o ‘rtacha  farqi,  issiqlik 

berish  koeffitsiyenti,  issiqlik  o ‘tkazuvchanlik  koeffitsiyenti,  massaviy 

tezlik,  gidravlik  qarshiliklar,  gaz  qarshiligi,  havoning  tortishi,  tabiiy 

tortish,  sun’iy  tortish, gaz quvuri  balandligi.

Mustaqil ishlash uchun savollar

11.1.  Quvurli  pechlarning  neft va  gazni  qayta  ishlash  texnologiyasi 

uchun  ahamiyatini qanday  izohlash mumkin?

11.2. Zamonaviy quvurli pechlarning tuzilishi haqida nimalarni bilasiz?

11.3.  Quvurli  pechning prinsipial  sxem asi qanday ko‘rinishga ega?

11.4.  Quvurli  pechlarda  issiqlikning  kirim  va  sarflanish  bandlari 

nimalardan  iborat?

11.5.  Quvurli  pechlar  qanday  tuzilishga  ega  va  ular  qanday 

tamoyillar asosida sinflanadi?

11.6.  Radiant  va  konveksiya  kameralarida  quvurlar  gorizontal 

joylashgan  pechning  ishlash  prinsipini  qanday tushuntirish  mumkin?

11.7.  Tor  kamerali,  4  ta  seksiyadan  tashkil  topgan  va  vertikal 

zmeevikli quvurli pech qaysi  rusumli  pechlar qatoriga kiradi?

11.8.  Quvurli  pechning  radiant yuzasi  qaysi  tenglamalar yordamida 

aniqlanadi?

11.9.  Quvurli  pechning  konveksiya  yuzasi  qaysi  tenglamalar 

yordamida topiladi?

11.10.  Pechlarning konveksiya yuzasini  hisoblashda nima sababdan 

issiqlik  o ‘tkazish  koeffitsiyentini  tutunli  gazlardan  quvur  yuzasiga 

issiqlik berish  koeffitsiyentiga teng deb olinadi?

11.11.  Tutunli  gazlarning  o ‘rtacha  harorati  qaysi  tenglama  orqali 

aniqlanadi?

11.12.  Zmeevikning  gidravlik  qarshiligini  aniqlashda  B.D.  Bakla- 

novning tenglamasidan qanday foydalaniladi?

11.13.  Quvurli  pechlarda  gaz  oqimiga  boMgan  qarshiliklar 

nimalardan  iborat?

11.14.  Pechlardagi  tutun  chiqadigan  quvurning  balandligi  qaysi 

tenglama orqali topilishi  mumkin?

9.15. 

Neft  va  gazni 

qayta  ishlash 

korxonalaridagi 

tutun 

quvurlarining asosiy ko‘rsatgichlari  haqida nimalarni bilasiz?

TO‘RTINCHI QISM.  MODDA ALMASHINISH  JARAYONLARI

X II bob.

  MODDA  0 ‘TKAZISH  ASOSLARI

12.1.  UM UMIY TUSHUNCHALAR

Bir  fazadan  ikkinchi  fazaga  modda  o ‘tishi  bilan  bog‘liq  boMgan 

jarayonlar  modda  almashinish  jarayonlari  deb  yuritiladi.  Modda  o ‘tish 

jarayoni  fazalar  o ‘rtasida  muvozanat  holat  yuz  bergunga  qadar  davom 

etadi.  Bir  fazaning  ichida  esa  modda  konsentratsiya  yuqori  boMgan 

nuqt?dan  konsentratsiyasi  past  boMgan  nuqtaga  tomon  o ‘tadi.  Sanoatda 

modda  almashinish  jarayonlari  birinchi  navbatda  suyuq  yoki  gaz 

holatidagi  gomogen  aralashmalarni  ajratish,  ularni  quyuqlashtirish, 

oqova  suvlar  va  ishlab  chiqarishdan  chiqib  ketayotgan  gazlarni  tozalash 

uchun  keng  ishlatiladi.  Nam  materiallarni  quritish,  qattiq  jism 

tarkibidagi 

kerakli 

komponentni 

eritib 

olish 

yoki 

eritmalardan 

kristallarni  ajratib  olish  kabi  jarayonlar  ham  modda  almashinish 

jarayonlari  qatoriga  kiradi.  Fazalar  suyuq,  qattiq,  gaz  va  bug‘  holatida 

boMishi  mumkin.

