Al-Azkor min kalami sayyidil abror
Download 5.11 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 335-bob Qabih so‘zni gapirib qo‘yganda aytish va qilish lozim bo‘lgan zikrlar Alloh taolo: «Agar sizni shayton tomonidan biron vasvasa yo‘ldan ozdirib
- 336-bob Ulamolardan bir jamoasi ba’zi lafzlar karih ekanini aytsa-da, u so‘zlar aslida karohiyatli emasligi haqida
|
www.ziyouz.com kutubxonasi 272 Sha’biy bir doira chizib, xizmatkorlariga «Barmog‘ingni bunga qo‘ygin-da, «U bu yerda emas», deb aytgin», dedilar. Bu narsa odatda kishilar ovqatga chaqirilsa, niyat qilib olganman, degan so‘zlarga o‘xshaydi. Ya’ni, chaqirgan kishi uning ro‘zador ekan, deb o‘ylashi uchun. Vaholanki, uning maqsadi ovqat yeyishni tark qilish uchun bo‘lgan niyatdir. Va yana shunga o‘xshashlardan «Falon kishiga ko‘zing tushdimi?» desa, ko‘rmadim, ko‘rinish bermadi deydi. Bunga misollar ko‘p. Agar biror narsaga qasam ichsa va qasamida tavriya (qochirim) qilsa, xoh Alloh nomiga yoki taloq yo boshqa narsaga bo‘lsin, qasami buzilmaydi. Taloq ham, boshqa narsa ham voqe’ bo‘lmaydi. Endi qozi da’voda qasam ichishga majburlasa, agar u Alloh nomiga qasam ichirgan bo‘lsa bundagi e’tibor qozining niyatiga qaraydi,. Bordi-yu taloq bilan qasam ichirsa, bundagi e’tibor qasam ichuvchining niyatiga qaraydi. Chunki boshqalarga taloq bilan qasam ichirish joiz bo‘lmaganidek, qoziga ham taloq bilan qasam ichirish joiz emas. Vallohu a’lam. Imom G’azzoliy: «Fosiqlikni olib keluvchi harom qilingan yolg‘onlardan yana biri odatda kishilar mubolag‘a tarzida «Senga yuz marta aytdim» va «Sendan yuz marta so‘radim», deb aytishlikdir. Chunki bunda necha martani anglatish ekani iroda qilinmaydi. Balki mubolag‘a iroda qilinadi. Agar so‘ragani bir marta bo‘lsa, yolg‘onchi bo‘ladi. Ammo so‘ragani ko‘plikda odatlanilmagan miqdorda takrorlansa gunohkor bo‘lmaydi, garchi yuztaga yetmagan bo‘lsa ham, bularning o‘rtasida mubolag‘a etguvchi kishi yolg‘onga duch keladigan bir necha darajalar mavjud», dedilar. Imom Navaviy mubolag‘a joiz ekaniga va yolg‘on hisoblanmasligiga quyidagi hadis dalildir deb aytdilar. 989/2. Ikki «Sahih» kitobida rivoyat qilinishicha, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Abu Jahl asoini yelkasidan qo‘ymaydi. Muoviyaning esa moli yo‘q», deganlar. Ma’lumki, ulardan birinchisi asoini uxlash va boshqa paytlardagina qo‘yar edi. Ikkinchisining esa kiyadigan bittagina ko‘ylagi bor edi. 335-bob Qabih so‘zni gapirib qo‘yganda aytish va qilish lozim bo‘lgan zikrlar Alloh taolo: «Agar sizni shayton tomonidan biron vasvasa yo‘ldan ozdirib (mazkur xislat egasi bo‘lishdan qaytarmoqchi bo‘lsa), u holda Alloxdan panoh so‘rang» (Fussilat surasi, 36-oyat), «Taqvo qilguvchi zotlarni qachon shayton tomonidan biron vasvasa ushlasa, (Allohni) eslaydilar, bas (to‘g‘ri yo‘lni) ko‘ra boshlaydilar» (A’rof surasi, 201-oyat), «(U taqvodor zotlar) qachon biron-bir noloyiq ish qilib qo‘ysalar yoki (qandaydir gunoh ish qilish bilan) o‘zlariga zulm qilsalar, darhol Allohni eslab, gunohlarini mag‘firat qilishini so‘raydigan - har qanday gunohni yolg‘iz Allohgina mag‘firat qilur -bilgan hollarida qilgan gunohlarida davom etmaydigan kishilardir. Ularning mukofotlari Parvardigorlari tomonidan magfirat va taglarida daryolar oqib turguvchi jannatlar bo‘lib, ular o‘sha joyda abadiy qolajaklar. Yaxshi amal qiluvchilarning ajrlari naqadar yaxshi ajr!» (Oli Imron surasi, 135-136-oyatlar), deb aytgan. 