Kurs ishi uchun malumotlar

Kurs ishi uchun malumotlar.

1 Kirish
Iqtisodiy sohada davlat siyosatining asosiy vositasi davlat byudjetidir. Muvozanatli byudjet deganda soliqlar, yig'imlar va boshqa daromadlardan iborat bo'lgan davlat daromadlari davlat xarajatlariga teng ekanligini anglatadi. Afsuski, dunyoning aksariyat mamlakatlarida xarajatlar va daromadlar muvozanatiga kamdan-kam hollarda erishiladi. "Oddiy" va eng ko'p uchraydigan holat bu xarajatlar bir yil uchun tushumdan oshadigan byudjetdir. Kamroq kam bo'lgan - profitsit bilan byudjet, ya'ni. daromadning xarajatlardan oshishi. Davlat byudjetini boshqarish fiskal siyosatdir.
Davlat byudjeti soliq-byudjet siyosatining asosiy vositasidir. Uning iqtisodiyotga ta'siri juda katta, chunki davlat byudjeti siyosiy o'zgaruvchidir. Bu shuni anglatadiki, siyosatchilar o'zlariga juda katta makroiqtisodiy vazifalarni qo'yib, ushbu o'zgaruvchini o'zboshimchalik bilan o'zgartirishlari mumkin. Soliq-byudjet siyosatidan foydalangan holda umumiy xarajatlar va yalpi talab rag'batlantirilishi yoki cheklanishi mumkin. Byudjet taqchilligi ikkita asosiy sabab tufayli yuzaga kelishi mumkin. Birinchidan, bunga hukumatning ongli harakatlari sabab bo'lishi mumkin, ular zarurat tufayli daromadga qaraganda ko'proq pul sarflashga qaror qildilar. Shu sababli paydo bo'lgan kamomad faol byudjet taqchilligi deb ataladi. Ikkinchidan, byudjet taqchilligi retsessiya, real milliy daromadning pasayishi natijasida paydo bo'lishi mumkin, bu esa byudjet daromadlarini kamaytiradi. Bunday kamomad passiv byudjet taqchilligi deb ataladi. Uzoq vaqt davomida iqtisodchilar orasida davlat byudjeti doimo muvozanatli bo'lishi kerak degan fikr mavjud edi. Ammo 30-yillarda Keynslar boshqacha fikrda edilar. Yalpi talabni bir necha baravar oshirish uchun qandaydir manbadan qo'shilishi mumkin bo'lgan nisbatan oz miqdordagi avtonom xarajatlar ham kifoya qiladi. Va hukumat ta'lim, tibbiyot, pensiya, yo'l qurilishi va hokazolarga ko'p mablag 'sarflashi kerak. Bundan tashqari, hukumat soliqlarni manipulyatsiya qilishi mumkin, bu oxir-oqibat mavjud daromadlarning o'zgarishiga olib keladi.

Keyns iqtisodiy beqarorlikning asosiy aybdori yalpi talabning o'zgarishi ekanligini aniqladi. Shuning uchun u talabni barqarorlashtirish va uni to'liq bandlikni ta'minlaydigan darajada ushlab turish eng muhim vazifa deb hisobladi. Buyuk depressiyadan keyin J. Keynsning tavsiyalariga binoan, barcha G'arb mamlakatlari stabillashadigan soliq-byudjet siyosatini amalga oshira boshladilar, keyinchalik u bir necha turlarga bo'lindi.

O`zbekiston Respublikasi iqtisodiyotida ro`y berayotgan tub o`zgarishlar moliyaviy siyosatni, jumladan fiskal siyosatni iqtisodiyotni barqaror rivojlantirishdagi ahamiyatini oshirmoqda. Chunki, davlat fiskal siyosati davlat byudjet siyosatini bir qismi bo`lib hisoblanadi va soliq siyosati bilan chambarchas bog`liqdir. Byudjet siyosati, aytish mumkinki, makroiqtisodiy barqarorlikni bosh omilidir.Mamlakatimizda iqtisodiyotni isloh etish va modernizatsiya qilish, uning tarkibiy tuzilishini diversifikatsiyalash bo`yicha har tomonlama chuqur o`ylangan, uzoq istiqbolga mo`ljallangan iqtisodiy siyosatning amalga oshirilishi natijasida milliy iqtisodiyotimizning barqaror va jadal rivojlanishi, aholining turmush darajasi izchil oshib borishi uchun mustahkam hamda ishonchli poydevor yaratilganligini ta`kidlash lozim. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi hamon davom etayotganiga qaramasdan, 2020 yilda yalpi ichki mahsulot 8 foiz, sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi 8 foiz, qishloq xo`jaligi mahsulotlari qariyb 7 foiz, qurilish-montaj ishlari hajmi salkam 18 foizga oshdi. Yillik byudjet yalpi ichki mahsulotga nisbatan 0,1 foiz profitsit bilan bajarildi. Inflyatsiya darajasi 5,6 foizni tashkil qildi, ya`ni prognoz ko`rsatkichlari doirasida bo`ldi.
Respublikamizda bozor munosabatlariga o`tishning ilk bosqichida ishlab chiqarishning qisqarishi, aholi turmush darajasining pasayishi, pulning qadrsizlanishi va boshqa qator ziddiyatli xususiyatlarga ega bo`lgan ijtimoiyiqtisodiy inqiroz davriga to`g`ri keldi.Ma`lumki, bunday sharoitda asosiy og`irlik davlat byudjeti zimmasiga tushadi. Shu sababli fiskal siyosatni amalga oshirishda mohirlik talab qilinadi