Sanoatda quyidagi  modda almashinish jarayonlari  keng tarqalgan.

Suyuqliklarni  haydash  va  rektifikatsiya  qilish. 

Bunday  jara­

yonlar  suyuq  gomogen  aralashmalarni  suyuqlik  oqimi  va  aralashmani 

bugMatish  paytida  hosil  boMadigan  bug1  bilan  o ‘zaro  ta’siri  yordamida 

komponentlarga  ajratisliga  asoslangan.  Suyuq  va  bug‘  fazalar  orasida 

komponentlarning 

o ‘zaro 

almashinish 

yoMi 

bilan 

suyuqlik 

aralashmalarini  ajratish jarayoni  haydash  deb  ataladi.  Bu jarayon  issiqlik 

ta’sirida  ikki  xil  usul  bilan  olib  boriladi:  oddiy  haydash  (distillatsiya)  va 

murakkab  haydash  (rektifikatsiya).  Sanoatda  rektifikatsiya  suyuq 

aralashmalarni  komponentlarga  ajratish,  o ‘ta  toza  suyuqliklarni  olish  va 

boshqa mahsulotlar uchun  qoMlaniladi.

Absorbsiya. 

Gaz  yoki  bug1  aralashmasi  tarkibidagi  bir  yoki  bir 

necha  komponentning  suyuq  yutuvchi  moddada  tanlab  yutilish jarayoni 

absorbsiya  deb  ataladi.  Yutuvchi  suyuqlik  absorbent  (yoki  sorbent) 

deyiladi.  Teskari  jarayon.  y a ’ni  yutilgan  komponentlarning  suyuq 

fazadan  ajrab  chiqilishi  desorbsiya  deb  ataladi.  Absorbsiya  jarayoni 

texnologik  gazlarni  ajratish  va sanoatdan  chiqarib yuboriladigan gazlarni

tozalashda keng qoMlaniladi.

A dsorbsiya.  Gaz, bug1 yoki suyuqlik aralashmalaridan  bir yoki  bir 

necha  komponentlarning  g ‘ovaksimon  qattiq  moddaga  tanlab  yutilish 

jarayoni  adsorbsiya  deyiladi.  Faol  yuzaga ega  boMgan  qattiq  materiallar 

adsorbent  deb  ataladi.  Teskari  jarayon,  ya’ni  desorbsiya  adsorbsiyadan 

keyin  olib  boriladi  va  ko‘pincha  yutilgan  komponentni  adsorbentdan 

ajratib  olish  uchun  (yoki  adsorbentni  regeneratsiya  qilish  uchun) 

qoMlaniladi.  Bunday  jarayon  aralashma  tarkibida  oz  miqdorda  boMgan 

moddalarni  ajratib olish  maqsadida  ishlatiladi.

Suyuqliklarni  ekstraksiyalash.  Biror  suyuqlikda  erigan  moddani 

tanlab  ta’sir  qiluvchi  boshqa  suyuqlik  yordamida  ajratib  olish  jarayoni 

ekstraksiyalash  deb  ataladi.  Bunday  jarayonda  bir  yoki  bir  necha 

komponent  bir  suyuq  fazadan  ikkinchi  suyuq  fazaga  oMadi.  Ekstraksiya 

jarayonini  amalga  oshirish  erituvchini  to‘g ‘ri  tanlashga  bogMiq. 

