Kimyoning asosiy qonunlari. Reja: Dalton atomistikasi. Stexiometrik qonunlar

---

 2-Mavzu:

 

Kimyoning asosiy qonunlari.  

Reja: 

1.  Dalton atomistikasi. 

2.  Stexiometrik qonunlar. 

 

2.1.Dalton atomistikasi. Ilmiy asoslangan atom-molеkulyar ta'limot XVIII-

XIX  asrlardagina  yaratildi.  Bu  ta'limotni  1741  yilda  M.V.Lomonosov  yaratdi  va 

uning  mazmunini  «Matеmatik  kimyo  elеmеntlari»  asarida  bayon  etdi. 

M.V.Lomonosovdan  so`ng,  ingliz  olimi  J.Dalton  kimyo  va  fizika  sohasida 

yig`ilgan  tekshirish  natijalarini  atomistik  ta'limot  asosida  talqin  qildi  va 

atomistikaga  asoslanib,  karrali  nisbatlar  qonunini  yaratdi.  1808  yilda  o'zining 

"Ximiya falsafasida yangi sistema" nomli asarida atomistik ta'limotni quyidagicha 

tarifladi: 

a)  Moddalar  nixoyatda  mayda  zarrachalar  -  atomlardan  tuzilgan,  atom 

yanada kichikroq zarrachaga bo’lina olmaydi; 

b) Har qaysi kimyoviy element faqat o'ziga xos "oddiy" atomlardan tuzilgan 

bo'lib,  bu  atomlar  boshqa  element  atomlaridan  farq  qiladi,  har  bir  elementning 

atomi o'ziga xos og'irlik va o’lchamga ega; 

v)  Kimyoviy  reaksiya  vaqtida  turli  elementlarning  "oddiy"  atomlari  o'zaro 

aniq va o’zgarmas butun sonlar nisbatida birikib, murakkab atomlarni hosil qiladi; 

g)  Faqat  boshqa-boshqa  xossalarga  ega  bo'lgan  atomlargina  o'zaro  birika 

oladi,  bir  elementning  atomlari  hech  qachon  o'zaro  kimyoviy  reaksiyaga  kirisha 

olmaydi. Ular faqat bir-biridan itariladi. 

Da’lton  kimyoning  asosiy  qonunlarini  izoxlab,    kimyoviy  element 

tushunchasiga  aniq  ta'rif  berdi:  "Kimyoviy  element  bir  xil  xossalar  bilan