Зоология ва экология

O’stirish harorati ^0S	Aniqlash o’sish energiyasi
Muddati,sut unuvchanligi
YUmshoq bug’doy Qattiq bug’doy Jadval Arpa Suli Makkajo’xori SHoli Grechka Tariq Dukaklar No’xot Loviya	20 20 20 20 20 20-30 20-30 20-30 20-30 20 20 20	3 4 3 3 4 3 4 4 3 4 3 4	7 8 7 7 7 7 10 8 7 10 7 8

Unuvchanlik hisoblash uchun urug’lar guruxidan 100 tadan to’rtta namunasi tashlab olinadi. No’xot va loviya dukakli donlar uchun 50 tadan urug’ namunasi olinadi. Urug’larni o’stirish belgilangan harorat tarkibida amalga oshiriladi. Urug’larning ta­giga kichik kvarts qumi, filtr qog’ozi, mato to’shaladi.

Urug’larni yuqoridagilardan oldin tagi namlanadi. O’sgan urug’lar ikki marta sanaladi: birinchi marta o’sish energiyasi, ikkinchisida unuv­chanlik. Ko’pchilik o’simliklarni urug’lari qorong’ulikda o’stiriladi.

Ba’zida yangi yig’ib olingan urug’lar o’zida past haroratni saqlaydi. Bu urug’larning pishib yetilishi davrining tugamaganligi yoki yig’ish terimdan keyingi pishib yetilish davri tugamaganligidan darak beradi. Bundan urug’larning xayot qobiliyati tekshiriladi.

Xayot qobiliyati o’sgan va tinch xolatda turgan tirik urug’lar soni bilan tavsiflanadi.

Urug’lik donlarning qo’shimcha ko’rsatgichi-o’sish kuchi tekshiril­gan urug’larning-o’simtalarning tuproqni yorib chiqish qobiliyatiga shubxa tug’ilganda ularning unuvchanligi qayta aniqlanadi.

Urug’larning o’sish kuchini aniqlash uchun urug’lar shisha yoki sa­pol idishda namlangan qum ustiga qo’yilib usti yirik qum bilan yopiladi. Urug’lar 10 kun 16-18 ^oS haroratda o’stiriladi. Birinchi maysalar idishni yopib turgan plastinkaga yetganida o’stirish to’xta­tiladi.

O’sish kuchi miqdoriy (o’simliklarning o’rtacha soni) va sifat (100 ta maysani og’irligi ,g) ko’rsatgichlarga qarab aniqlanadi.

Urug’likka yaroqlilik urug’lik materialdagi o’sgan urug’larning foizlardagi miqdori bilan tavsiflanadi.

U Faqat konditsion urug’larda aniqlanadi.

AV

X= ----- . %

100

bu yerda A-urug’larning tozaligi, %

V-urug’larning unuvchanligi, %

Urug’lik donlarning tozaligi deb asosiy o’simlik donlarining foizdagi miqdoriga aytiladi. Ajratib olingan o’lchanma asosiy o’simlik urug’lari va chiqindilarga ajratiladi.

Urug’larning tozaligi ma’lum o’lchamdan ikkita namunaga ko’ra aniqlanadi.

Makkajo’xori, no’xot, loviya, araxis, kanakunjut uchun 200 g, soya, kungaboqar uchun 100 g, bug’doy, javdar, suli, arpa, sholi uchun 50 g, tarik uchun 20 g, zig’ir uchun 10 g, beda urug’i uchun 4 g o’lchanma olinadi.

Asosiy o’simlik urug’lariga butun, yaxshi rivojlangan, 1/3 qism yoyilgan, murtagi qisman shikastlangan, endospermi qisman shikastlangan, qobig’i yorilgan, biroz mog’orlangan, sovuq urgan urug’lar kiradi.

CHiqindilarga kichik, puch, ungan, chirigan, singan va zarar­kunandalar bilan zararlangan asosiy o’simlik urug’lari, begona urug’lar, zararli aralashmalar, tirik va o’lgan zararkunandalar, mineral va organik aralashmalar kiradi. Urug’larning tozaligi GOST 651-41 talablariga javob berishi kerak.

Standartga ko’ra (2-jadval) urug’lar unuvchanligi va chiqindi­lar miqdoriga ko’ra uch guruxga bo’linadi. Masalan, birinchi sinfda­gi urug’lar uchun 1 kg dagi begona donlar 5 donadan, tarikda 10 dona gacha, no’xot va kungaboqarda bir dona xam bo’lmasligi kerak.