Erituvchi  suyuq  aralashma  bilan  aralashib  ketmasligi  kerak  yoki 

boMmasa  qisman  aralashib  ketadigan  boMishligi  mumkin.  Erituvchming 

zichligi  ekstraksiyalanishi  lozim  boMgan  suyuqlik  zichligidan  kam 

boMishi  shart.  Ekstraksiya  usuli  suyuq  aralashma  tarkibida  nisbatan  kam 

miqdorda erigan  komponentlarni  ajratib olish  uchun  ishlatiladi.

Quritish.  Qattiq  materiallar  tarkibidagi  namlikni  asosan  bugMatish 

yoMi  bilan  ajratib  chiqarish  quritish  deyiladi.  Bu  jarayon  issiqlik  va 

namlik  tashuvchi  agentlar  (isitilgan  havo.  tutunli  gaz)  yordamida  olib 

boriladi.  Quritish  jarayonida  namlik  qattiq  fazadan  gaz  (yoki  bug‘) 

fazaga  o ‘tadi. 

Texnikada  quritish  jarayoni 

qayta  ishlanayotgan 

xomashyo  yoki  materiallarni  dastlabki  suvsizlantirish  hamda  tayyor 

mahsulotlarni  suvsizlantirish  uchun  keng  ishlatiladi.

Kristallanish.  Suyuq  eritmalar  tarkibidagi  qattiq  fazani  kristallar 

holatida  ajratish jarayoni  kristallanish  deb  yuritiladi.  Bu jarayon  eritmalami 

o ‘ta  to‘yintirish  yoki  o ‘ta  sovitish  natijasida  sodir  boMadi.  Kristallanish 

paytida  modda  suyuq  fazadan  qattiq  fazaga o ‘tadi.  Kristallanish jarayonidan 

odatda o‘ta toza moddalar olish maqsadida foydalaniladi.

Q attiq  m oddalarni  eritish  va  ekstraksiyalash.  Qattiq  fazaning 

suyuqlikka  (erituvchiga)  o ‘tishi  eritish  jarayoni  deb  ataladi.  Qattiq 

g ‘ovaksimon  materiallar  tarkibidan  bir  yoki  bir  necha  komponentlarni 

tanlab  ta’sir  qiluvchi  erituvchi  yordamida  ajratib  olish  jarayoni 

ekstraksiyalash  deyiladi.  Agar  erish  jarayonida  qattiq  faza  toMa  suyuq 

fazaga  o ‘tsa.  ekstraksiyalash  paytida  esa  qattiq  faza  amaliy  jihatdan 

o ‘zgarmay  qoladi,  faqat  uning  tarkibidagi  tegishli  komponent  suyuq 

fazaga  o ‘tadi.  Ekstraksiya jarayoni  qattiq  materiallar  tarkibidagi  muhim

yoki zaharli  komponentlarni  ajratib olish uchun qoMlaniladi.

Modda almashinish jarayonlari neft, turli uglevodorodlar va boshqa 

aialashmalarni 

qayta 

ishlashda 

muhim 

rol 

o ‘ynaydi. 

Masalan, 

rektifikatsiya yoMi  bilan  neftdan  turli  mahsulotlar  (benzin,  kerosin,  dizel 

yonilgMsi,  mazut,  moylar)  olinadi.  Suyultirilgan  gazlardan  rektifikatsiya 

qilish  orqali  etilen,  etan,  propan,  butan  va  boshqa  komponentlar  ajratib 

olinadi.  Vakuum ostida haydash  orqali  maxsus  moylar olish  mumkin.

Absorbsiya  va  adsorbsiya  jarayonlari  tabiiy  va  yoM-yoMakay 

uchragan  gazlar  va  neftni  qayta  ishlash  korxonalari  gazlaridan  neft 

kimyosi  sanoati  uchun  xomashyo  hisoblangan  propan-propilen,  butan- 

butilen  va benzin  fraksiyalarini  ajratib olish  uchun  ishlatiladi.

