Zoologiya fanidan savollar: Zoologiya fanini tekshiradigan ob’ektlari

99. Jam o a bo‘lib yashovchi hasharotlar.
Jamoa bo’lib yashovchi hasharotlarga asosan pardaqanoqlilar kiradi. Pardaqanotlilarga asalari, sariq ari, qovog’ari, yaydoqchilar, chumolilar kiradi.
Asalari oilasi. Asalari oilasida 10000 - 50000, ba’zan 100000 gacha ishchi arilar, bitta ona ari, bir necha yuz erkak arilar bo’ladi. Asalarilar yog’ochdan yasalgan maxsus qutilarda boqiladi. Quti ichida ular mumdan old qirrali katakchalarda yashaydi.
Asalarilarning tuzilishi. Ona, ishchi va erkak asalarilar tashqi ko’rinishi bir-biridan farq qiladi. Ona ari va erkak arilar ishchi arilarga nisbatan ancha yirik bo’ladi. Urg’ochi va ishchi arilar qorin bo’limining uchida nashtari bo’ladi. Erkak arilaniing mo’ylovlari va ko’zi yaxshi rivojlangan; nashtari bo’lmaydi.
Ishchi arilar - voyaga yetmagan urg’ochilar. Boshining yon tomonida ikkila murakkab ko’zlari, ularning orasida uchta oddiy ko’zchalar joylashgan. Boshi oldingi tomonida joylashgan ikkita mo’ylovi hid bilish organi hisoblanadi (51-rasm). Arilar gulning nidi va rangini yaxshi farq qiladi. Ularning ko’zi sariq va ko’k ranglarni hamda bizning ko’zimiz ilg’ay olmaydigan ultrabinafsha nurlarni yaxshi farq qiladi, lekin qizil rangni sezmaydi. Ishchi arilar yuqori jag’lari yordamida mumdan kataklar yasaydi va changdonlardan gul changini oladi. Pasrki lab va jag’lari o’zgarib naysimon xartum hosil qiladi. Ari xartumi bilan gul nektarini so’radi. Shu sababli arining og’iz organlari kemiruvchi-so’ruvchi deyiladi.
100. Dengiz yulduzlari (Asteroidea) sinfining perigemal, ya’ni psevdogemal sistemasi.
Dengiz yulduzining tuzilishi va organlar sistemalari. Oddiy dengiz yulduzi – turli ochiq dengiz va okeanlarda, janubiy dengizlarda ko‘p tarqalgan. Dengizda sohil doirasida Rossiyada Uzoq Sharq va Shimoliy dengizlarda tarqalgan.
Dengiz yulduzi besh nurli yulduz shaklida, turli rangda (qizil, oqish, ko‘kimtir) o‘rtacha 10-25 sm, ba’zilari 50-60 sm kattalikda. U yirtqichlik bilan hayot kechirib dengiz tubidagi turli hayvonlar, ko‘pincha ikki pallali mollyuskalar bilan ovqatlanadi. Dengiz yulduzining beshta katta va harakatchan uchi ingichkalashgan o‘simtalari qo‘llar deb atalib, bularning uchida bir nechta kalta paypaslovchi (teri, sezuv organ)lari va ko‘zi joylashgan.
“Qo‘llar” ni tutashtiruvchi markaziy (tana) qismi - disk deb nomlanadi.
Diskni ostki qismi “oral” tomoni, ustini esa, “aberal” deb ataladi. Pastki “oral” tomonida og‘iz, “aberal” tomonida “anal” teshigi uning yonida esa suv bilan harakatlanadigan ambulakral organiga suv o‘tkazgich – madrepora plastinkasi joylashgan. Qo‘llarning oraliqlarida jinsiy organlarning yo‘llari ochilgan. Erkagi va urg‘ochisi bir xil. Oral tomonida diskdan boshlab “qo‘llar” ning uchiga qarab yo‘nalgan, “ariqcha” bo‘lib, ariqchaning ichki va yon tomonida yuzlarcha harakatchan o‘simtalar – ambulakral oyoqchalar joylashgan.