990/1. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Kimki Lot va Uzzo (butlari) nomini aytib qasam ichsa, «La ilaha illalloh» («Allohdan Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy www.ziyouz.com kutubxonasi 273 o‘zga iloh yo‘q»), deb aytsin. Kimki: «Kel, bir qimor o‘ynaylik», desa sadaqa qilsin», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. Bilingki, kimki harom amal qilsa yoki gapirsa, tavbaga shoshmoqligi shart bo‘ladi. Bu tavbaning uch rukni bor: o‘sha holatdayoq gunohdan to‘xtamoq. Qilgan narsasiga pushaymon qilmoq. Unga aslo qaytmayman, deb qasd qilmoq. Agar ana shu gunoh insonning haqqi bo‘lsa, uchta shartga qo‘shib, to‘rtinchi shartni ham bajaradi. Ya’ni, u nohaqlikni egasiga qaytaradi yoki undan kechirim so‘raydi. Biz buni yuqorida aytib o‘tdik. Agar tavba qiladigan bo‘lsa, barcha gunohlariga tavba qilmog‘i lozim bo‘ladi. Agar o‘sha gunohining o‘ziga tavba qilish bilan kifoyalansa, tavbasi durust bo‘laveradi. Agar yuqorida aytganimizdek, gunohiga sahih tavba qilsa-da, so‘ngra ikkinchi marta yana qilib qo‘ysa, o‘sha gunohiga ham tavba qilishi shart bo‘ladi. Lekin avvalgi gunohiga qilgan tavbasi botil bo‘lmaydi. Mana shu ahli sunnaning fikri bo‘lib, mo‘‘tazila bilan xilof qilgan ikki masalaning bittasidir. 336-bob Ulamolardan bir jamoasi ba’zi lafzlar karih ekanini aytsa-da, u so‘zlar aslida karohiyatli emasligi haqida Bilingki, botil so‘z bilan g‘ururlanmaslik hamda uni ta’vil etmaslik uchun bu bobni zikr qilish ehtiyoji bor. Bilingki, shariat ahkomlari beshtadir: 1) Iyjob (vojib, qilinishi shart). 2) Nadab (tavsiya qilingan). 3) Tahrim (harom, qaytarilgan). 4) Karoha (makruh, karih ko‘rilgan). 5) Iboha (muboh). Bulardan birortasi dalilsiz hujjat bo‘lmaydi. Shariat dalillari esa ma’lumdir. Dalili yo‘q narsaga murojaat ham qilinmaydi. Va javobiga ehtiyoj ham bo‘lmaydi. Chunki u hujjat bo‘lolmaydi. Shu bilan birga ba’zi bilimdon ulamolar bu kabi narsalarda uning botilligiga dalil keltirib zikr qilishadi. Karih ko‘rilgan, deb aytuvchini «karih ko‘rilgan emas» yoki «ular botildir» yo shunga o‘xshash ularning ziddiga iboralarni aytishdan maqsadim uning botil ekaniga dalil keltirishning ehtiyoji yo‘q ekanini bildirishdir. Agar men ham dalil keltirsam, unda ular kabi bilimdonlardan bo‘lib qolaman. Bu bobni qayd qilishimdan maqsadim xato bilan to‘g‘rini ajratish va bu botil so‘zlarni qo‘shuvchilar ulug‘liklari bilan g‘ururlanmasliklari uchundir. Bilingki, ba’zi lafzlarni makruh, deb aytuvchilarning obro‘lari ketib qolmasligi uchun va yomon gumon qilinmasligi uchun ularni nomma-nom keltirmayman. Bu yerda maqsad ularni yomonlash emas. Balki ulardan naql qilingan botil so‘zlardan ogoh etish, xolos. Xoh u naql qilingan narsa sahih bo‘lsin