Moylar  ishlab  chiqarishda  benzin  fraksiyalaridan  aromatik  uglevo- 

dorodlarni  ajratib  olish  va  neft  mahsulotlarini  tozalashda  ekstraksiya 

jarayoni  qoMlaniladi.

Katalizator  va  adsorbentlami  ishlab  chiqarishda  quritish  jara- 

yonidan  foydalaniladi.  Moylami  deparafinizatsiya  qilishda,  oltingugurt, 

parafinlar  va  serezinlami  ishlab  chiqarishda,  ksilollarni  ajratishda 

kristallanish jarayoni  ishlatiladi.

Moddalarni  o ‘tkazish  murakkab jarayon  boMib,  bir  yoki  bir  necha 

komponentni  bir fazadan  ikkinchi  fazaga fazalarni  ajratuvchi yuza orqali 

o ‘tishini  belgilaydi.  Moddalarni  bir  faza  ichida  tarqalishi  moddalarning 

berilishi  deb  yuritiladi.  Moddalarning  berilish  tezligi  koeffitsiyent  p 

orqali  ifodalanadi.  Moddalarni  bir  fazadan  ikkinchi  fazaga  oMkazish 

jarayonining tezligi  esa koeffitsiyent К bilan belgilanadi.

Fazalarni  ajratuvchi  yuza  qo‘z g ‘aluvchan  va  qo‘z g ‘almas  boMadi. 

Gaz-suyuqlik  (absorbsiya),  bug‘-suyuqlik  (haydash),  suyuqlik-suyuqlik 

(ekstraksiyalash) 

sistemalarida 

boradigan 

modda 

almashinish 

jarayonidagi  fazalarni  ajratuvchi  yuza  qo‘zg ‘aluvchan  boMadi.  Qattiq 

faza  ishtiroki  bilan  boradigan  jarayonlarda  (adsorbsiya,  quritish, 

ekstraksiyalash,  kristallanish)  da  fazalarni  ajratuvchi  yuza  qo‘z g ‘almas 

boMadi.

Modda  almashinish  jarayonlarining  tezligi  asosan  molekular 

diffuziyaga  bogMiq  boMgani  uchun,  k o‘pincha  bunday  jarayonlar 

diffuzion  jarayonlar  deb  ham  yuritiladi.  Bir  fazadan  ikkinchi  fazaga 

o ‘tayotgan 

moddaning 

miqdori 

fazalarni 

ajratuvchi  yuzaga  va 

harakatlanturuvchi  kuchga  (konsentratsiyalaming  o ‘rtacha  farqiga) 

mutanosib boMadi.

Fazalar  tarkibi  quyidagicha  ifodalanishi  mumkin:  1)  hajmiy 

konsentratsiya  bilan  -   bu  miqdor  berilgan  moddaning  (fazaning)  hajm

birligiga  to‘g ‘ri  keladigan  miqdori  (kg  yoki  mol  hisobida),  ya’ni  kg/m3 

yoki  kmol/m3;  2)  massaviy yoki  mol  ulushlar bilan -  bu  miqdor berilgan 

modda  massasini  butun  faza  massasiga  nisbati  orqali;  3)  nisbiy 

konsentratsiyalar  bilan  -   tarqaluvchi  modda  massasining  modda 

almashinish jarayonida  o ‘zgarmay  qoladigan  tashuvchi  inert  komponent 

massasiga nisbati orqali belgilanadi.

