Lochinbekovich jismoniy tarbiya va sport

---

1 
 
 
KUCHKAROV ULUG`BEK 
LOCHINBEKOVICH 
JISMONIY TARBIYA VA SPORT 
 
Barcha bakalavriat ta’lim yo’nalishlari uchun
 
O„QUV QO„LLANMA 
Namangan - 2020 

---

2 
O‗quv qo‗llanma oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi tamonidan taklif etilgan 
barcha ta‘lim yo‗nalishalari namunviy o‗quv reja va namunaviy o‗quv dasturi 
asosida tayyorlangan bo‗lib, o‗quv qo‗llanma oliy ta‘lim muassasalarining barcha 
bakalavr ta‘lim yo‗nalishlari talabalari uchun mo‗ljallangan. Qo‗llanmada 
jismoniy tarbiya darslari, sport mashg‗ulotlari, talabalar kun tartibida 
sog‗lomlashtiruvchi jismoniy mashqlar bilan hamda jismoniy mashqlar va sport 
bilan mustaqil shug‗ullanish nazariy, uslubiy va amaliy tavsiyalar keltirilgan. 
SHu bilan birga qo‗llanmada inson organizmi morfologik funksiyalarining 
xususiyatlari 
va 
ularning 
rivojlanishida 
jismoniy 
tarbiya 
va 
sport 
mashg‗ulotlarining ijobiy ta‘sirlari, talabalar o‗rtasida sog‗lom trmush tarzini 
ommaviylashtirish masalalari ham tahlil etilgan. 
Tuzuvchi: Namangan muhandislik texnologiya instituti 
  katta o`qituvchi U.Kuchkarov 
 
Taqrizchilar: Namangan davlat universiteti 
Dosenti p.f.n T.Ismoilov 
Andijon davlat universiteti 
dosenti 
 L.Rustamov 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

3 
So„z boshi 
Barcha bakalavriat ta‘lim yo‗nalishlari o‗quv rejasiga ―Jismoniy tarbiya va 
sport‖ fani kiritilgan bo‗lib, bu fan talabalarni jismonan rivojlangan va sog‗lom 
qilib tarbiyalash hamda bo‗lg‗usi mutaxassisliklariga kasbiy amaliy jismoniy 
tayyorgarliklarini ta‘minlashdan iborat bo‗ladi. Jismoniy tarbiya va sport fani 
bo‗yicha tayyorlangan ushbu o‗quv qo‗llanma jismoniy tabiya o‗qituvchilari va 
sport murabbiylariga talabalar bilan jismoniy tarbiya darslari va sport turlari 
bo‗yicha mashg‗ulotlar tashkil etishda uslubiy va amaliy yordam beradi. SHu bilan 
birga o‗quv qo‗llanmadan talabalar jismoniy mashqlar va sport bilan mustaqil 
shug‗ullanishlarida ham keng foydalanishlari mumkin. 
O‗quv qo‗llanmada oliy ta‘lim muassasalari talabalari bilan jismoniy tarbiya 
darslari va sport mashg‗ulotlarini tashkil etish bo‗yicha quyidagi mavzular 
yoritilgan: 
Talabalar jismoniy tarbiya va sport mashg‗ulotlarining maqsad va vazifalari: 
Talabalar sog‗lom turmush tarzini tashkil etish va ommaviylashtirish: 
Inson organizmi xususiyatlari va unga jismoniy mashqlar va sport 
mashg‗ulotlarining sog‗lomlashtiruvchi ta‘sirlari: 
Jismoniy tarbiya va sport bilan shug‗ullanishda o‗z o‗zini nazorat qilish: 
Jismoniy tarbiya va sport bo‗yicha mustaqil mashg‗ulotlarni tashkil etish: 
Umumiy va maxsus jismoniy tayyorgarliklarni tashkil etish: 
Jismoniy tarbiya uslublari va tamoyillari: 
Kasbiy amaliy jismoniy tayyorgarlikni tashkil etish: 
Zamonaviy sog‗lomlashtirish tizimi va vositalari. 
SHu bilan birga qo‗llanmada jismoniy tarbiya va sport bilan shug‗ullanishda 
shaxsiy va jamoat gigienasi talablariga rioya qilish, aqliy va jismoniy ishchanlikni 
ortirishda jismoniy mashqlar va chiniqtirish muolajalaridan samarali foydalanish 
bo‗yicha tavsiyalar berilgan.
Jismoniy tarbiya va sport nomli o‗quv qo‗llanmadan oliy va o‗rta maxsus 
ta‘lim muassasalari jismoniy tarbiya o‗qituvchilari va sport murabbiylari kasbiy 