yoki sahih bo‘lmasin. Agar sahih bo‘lsa, bilganingizdek, ularning obro‘lariga ziyon keltirmaydi. Ana shulardan biri Abu Ja’far Nahhos «Sharhi asmoullohi taolo subhanahu» nomli kitoblarida: «Ulamolar «Tasaddaqallohu ‘alayka», ya’ni «Alloh senga sadaqa qilsin», deb aytmoqni karih ko‘rishgan. Chunki sadaqa beruvchi savobni umid qiladi. (Alloh bundan munazzahdir)», deb aytgan so‘zlaridir. Imom Navaviyning fikrlaricha, bu hukm ochiqcha xato bo‘lib, xunuk johillikdir. Dalil keltirish esa undanda qattiqroq buzuqlikdir. Chunki «Sahihi Muslim»da keltirilishicha, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam namozning qasr Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy www.ziyouz.com kutubxonasi 274 qilinishi haqida «U Allohning sizlarga in’om etgan sadaqasi bo‘lib, uni qabul qilib olinglar», deganlar. Fasl: Nahhosning aytishicha, «Allohumma a’tiqniy minan nar», («Allohim, meni do‘zaxdan ozod qilgin»), deb aytmoqlik makruhdir. Chunki savobni talab qilgan kishigina ozod qiladi. Imom Navaviyning fikrlaricha, bu dalil va da’volar shar’iy hukmlarga nisbatan eng xunuk xato va johillikdir. Agar Alloh maxluqotidan xohlagan kishisini ozod qilishi haqidagi hadislarni keltirsam, kitob malol keladigan darajada uzayib ketadi. Masalan, «Kimki biror qulni ozod qilsa, Alloh taolo uning har bir a’zosini do‘zaxdan ozod qiladi» va «Boshqa kunlarga qaraganda arafa kunida Alloh taolo bandasini do‘zaxdan ozod qilganidek ko‘p ozod qilmaydi», deb keltirilgan. Fasl: Ba’zilarning fikrlaricha, «Allohning ismi ustiga unday qil», deb aytmoq makruhdir. Chunki Allohning ismi har bir narsaning ustigadir, deyilgan. Qozi Iyoz va boshqalar bu so‘z xato ekanini aytib, isboti uchun sahih hadislar keltirishgan. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qurbonlik haqida sahobalariga «Allohning ismi ustiga qurbonlik qilinglar», ya’ni «Allohning ismini aytib qurbonlik qilinglar», deb aytganlar. Fasl: Va yana ana shulardan Nahhosning Abu Bakr Muhammad ibn Yahyodan rivoyat qilgan quyidagi so‘zlari bor: «Faqih, adib va ulamolar «Jama’allohu baynana fiy mustaqarri rohmatihi» («Alloh oramizni rahmati qaror topadigan joyda jamlasin»), deb aytma! Chunki Allohning rahmati qaror topuvchi joy bo‘lishdan kengroqdir. Va yana «Irhamna birohmatika» («Rahmating bilan bizga rahm qil»), deb aytma, deganlar». Imom Navaviyning aytishlaricha, bu keltirilgan ikki lafzning hujjati va dalili borligini bilmaymiz. Chunki rahmat qaror topadigan joy aytuvchining maqsad qilgani jannatdir. Ma’nosi: joylashib va o‘rnashib hamda qaror topiladigan makon bo‘lgan jannatda oramizni jamlagin. Albatta bu yerga kiruvchilar Allohning rahmati bilan kirishadi. So‘ngra kim u yerga kirsa, unda abadiy qaror topib, yomon hodisa va g‘amginliklardan omonda bo‘ladi. Bularning barchasi Allohning rahmati bilan hosil bo‘ladi. Go‘yoki «Rahmating bilan yetishadigan makonda oramizni jamlagin», deganga o‘xshashdir. Fasl: Yana Nahhosning aytishicha, «Tavakkaltu ‘ala robbiy robbil kariym» («Saxiylarning Rabbisi bo‘lgan Rabbimga tavakkal qildim»), deb bo‘lmaydi. Balki «Tavakkaltu ‘ala robbil kariym» deyishlik joiz. Imom Navaviyning aytishlaricha, buning ham asli yo‘qdir. Fasl: Nahhos Abu Bakrdan rivoyat qilishlaricha, «Allohumma ajirna minan nar» («Allohim, do‘zaxdan bizni himoya qil») va «Allohumma urziqna shafoatan nabiy» («Allohim, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning shafoatlari bilan bizni rizqlantir»), deb aytmaslik darkor. Chunki do‘zax vojib bo‘lganlarga shafoat qilinadi, deb aytilgan. Imom Navaviyning aytishlaricha, bu ham ochiq-oydin johillik va xatoning o‘zginasidir. Agar bu xatolar bilan g‘ururga ketishning xavfi bo‘lmaganda va tasnif qilingan kitoblarda bu narsalar zikr etilmaganida, hikoya qilishga jur’at eta olmasdim. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning shafoatlarini va’da qilib, komil mo‘minlarni targ‘ib etgan qanchadan- Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy www.ziyouz.com kutubxonasi 275 qancha sahih hadislar kelgan. Masalan, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Kimki muazzindan eshitgan narsalarni ayni o‘zidek qaytarsa, unga shafoatim hosil bo‘ladi», deganlar. Bu haqda imom, faqih Abul Fazl Iyoz (r.a.) chiroyli so‘zlar keltirganlar. Salafi solihlarning shafoatga qilgan rag‘batlaridan Rasululloh sollallohu alayhi vasallam shafoatlarini so‘raganliklari asarlar orqali bilinadi. Shunga binoan uni karih qiluvchilarning karohiyatiga e’tibor qilinmaydi. Chunki Imom Muslim va boshqalardan sahih hadislar hisobsiz jannatga kiruvchi qavmlarni va jannatda darajalari ziyoda bo‘luvchi qavmlarni shafoat sababidan ekanini isbotlab kelgan. So‘ngra gunohkorligini tan oluvchi, avfga muhtoj har bir kishi ular aytganidek bo‘ladigan bo‘lsa, mag‘firat va rahmatni so‘rab duo qilmasligi lozim bo‘ladi. Chunki mag‘firat va rahmatni so‘rash gunohkor kishilar uchun xosdir. Shunday bo‘ladigan bo‘lsa, ular qilayotgan narsa salaf va xalaflar duolaridan o‘rganilgan narsaga xilofdir. Fasl: Ulamolarning bir jamoasidan hikoya qilinishicha, ular Baytullohni tavof qilishni «shavt» yoki «aylanish», deb ismlamoqni karih ko‘rdilar. Balki birinchisiga -birinchi tavof va ikkinchisiga - ikkinchi tavof va hokazo, deb aytiladi, deyishgan. Imom Navaviyning aytishlaricha, bu gaplarning ham asli yo‘q. Balki ular johiliyat lafzlaridan, deb karih ko‘rishgan bo‘lsa kerak. Nima bo‘lganda ham, bunday deb aytishning karohiyati yo‘q. Bunga quyidagi hadis dalildir: 991/2. Ibn Abbosdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Ka’bada uch shavtdan yugurmoqni buyurdilar. Ularga hamma shavtni yugurishni buyurmoqdan faqatgina ularga rahm qilganlarigina man qildi, xolos. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. Fasl: Va yana ana shulardan «ramazonda ro‘za tutdik», «ramazon keldi» va shunga o‘xshash ana shu oy iroda qilingan so‘zlardir. Buning karohiyati haqida ixtilof qilingan. Oldingi jamoalar, oyga ko‘shmasdan ramazonning o‘zini aytish karih ko‘rilgan, deyishgan. Bu hakda Hasan Basriy va Mujohidlardan rivoyat qilingan. Bayhaqiy esa u ikkovlariga bo‘lgan yo‘l zaifdir, deganlar. Sohiblarimiz ramazon keldi, ramazon kirdi, ramazon