12.2.  M O D D A   0 ‘T K A Z IS H   J A R A Y O N I

Moddaning  bir  fazadan  ikkinchi  fazaga  ajratuvchi  yuza  orqali 

o ‘tish  jarayoni  modda  o‘tkazish  jarayoni  deb  ataladi.  Modda  o ‘tkazish 

murakkab  bo‘lib,  fazalarni  ajratuvchi  yuzaning  ikki  tomonidan  yuz 

berayotgan  modda  berish  jarayonlaridan  tashkil  topgan  boMadi.  12.1- 

rasmda  suyuqlik  va  gaz  (bug1)  yoki  ikki  suyuqlik  o‘rtasidagi  modda 

o ‘tkazish  jarayonini  tushuntiruvchi  sxema  ko‘rsatilgan.  Fazalar  bir- 

biriga  nisbatan  ma’lum  tezlikda,  y a ’ni  turbulent  rejimda  harakat  qiladi 

va qo‘zg‘aluvchan ajratuvchi  yuzaga ega.

12.1-rasm.  Modda o ‘tkazish jarayonining sxemasi.

Tarqaluvchi  modda  gaz  fazasidan  (Ғи)  suyuqlik  fazasiga  (Fx) 

o ‘tadi.  Gaz  fazasida  tarqaluvchi  modda  konsentratsiyasi  muvozanat 

konsentratsiyasidan  yuqori.  Tarqaluvchi 

komponent  Ғи  fazaning 

markazidan  ajratuvchi  yuzaga  va  ajratuvchi  yuzadan  Fx  fazaning 

markaziga  modda  berish  jarayoni  orqali  o ‘tadi.  Modda  o'tkazish 

jarayoniga ajratuvchi yuza ham qarshilik ko‘rsatadi.

Modda  o ‘tkazish  jarayoni  har  bir  fazadagi  turbulent  oqimining 

strukturasiga  bogMiq.  Gidrodinamikadan  m a’lumki,  turbulent  oqimida

qattiq  yuza  ustida  chegara  qatlam  hosil  boMadi.  Har  bir  fazada  ikkita 

zona  bor:  fazaning  yadrosi  (yoki  fazaning  asosiy  massasi)  va  fazaning 

chegarasidagi  yupqa  chegara  qatlam.  Fazaning  yadrosida  modda  asosan 

turbulent  pulsatsiyalar  yordamida  tarqaladi  va  tarqaluvchi  moddaning 

konsentratsiyasi  (u  va  x)  amaliy  jihatdan  o'zgarmas  qiymatga  ega 

boMadi.  Chegara  qatlamda  turbulent  rejim  asta-sekin  so ‘nib  boradi, 

natijada  ajratuvchi  yuzaga  yaqinlashgan  sari  konsentratsiya  o ‘zgarib 

boradi. 

Ajratuvchi 

yuzaning 

o ‘zida 

moddaning 

tarqalishi  juda 

sekinlashadi,  chunki  moddaning  o ‘tishi  faqat  diffuzion  tezligiga  bogMiq 

boMib 

qoladi. 

Fazalar 

o ‘rtasidagi 

ishqalanish 

va 

suyuq 

faza 

chegarasidagi 

sirt 

taranglik 

ta’sirida 

ajratuvchi 

yuza 

yaqinida 

konsentratsiya keskin, taxminan to‘g ‘ri chiziq b o‘yicha o ‘zgaradi.

Shunday  qilib,  turbulent  oqimda  fazaning  markazidan  fazalarni 

ajratuvchi  chegaragacha  (yoki  teskari  y o ‘naIishda)  moddaning  berilishi 

molekular  va  turbulent  diffuziyalar  yordamida  amalga  oshiriladi. 

Chegara  qatlamda  esa  moddaning  berilishi  molekular  diffuziyaning 

tezligiga  bogMiq.  Demak,  moddaning  bir  fazadan  ikkinchi  fazaga  o ‘tish 

jarayonini  tezlatish  uchun  chegara  qatlam  qalinligini  kamaytirish  va 

oqimning  turbulentlik  darajasini  (ma’lum  chegaragacha)  ko‘paytirish 

lozim.  Oqimning  turbulentlik  darajasini  ko‘paytirish  uchun  fazaning