---

4 
faoliyatlarida, jismoniy tarbiya va sport mutaxassislarining kasbiy qayta tayyorlash 
va malaka oshirish jarayonlarida ham foydalanishlari ham mumkin. 
Kirish 
Oliy ta‘lim muassasalari ―Jismoniy tarbiya va sport‖ fani o‗quv dasturiga 
jismoniy tarbiya va sport turlari bo‗yicha nazariy va amaliy tayyorgarlik kiritilgan. 
Talaba yoshlar jismoniy tarbiya va sport mashg‗ulotlarini samarali tashkil etish 
bo‗yicha ko‗plab o‗quv va uslubiy qo‗llanmalar mavjud. Bu qo‗llanmalar talaba 
yoshlarni jismoniy tarbiya va sportga oid nazariy bilim hamda amaliy malaka va 
ko‗nikmalarni shakllantirish bilan birga sport mashg‗ulotlari va umumiy jismoniy 
tayyorgarlik mashqlari bilan mustaqil shug‗ullanish bo‗yicha tajriba va 
ko‗nikmalarni ortirishga yordam beradi. 
Oliy ta‘lim muassasalarida talaba yoshlarni jimsoniy tarbiya dasrlariga 
ajratilgan o‗quv soatlari ularni jismoniy harakatlarga bo‗lgan ehtiyojlarini qondara 
olmadi, bu bilan ular organizmining jismooniy rivojlanishi hamda sog‗ligini 
mustahkamlash vazifalari ta‘minlanmaydi. SHuining uchun talabalarning 
organizmini sog‗lomlashtirish shu bilan birga sport mashg‗ulotlarini ular o‗rtasida 
ommaviylashtirishda sport to‗garaklaridagi mashg‗ulotlar hamda mustaqil 
jismoniy tarbiya mashg‗ulotlarining ahamiyati katta. Talabalarning ta‘lim 
muassasasida jismoniy tarbiya va sport bilan shug‗ullanish bo‗yicha malaka va 
ko‗nikmalarni shakllantirish hamda jismoniy mashqlar va sport bilan mustaqil 
shug‗ullanishga odatlanishga o‗rgatiladi.
Oliy o‗quv yurtini tamomlagan talaba o‗z kasbiy hamda hayotiy faoliyati 
jarayonlarida jismoniy tarbiya va sport bilan mustaqil shug‗ullanishnip davom 
ettirib, kasbiy amaliy jismoniy tayyorgarliklarini ortirib boradi. Ishchanlik 
samaradorligi ortadi, organizmi sog‗lom bo‗lib kasbiy kasalliklar va 
jarohatlanishlarni oldi olinadi. Hozirgi rivojlangan jamiyatda raqobatbardosh, 
sog‗lom va jismonan chiniqqan, kuchli hamda ma‘naviy etuk hodimlarga hamma 
joyda talab va ish o‗rinlari bo‗ladi. 
Kasbiy va hayotiy faoliyat davomida muntazam jismoniy mashqlar va sport 
bilan shug‗ullanish yoshlarni ishchanlik qobiliyatini ortirish, yuqori darajada 