hozir bo‘ldi, deb aytmoqni va shularga o‘xshab oyni iroda qilish uchun qariyna (yaqinlik) hosil qilmaydigan bo‘lsa, karih ko‘rishgan. Lekin unga bir narsa qariyna (yaqinlik) bo‘lib ramazon oyiga dalolat qilsa, karohiyati yo‘qdir. Masalan, ro‘za tutdim emas, balki ramazon ro‘zasini tutdim, ramazonda turdim, ramazon ro‘zasi vojib bo‘ladi, muborak ramazon oyi hozir bo‘ldi va shularga o‘xshashlar. Abul Hasan Morudiy va Abu Nasr Sibog‘lar mana shu fikrlarni aytib, quyidagi hadisni dalil qilishgan: 992/3. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Ramazon, deb aytmanglar. Chunki Ramazon Allohning ismlaridan biridir. Lekin ramazon oyi, deb (oy so‘zini ko‘shib) aytinglar», dedilar. Bayhatsiy «Sunan»larida rivoyat qilib, zaif, deganlar. Bundagi zaiflik ochiq ko‘rinib turibdi. Chunki Allohning ismi haqida kitob tasnif qilganlarning birortasi Ramazon Allohning ismi ekanini zikr qilishmagan. To‘g‘risini Alloh Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy www.ziyouz.com kutubxonasi 276 biluvchidir. Imom Abu Abdulloh al-Buxoriy «Sahih»larida va yana bir qancha muhaqqih ulamolar ramazonni qanday aytsa ham, karohiyati yo‘qdir, deyishgan. Chunki karohiyat shariat bilan sobit bo‘ladi. Buning karohiyati haqida shariatda biror narsa sobit bo‘lmagan. Balki hadislarda buning joizligi haqida sobit bo‘lgan. Ikki «Sahih» hadislarda va bulardan boshqasida ularning fikriga qarshi dalillar to‘lib-toshib yotibdi. Agar buning joiz ekani haqidagi hadislarni jamlasam, ikki yuztaga yetib qolishini umid qilaman. Lekin maqsad bitta hadis bilan ham hosil bo‘laveradi. Mana shu quyidagi bittasi hammasiga ham kifoya qiladi: 993/4. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Agar ramazon kelsa, jannat eshiklari ochilib, do‘zax eshiklari yopiladi va shaytonlar kishanlanadi», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. Ba’zi rivoyatlarda «ramazon kirsa» yoki «ramazon bo‘lsa» yo «ramazonni muqaddam qilmanglar» va yana boshqa sahih rivoyatda esa: «Islom besh narsa ustiga bino qilingan, undan biri ramazon ro‘zasidir», deb aytilgan. Bunga o‘xshash hadislar ko‘p. Fasl: Va yana ana shulardan biri oldingilarning ba’zilaridan naql qilingan quyidagi so‘zlardir: «Baqara surasi, Duxon, Ankabut, Rum, Ahzob va shularga o‘xshash suralar, deb aytmoq makruhdir. Balki sigir zikr qilingan sura, xotinlar zikr qilingan sura, deb aytiladi». Imom Navaviyning aytishlaricha, bu xato va sunnatga xilofdir. Buni bayon qilgan son- sanoqsiz hadislar sobit bo‘lgan. Masalan, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Baqara surasining oxirida ikki oyat borki, uni kechasida o‘qisa, o‘sha kechaga kifoya qiladi», dedilar. Bu ikki «Sahih» kitobida keltirilgan. Bunga o‘xshashlari nihoyatda ko‘p. Fasl: Va yana ana shulardan biri Mutrifdan (r.a.) rivoyat qilingan quyidagi so‘zlaridir: «Alloh taolo kitobida aytadi, deb kelajak lafzida iste’mol qilish karih ko‘rilgan. Balki «Alloh taolo aytdi», deb o‘tgan zamon lafzi bilan aytiladi. Chunki Allohning so‘zi kalomdir. Kalom esa qadimdir». Imom Navaviyning aytishlaricha, bu maqbul emas. Sahih hadislarda buning ko‘p jihatdan ishlatilgani sobit bo‘lgan. Men bu hakda «Sahihi Muslim»ga yozgan sharhimda va «Qorilar odobi» nomli kitobimda bayon qilganman. Bu haqda Alloh taolo «Alloh haqiqatni aytadi», deb keltirgan (Ahzob surasi, 4-oyat). «Sahihi Muslim»da Abu Zarrdan (r.a.) qilingan rivoyatda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Alloh taolo: «Kim biron chiroyli amal qilsa, unga o‘n barobar qilib (qaytarilur) deb aytadi», dedilar. (An’om surasi, 160-oyat). «Sahih Buxoriy»da «Suygan narsalaringizdan infoq-ehson qilib bermaguningizcha...» oyatining tafsirida Abu Talha: «Ey Rasululloh, Alloh taolo «Suygan narsalaringizdan infoq-ehson qilib bermaguningizcha...», deb aytyapti», dedilar, deyiladi. Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy www.ziyouz.com kutubxonasi 277 DUOLARNI JAMLOVCHI KITOB 337-bob Hamma vaqtlarda muhim va mustahab bo‘lgan duolar Bilingki, bu kitobni yozishdan maqsadimiz hamma vaqtlarda mustahab, muhim bo‘lgan duolarni zikr qilishdir. Bilingki, bu bob juda keng bo‘lganidan uni qamrab olish imkoni yo‘qdir. Lekin buning ahamiyatlilariga ishora qilaman. Zikr qilingan duolarning avvali Qur’onda kelgan. Uni Alloh taolo payg‘ambarlar va yaxshilar tilidan xabar bergan. Keyingilari Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan sahih bo‘lganidir. U zot unga amal qilganlar yoki boshqalarga o‘rgatganlar. Bu qism juda ko‘pdir. Oldingi boblarda ham bu jumlalar keldi. Men undan Qur’onga ko‘shilib kelgan sahihlarinigina zikr qilaman. 994/1. Nu’mon ibn Bashirdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Duo - ibodatdir», dedilar. LbuDovud, Termiziy, Nasaiy va Ibn Mojalar rivoyati. 995/2. Oishadan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ko‘p narsalarni o‘zida qamrovchi duolarni yaxshi ko‘rardilar. Va bundan boshqasini tark qilardilar. Abu Dovud rivoyatlari. 996/3. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Alloh taologa duodan ko‘ra ikromli narsa yo‘q», dedilar. Termiziy va Ibn Mojalar rivoyati. 997/4. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Kimni g‘amginlik va qiyinchilikda Alloh taolo duosini ijobat etmog‘i xursand qilsa, kengchilikda ham duoni ko‘paytirsin», dedilar. Imom Termiziy rivoyatlari. 998/5. Anasdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning ko‘p (qilib yuradigan) duolari «Allohumma atina fid-dunya hasanatav vafil axirati hasanatav vaqina azaban-nar» edi. (Ma’nosi: Parvardigoro, bizga bu dunyoda ham yaxshilik ato qilgin, oxiratda ham yaxshilik ato etgin va bizni do‘zax azobidan asragin.) Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. Muslimning rivoyatlarida: «Agar Anas (r.a.) iltijo qilmoqni xohlasalar, mana shuni aytardilar. Agar duo qilishni xohlasalar, mana shuni aytardilar», ziyoda qilingan. 999/6. Ibn Mas’uddan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Allohumma inniy as'alukal huda vattuqo val ‘afofa val g‘ina», deb aytardilar (Ma’nosi: Allohim, Sendan hidoyat, taqvo, iffat va boylik so‘rayman.) Imom Muslim rivoyatlari. 1000/7. Toriq ibn Ashim al-Ashja’iydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Agar kishi Islomga kiradigan bo‘lsa, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam unga namoz o‘rgatardilar. So‘ngra mana bu kalimalar ila duo qilmoqni buyurardilar: «Allohumma ig‘fir liy varhamniy vahdiniy va ofiniy varzuqniy» (Ma’nosi: Allohim, meni Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy www.ziyouz.com kutubxonasi 278 mag‘firat qilib, rahm aylab, hidoyat qilib, ofiyat etib, rizqlantirgin.) Imom Muslim rivoyatlari. Imom Muslimning Toriqdan (r.a.) qilgan boshqa bir rivoyatlarida keltirilishicha, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam huzurlariga bir kishi kelib, «Ey Rasululloh, Rabbimdan so‘ragan paytimda qanday qilib aytaman?» deganda, u zot: «Allohumma ig‘fir liy varhamniy, va ofiniy varzuqniy», deb aytgin. Chunki mana shu kalimalar, dunyoing va oxiratingni jamlovchidir», dedilar (ma’nosi: Allohim, meni mag‘firat qil, menga rahm qil, meni ofiyatda qil va rizqlantir). 1001/8. Abdulloh ibn Amr ibn Ossdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam «Allohumma ya musarrifal qulub sarrif qulubana ‘ala to’atika», deb aytardilar (Ma’nosi: Ey qalblarni burib qo‘yuvchi Allohim, qalbimizni toatingga burib qo‘ygin.) Imom Muslim rivoyatlari. 1002/9. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Alloh nomi bilan mashaqqatli balodan, baxtsizlikning eng past darajasidan, qazo (qadar)ning yomonidan va dushmanning ichqoraligidan panoh tilanglar», deb aytdilar, ya’ni «A’uvzu billahi min jahdil balo va darakish shaqoi va suv'il qazo va shamotatil a’doi», deb duo qilinglar, dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 1003/10. Anasdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Allohumma inniy a’uvzu bika minal ‘ajzi val kasali val jubni val harami val buxli va a’uvzu bika min ‘azobil qabri vaa’uvzu bika min fitnatil mahya val mamoti», boshqa rivoyatda «Va zila’iddayni va g‘alabatir rijal», deb aytardilar (ma’nosi: Allohim, Sening noming bilan ojizlikdan, dangasalikdan, ko‘rqoqlikdan, munkillab qariya bo‘lishdan, baxillikdan, qabr azobidan, tirik va o‘liklar fitnasidan hamda qarz yukidan va kishilarning g‘olib kelishidan panoh tilayman). Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 1004/11. Abdulloh ibn Amr ibn Ossdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Abu Bakr Siddiq (r.a.) Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga «Menga bir duo o‘rgatingki, u bilan namozimda iltijo qilayin», deganlarida, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Allohumma inniy zolamtu nafsiy zulman kasiyron vala yag‘firuz zunuba illa anta fag‘firliy mag‘firatan min ‘indika, varhamniy innaka antal g‘ofurur rohiym», deb ayt, dedilar (ma’nosi: Allohim, men nafsimga ko‘p zulm qildim. Gunohlarni Sendan boshqasi kechira olmaydi. Uzingning huzuringdan bo‘lgan mag‘firat ila meni kechirgin. Va menga rahm qilgin, albatta Sen kechirguvchi, rahmli Zotsan). Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 1005/12. Abu Muso al-Ash’ariydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bu duo bilan iltijo qilardilar: «Allohumma ig‘firliy xatiy'atiy va jahliy va isrofiy fiy amriy vama anta a’lamu bihi minniy, Allohumma ig‘fir liy jaddiy va hazliy va xatoiy va ‘amdiy va kullu zalika ‘indiy, Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy www.ziyouz.com kutubxonasi 279 Allohumma ig‘firliy ma qoddamtu vama axxartu vama asrartu vama a’lantu vama anta a’lamu bihi minniy, antal muqaddimu va antal muaxxiru va anta ‘ala kulli shay'in qodir». (Ma’nosi: Allohim, xatolarimni, johilligimni, ishdagi isroflarimni kechirgin. Sen uni mendan ko‘ra biluvchiroqsan. Allohim, jiddiyligimni, hazilimni, xatoimni, qasdimni va mening huzurimdagi barchasini kechirgin. Allohim, oldingi qilgan gunohlarimni, keyingilarini, yashirin qilganlarimni, ochiqcha qilganlarimni kechirgin. Sen uni mendan ko‘ra biluvchiroqsan. Sen avvalgi-yu oxirgisan. Sen har bir narsaga qodirsan.) Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari. 1006/13. Oishadan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam duolarida «Allohumma inniy a’uzu bika min sharri ma ‘amiltu va min sharri ma lam a’mal», deb aytardilar (Ma’nosi: Allohim, men Sendan amal qilgan va amal qilmagan narsalarimning yomonidan panoh tilayman.) Imom Muslim rivoyatlari. 1007/14. Ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Quyidagilar ham Rasululloh sollallohu alayhi vasallam duolaridan edi. «Allohumma inniy a’uzu bika min zavoli ni’matika va tahavvuli ‘ofiyatika va faj'ati niqmatika va jamiy’i suxtika». (Ma’nosi: Allohim, bergan ne’mating zavol bo‘lishidan, bergan ofiyating o‘zgarib ketishdan, to‘satdan keluvchi o‘chingdan va jamiki g‘azabingdan panoh tilayman.) Imom Muslim rivoyatlari. 1008/15. Zayd ibn Arqamdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Allohumma inniy a’uvzu bika minal ‘ajzi val kasali val jubni, val buxli val hammi va ‘azabil qobri, Allohumma ati nafsiy taqvoha va zakkiha anta xayru man zakkaha anta valiyyuho va mavlaha, Allohumma inniy a’uvzu bika min ‘ilmin la yanfa’u va min qolbin la yaxsha’u vamin nafsin la tashbau’ va min da’vatin la yustajobu laha», deb aytardilar. (Ma’nosi: Allohim, Sening noming ila ojizlikdan, dangasalikdan, qo‘rqoqlikdan, baxillikdan, g‘amdan, qabr azobidan panoh tilayman. Allohim, nafsimning taqvosini bergin va uni poklagin va Sen poklovchilarning yaxshisisan. Sen do‘sti va xojasisan. Allohim, Sening noming ila foyda bermaydigan ilmdan, qo‘rqmaydigan qalbdan, to‘ymaydigan nafsdan va ijobat qilinmaydigan duodan panoh tilayman.) Imom Muslim rivoyatlari. 1009/16. Alidan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Allohumma ihdiniy va saddidniy» («Allohim, meni hidoyat qil va sobitqadamlikda qil»), deb ayt, dedilar. Imom Muslim rivoyatlari. Boshqa bir rivoyatda «Allohumma inniy as'alukal huda vassadoda» bo‘lib kelgan. (Ma’nosi: Allohim, men Sendan hidoyatni va sobitqadamlikni so‘rayman.) 1010/17. Sa’d ibn Abu Vakqosdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning huzurlariga bir a’robiy kelib, «Ey Allohning rasuli, menga bir kalom o‘rgatingki, uni aytib yurayin», deganda, u zot: |