---

5 
mexnat samaradorligiga erishish, kasbiy faoliyatda yutuqlarga, hurmat va e‘tiborga 
sozovor bo‗lishi bilan birga organizmni sog‗lom bo‗lishi hamda uzoq umr 
ko‗rishning bosh omili bo‗ladi. 
Ushbu o‗quv qo‗llanmada talaba yoshlar jismoniy tarbiya va sport 
sog‗lomlashtirish tadbirlarini tashkil etishda muhim hisoblangan nazariy bilim va 
amaliy malaka va ko‗nikmalar keltirilgan. Keltirilgan bilimlar yordamida talaba 
yoshlar o‗zlarining kasbiy faoliyati va turmush tarzini tashkil etishda jismoniy 
harakat malaka va ko‗nikmalaridan samarali foydalanishlari mumkin. 
Talabalar jismoniy tarbiya va sport fanining maqsadi: 
Jismoniy tarbiya talabalar o‗quv jarayonlarining ajralmas qismi bo‗lib 
hisoblanadi. Jismoniy tarbiya talaba yoshlar sog‗ligini mustahkamlash, jismoniy 
tayyorgarlik darajasini ortirish, ishchanlik qobiliyatini rivojlantirish, bo‗lg‗usi 
mutaxassislarni kasbiy ijodiy faoliyatga tayyorlashga yo‗naltirilgan. 
Keyingi yillarda davlatimizda jismoniy arbiya va sport sohasida olib 
boilayotgan islohatlar talaba yoshlarni ta‘lim muassasalarida tashkil etilayotgan 
jismoniy tarbiya va sport mashg‗ulotlari jarayonlarini yanada takomillashtirishga 
hamda zamonaviy andozalarga muvofiq bo‗lishiga qaratilgan. 
Davlatimiz rahbariyati tamonidan talaba yoshlarni jismona barkamol va 
ma‘naviy etuk inson qilib tarbiyalash tamoyillari aks etgan meyoriy hujjatlarda 
jismoniy tarbiya va sport mashg‗ulotlarining maqsadi shaxs jismoniy madaniyatini 
shakllantirish, kasbiy faoliyatga har tamonlama tayyorgarliklarini ta‘minlash, 
mexnat jarayonlarining ijtimoiy va iqtisodiy hamda bioligik va ruhiy jismoniy 
asoslari xaqida bilimlarni shakllantirishdan iborat. 
Jismoniy tarbiya va sport fanining vazifalari quyidagicha ta‘riflanadi: 
— 
SHaxs jismoniy madaniyatining ijtimoiy asoslarini o‗rganish: 
— 
Talabalarda jismoniy tarbiya va sport mashg‗ulotlarining tibbiy va 
biologik asoslari xaqida bilimlarni shakllantirish: 
— 
Jismoniy tarbiya va sport mashg‗ulotilari nazariyasi va metodikasiga 
oid nazariy va amaliy bilim hamda malaka va ko‗nikmalarni shakllantirish: 

---

6 
— 
Sog‗lom turmush tarzi qoidalariga rioya qilishda jismoniy mashqlar va 
sport bilan muntazam shug‗ullanish: 
— 
Aqliy va jismoniy mexnat sohasi ishchi hodimlari uchun jismoniy 
mashqlar va sport bilan shug‗ullanish muhim hisoblanishini tushunib etish. 
Talabalar jismoniy tarbiya va sport fanini o‗rganish jarayonlarida ―jismoniy 
madaniyat, jismoniy tarbiya, jismoniy tayyorgarlik, jismoniy rivojlanish, jismoniy 
barkamollik, sport va sport mashg‗ulotlari, texnik va taktik tayyorgarlik, sport
maxorati‖ tushunchalari bo‗yicha nazariy bilimlari hosil qilinadi. SHuningdek 
jismoniy madaniyatning sog‗lomlashtiruvchi, ma‘nivy hamda ma‘rifiy 
xususiyatlari, jamiyatda jismoniy tarbiya va sport mashg‗ulotlarining tutgan o‗rni 
va shakllari xaqida nazariy bilimlar shakllantiriladi. 
Talabalar jismoniy tarbiya va sport fanini o‗rganish jarayonlarida jismoniy 
tarbiya va sportga oid nazariy bilimlarni o‗rganish bilan birga jismoniy mashqlar 
va sport turlari bo‗yicha amaliy harakat malaka va ko‗nikmalari shakllantiriladi.
Talabalarda umumrivojlantiruvchi mashqlar hamda sport turlari harakatlari 
texnikasi va taktikasini bajarish bo‗yicha malaka va ko‗nikmalarni egallaydilar: 
Jismoniy fazilatlar kuch, chidamlilik, tezkorlik, chaqqonlik va egiluvchanlik 
sifatlarni rivojlantirish mashqlarini o‗rganadilar: